ავტორი: მეკო გელაშვილი
ჰაიაო მიაძაკის ნამუშევრებზე ხშირად ვწერ ხოლმე, თუმცა, აქამდე არასდროს დამიწერია ჩემთვის ერთ-ერთ გამორჩეულად საყვარელ ანიმეზე სახელად „ჩემი მეზობელი ტოტორო". ერთი შეხედვით, ის უბრალო საბავშვო ზღაპარია, მაგრამ, როგორც ყველა ზღაპარში იკითხება უდიდესი სიბრძნე, ისიც გვიჩვენებს უდიდეს ფილოსოფიურ და მითოლოგიურ შრეებს. ანიმე მოგვითხრობს ორი დის, სატსუკისა და მეის შესახებ. ისინი, მამასთან ერთად, საცხოვრებლად გადადიან ერთ-ერთ სოფელში, რათა საავადმყოფოში მყოფ დედასთან იყვნენ ახლოს. ამ ახალ სახლში გოგონები აღმოაჩენენ ტოტოროს, ტყის უძველეს სულს და მასთან ერთად იწყებენ მოგზაურობას. აქედან იშლება ბუნებასთან კავშირის, წარმოსახვის ძალისა და ბავშვობის უმანკოების აუცილებლობის საკითხი, რასაც ხელს უწყობს მიაძაკის ვიზუალური პოეტიკა.
„ჩემი მეზობელი ტოტორო" ღრმად არის გაჟღენთილი იაპონური შინტოიზმის პრინციპებით, რომელიც ბუნების ყველა ელემენტში სულიერი არსების (კამის) დანახვას მოიაზრებს. ტოტორო თავად გახლავთ მოგვი-მფარველი, რომელიც აერთიანებს ძველი იაპონიის სულიერ სამყაროს თანამედროვე რეალობასთან. ის გვაგონებს კიცუნეს (მელიას) და ტანუკის (ენოტის) მითოლოგიურ ფიგურებს იაპონურ ფოლკლორში, არსებებს, რომლებიც არსებობენ ადამიანისა და ბუნების გზასაყარზე. ტოტორო უზარმაზარი ხის ფესვებში ცხოვრობს და ის წარმოადგენს არამხოლოდ შინტოისტურ წმინდა ხეს (შინბოკუ), არამედ, უნივერსალურ სიცოცხლის ხის სიმბოლოს, რომელიც გვხვდება მსოფლიოს მრავალ მითოლოგიაში - ნორვეგიული იგდრასილი, კაბალისტური სეფიროტი, ინდური აშვატა. ეს ხე არის არამხოლოდ თავშესაფარი, არამედ, კოსმიური ღერძი, რომელიც აკავშირებს მიწას ზეცასთან, ხილულს უხილავთან. ტოტოროსთან შეხვედრის ეპიზოდში, როცა გოგონები ხის ღრუში შედიან, ისინი ახორციელებენ უძველეს ინიციაციის რიტუალს. ეს შეგვიძლია შევადაროთ კემპბელის გმირის მოგზაურობის "განსაკუთრებულ სამყაროში შესვლის" ეტაპს, ისინი კვეთენ ზღურბლს, რათა მიიღონ უჩვეულო ცოდნა და გამოცდილება. მეი ტოტოროს ხეში ვარდება, რაც, მეტაფორული აღქმით, რაღაცაში ჩაღრმავებას მოიაზრებს. ეს ხდება გილგამეშის ეპოსშიც, ბერძნულ მითოლოგიაში ორფეოსის ქვესკნელში მოგზურობისასაც, დანტეს „ღვთაებრივი კომედიის“ ჯოჯოხეთის წრეების გავლისასაც და, ასევე, კარლ იუნგის ფსიქოლოგიაში ქვეცნობიერში ჩაღრმავებისას. აქ ერთი განსხვავებაა, მეი იქ არ ჩადის რაღაცის მოსაპოვებლად ან ვინმეს გადასარჩენად, მისი „ვარდნა“ სპონტანურია, როგორც შიშთან პირველადი შეხება.
აღსანიშნავია ტოტოროს ერთ-ერთი იერსახე, კატა-ავტობუსი, რომელიც უამრავ სიმბოლოს აერთიანებს. ისაა ერთგვარი სული, რომელიც მოგზაურებს სხვადასხვა სამყაროს შორის ატარებს. დაახლოებით, ბერძნული მითოლოგიის ქარონი და ეგვიპტური მითოლოგიის ანუბისი, როგორც სულთა გზამკვლევი. ასევე, კელტური არსებები, რომლებიც ადამიანებს იტაცებენ და მიჰყავთ სხვა სამყაროში, სადაც დრო სხვაგვარად მიედინება.
დედის ავადმყოფობა წარმოადგენს ეგზისტენციალურ საფრთხეს ოჯახისთვის. ერთგვარ მემენტო მორის, შეხსენებას სიკვდილის რეალურობის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმი საბავშვოა, იგი არ ერიდება მძიმე საკითხებს. ეს თემა აძლიერებს ფილმის მთავარ იდეას - ბუნებასთან კავშირი და სულიერი კომფორტი, რომელსაც ტოტორო გვთავაზობს, არის არა გაქცევა, არამედ, პირიქით, რეალობის უფრო ღრმად შეგრძნება.
ტოტოროს იდეას მიაძაკი არ ხსნის ფენტეზის სტილში, ის გვანიშნებს, რომ ასეთი არსებები უბრალოდ ცხოვრობენ პარალელურ განზომილებაში, რომელიც ხელმისაწვდომია მხოლოდ ბავშვებისთვის და მათთვის, ვინც შეინარჩუნა ბავშვობის უმანკოება. მხოლოდ სუფთა გონებამ (ამ შემთხვევაში, ბავშვის წარმოსახვამ) შეიძლება შეაღწიოს ამ იდეალურ განზომილებაში. ტოტოროს სამყარო შეიძლება იყოს დაკარგული ედემის მეტაფორა, სამოთხე, რომელიც გვეკარგება მაშინ, როცა ვიზრდებით.
ერთი სცენაა, სადაც ტოტორომ და გოგონებმა სიმინდის მარცვლები დათესეს. ნაყოფის მიღება სიმბოლური გამოხატულებაა იმისა, თუ როგორ იმარჯვებს სიცოცხლე სიკვდილზე, ამ შემთხვევაში, ბავშვური რწმენა იმისა, რომ დედა კარგად იქნება. ფსიქოლოგიურ ჭრილში, ტოტოროს პერსონაჟი შეიძლება განვიხილოთ როგორც იუნგისეული არქეტიპი, ბრძენი მოხუცი ან მფარველი სული. ის წარმოადგენს კოლექტიურ არაცნობიერს, რომელიც ეხმარება გოგონებს მოგზაურობაში. ტოტორო ასევე წარმოადგენს მამის არქეტიპს, უსაფრთხოებისა და სიძლიერის სიმბოლოს, რომელიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გოგონებისთვის იმ პერიოდში, როცა მათი მამა დაკავებულია თავისი სამეცნიერო საქმიანობით და დედის მოვლით. ტოტორო ავსებს ამ ემოციურ სიცარიელეს, უზრუნველყოფს დაცვას და მეგზურობას.
გოგონების მამა წარმოადგენს საინტერესო შუამავალს ტრადიციულ და თანამედროვე სამყაროებს შორის. როგორც მეცნიერი, ის წარმოადგენს რაციონალურ აზროვნებას, მაგრამ, ამავე დროს, ღიაა სასწაულების მიმართ. ის არ უარყოფს შვილების ფანტაზიებს ტოტოროზე, პირიქით, პატივს სცემს მათ. მოხუცი ქალი, რომელიც გოგონებს ეხმარება არის ბებერი ბრძენი ქალის კლასიკური არქეტიპი, ის ფლობს ტრადიციულ ცოდნას, იცის ბუნებისა და სულიერი სამყაროს წესები.
„ჩემი მეზობელი ტოტორო" არის არამხოლოდ დაუვიწყარი საბავშვო ფილმი, არამედ, ღრმა ფილოსოფიური გააზრება ბუნებასთან ჩვენი მჭიდრო კავშირის, ასევე, ოჯახური ურთიერთობების მნიშვნელობისა და სულიერი განახლების აუცილებლობის შესახებ. ფილმი გვახსენებს, რომ ბუნება, მისი ციკლური რიტმით, სიკვდილითა და ხელახალი დაბადებით, არის მუდმივი წყარო სულიერი განახლებისა და შთაგონებისა. მიაძაკი გვაჩვენებს, რომ ბავშვობა არის არამხოლოდ მოწყვლადობის პერიოდი, არამედ, განსაკუთრებული დრო, როცა ჩვენ ყველაზე მეტად ვართ ღია სასწაულებისადმი.
ეს ანიმე არაა მხოლოდ ბავშვისთვის, ის ჩვენი შინაგანი ბავშვისთვისაცაა, იმ ნაწილისთვის, რომელსაც კვლავ სჯერა სასწაულების.
