ავტორი: მოქშა ფეიქარი
ედუარდ დე ბონოს ძირითადი კონცეფცია მდგომარეობს იმაში, რომ კრიტიკულ აზროვნებას გააჩნია შეზღუდვები, რადგან ის არგუმენტაციაზეა დაფუძნებული. ისეთი მოაზროვნეები, როგორებიცაა პლატონი, არიოსტოტელე, სოკრატე რედუქციონისტები არიან და სიმართლის გარდა აზროვნების ყველა სხვა მიმართულებას უგულებელყოფენ. თავისი წიგნების უმრავლესობაში, დე ბონო მოუწოდებს შემოქმედებითი აზროვნების წახალისებისაკენ. მის პირველ წიგნში - „გონების მექანიზმი“, დე ბონო საუბრობს იმაზე, რომ აზროვნების ტრადიციული მეთოდები ხელს უშლის შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებაში. ამ პერიოდის დე ბონოს სპეკულაციური მოდელების უმრავლესობა, რომლებიც ტვინის მუშაობასთან იყო დაკავშირებული, გამოყენებულ იქნა მოგვიანებით განხორციელებულ სხვადასხვა მეცნიერულ კვლევებში. ლატერალური, იგივე მრავალმხრივი აზროვნება იყენებს სხვადასხვაგვარ პროვოკაციულ ტექნიკებს გონებაში მიძინებული იდეების გამოსაღვიძებლად. ასეთი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი პროვოკაცია არის "random word." ბონოს მიერ გამოგონებული სიტყვა "PO", რაც ნიშნავს პროვოკაციულ ოპერაციას, ასევე უკავშირდება პოეზიას (POetry) და ჰიპოთეზებს (hyPOthesis), რაც გულისხმობს იმას, რომ ის რაც გამომდინარეობს რაიმე საწყისიდან, არ შეიძლება იყოს სისულელე, არამედ არის საწყისის ლოგიკური გაგრძელება.
ედუაედ დე ბონო - მალტელი ექიმი, მწერალი, გამომგონებელი და კონსულტანტი. მან შემოიღო ცნება „ლატერალური აზროვნება“ (lateral thinking), დაწერა წიგნი „ექვსი მოაზროვნე ქუდი“ (Six Thinking Hats) და ხელს უწყობს სკოლებში აზროვნების, როგორც სასწავლო დისციპლინის დანერგვასა და განვითარებას. მან დაწერა ორმოცდა ხუთი წიგნი, თარგმნა ოცდაშვიდი ენაზე და გადაიღო ორი სამეცნიერო ფილმი სატელევიზიო პროგრამებისთვის. იგი ლექციებს ორმოცდახუთ ქვეყანაში ასწავლიდა და ისაუბრა მთავარ საერთაშორისო სიმპოზიუმებზე, ხოლო 1989 წელს მიიწვიეს ნობელის პრემიაზე კომიტეტის თავმჯდომარედ. წამყვანი ინდუსტრიული კორპორაციები, როგორიცაა IBM, NTT (იაპონია), დუ პონტი, პრუდენტული, შელი, ერიქსონი, მაკკინეისი, ციბა-გეიგი, ფორდი და მრავალი სხვა, მიბრუნდნენ მის მიერ შემუშავებული მეთოდოლოგიის მიმართ, რათა გაწონასწორებული აზროვნების განვითარებისთვის.
ლატერალური აზროვნება განსხვავდება შემოქმედებითი და ინოვაციური აზროვნებისაგან. ის ასევე განსხვავებულია წმინდა ვერტიკალური ლოგიკისა და ჰორიზონტალური წარმოდგენებისგანაც: წმინდა ჰორიზონტალური აზროვნება ცნობილია, როგორც ოცნება, ფანტაზია, მისტიციზმი. წმინდად ჰორიზონტალურად მოაზროვნე ადამიანს ათასობით იდეა აქვს, მაგრამ ვერც ერთი მათგანის რეალიზებას ვერ ახერხებს. ის ხედავს მხოლოდ დიდ სურათს და მის ყველა შესაძლებლობას, მაგრამ არ ხიბლავს მიზნისაკენ ნაბიჯ-ნაბიჯ სვლა. წმინდა ვერტიკალური აზროვნების შემთხვევაში კი საქმე გვაქვს ცოდნის ცრუ შეგრძნებასთან (ცრუ იმიტომ, რომ ხშირად ის მხოლოდ დამახსოვრებასთან არის დაკავშირებული: სტუდენტმა იცის რა უნდა გააკეთოს იმის გააზრების გარეშე თუ რატომ უნდა მოიქცეს ასე). წმინდად ვერტიკალურად მოაზროვნე არის კანონისდამცველი და ძნელად დამთმობი ადამიანი.
მის მიერ შემუშავებული - ექვსი ქუდის - მეთოდის არსი
ედუარდ დე ბონოს მეთოდი ემყარება პარალელური აზროვნების კონცეფციას. როგორც წესი, ამ ან იმ გადაწყვეტილებას იბადება აზრთა სხვადასხვაობა, დისკუსიაში და პოლემიკაში. ამ მიდგომით, უპირატესობა ხშირად ენიჭება არა საუკეთესო ვარიანტებს, არამედ მას, ვინც უფრო წარმატებით დაწინაურდა დებატებში. პარალელურ აზროვნებაში (არსებითად კონსტრუქციული), განსხვავებული მიდგომები, მოსაზრებები და იდეები თანაარსებობენ და არ ეწინააღმდეგებიან და შუბლს არ ეჯახებიან.
თეთრი ქუდი - ინფორმაციული, სტატისტიკური ქუდია
ყველა ინფორმაციაზე ყურადღების გამახვილების საშუალება რომ ჩვენ გვაქვს: ფაქტები და მოღვაწეები. გარდა ამისა, ჩვენს ხელთ არსებული მონაცემების გარდა, „თეთრი ქუდის ჩაცმა“, მნიშვნელოვანია ყურადღება გაამახვილოთ, შესაძლოა, დაკარგული ინფორმაციის მიღებაზე, დამატებით ინფორმაციაზე და იმაზე ვიფიქროთ, თუ სად მიიღოთ იგი.
წითელი ქუდი - ემოციების, გრძნობებისა და ინტუიციის ქუდია
დეტალებისა და დასაბუთების გარეშე, ამ ეტაპზე გამოიხატება ყველა ინტუიციური გამოხედვა. ადამიანები იზიარებენ ემოციებს (შიში, უკმაყოფილება, აღტაცება, სიხარული და ა.შ.), რომლებიც წარმოიქმნება კონკრეტული გადაწყვეტილების ან წინადადებაზე ფიქრის დროს. აქ ასევე მნიშვნელოვანია გულწრფელი ვიყოთ, როგორც საკუთარ თავთან, ისე სხვებთან ერთად (თუ არსებობს ღია დისკუსია).
ყვითელი ქუდი - პოზიტიური ქუდია
დადებითია თუ გავითვალისწინებთ მას, ვფიქრობთ სავარაუდო სარგებელზე, რომელსაც გამოსავალი იძლევა ან გვთავაზობს, ჩვენ ასახავთ გარკვეული იდეის სარგებელსა და პერსპექტივას. და მაშინაც კი, თუ ერთი შეხედვით ეს იდეა ან გამოსავალი რაიმე კარგს არ გვპირდება, მნიშვნელოვანია ზუსტად შეიმუშაოს ამ ოპტიმისტური მხარე და შეეცადოთ დაადგინოთ ფარული პოზიტიური რესურსები.
შავი ქუდი - კრიტიკული ქუდია
ყვითელი საპირისპიროდ ამ ქუდში გონება ექსკლუზიურად უნდა წავიდეს სიტუაციის კრიტიკული შეფასებები (იდეები, გადაწყვეტილებები და ა.შ.): ფრთხილად იყავით, დაათვალიერეთ შესაძლო რისკები და ფარული საფრთხეები, მნიშვნელოვან და წარმოსახვით ნაკლოვანებებზე, ჩართეთ პრობლემების ძიების რეჟიმი და იყავით ცოტა პესიმისტური.
მწვანე ქუდი - კრეატიულობისა და შემოქმედების ქუდია
ალტერნატივების პოვნა და ცვლილებების შეტანა. განვიხილოთ ყველა სახის ცვალებადობა, შექმენით ახალი იდეები, შეცვალეთ არსებული და შეხედეთ სხვა ადამიანების განვითარებას, ნუ შეურაცხყოფთ არასტანდარტულ და პროვოკაციულ მიდგომებს, მოძებნეთ ნებისმიერი ალტერნატივა.
ცისფერი ქუდი - ორგანიზატორული ქუდია
დანარჩენი ხუთიდან განსხვავებით, იგი გამიზნულია იდეის განხორციელების პროცესის გაკონტროლებაზე და პრობლემების მოგვარებაზე მუშაობაზე, და არა შეაფასოს წინადადება და შეიმუშაოს მისი შინაარსი. კერძოდ, ცისფერი ქუდის გამოყენება ყველა დანარჩენზე მოსინჯვის წინ არის განმარტება იმისა, თუ რა უნდა გაკეთდეს დარჩენილი, ე.ი. მიზნების დასახვა, დასასრულს - 6 ქუდის მეთოდის უპირატესობებისა და ეფექტურობის შეჯამება და განხილვა.
