(რუდოლფ შტაინერის მიერ 1921 წლის 23 სექტემბერს გოეთეანუმში წაკითხული ეს ლექცია ერთ-ერთია ანთროპოსოფია, როგორც კოსმოსოფია - პირველი ნაწილი: ადამიანის არსის თავისებურებები დედამიწისა და კოსმიურ სფეროებში სერიით წაიკითხული ლექციებიდან.იგი გერმანულიდან ინგლისურად თარგმნა ჯორჯ ჰიუგისმა, საიდანაც ითარგმნა ქართულად.)
მთარგმნელი: ადილარი წირღვავა
თუ ძველი აღმოსავლეთის მისტერიებში ჩახედული, ადრინდელი დროის აღმოსავლელი ბრძენი მზერას მიაპყრობდა თანამედროვე დასავლეთის ცივილიზაციას, ალბათ ასე მიმართავდა მის წარმომადგენლებს: „თქვენ მთლიანად შიშში ცხოვრობთ, თქვენი სულის მთელი განწყობა შიშით იმართება. ყველაფერი რასაც აკეთებთ, ისევე როგორც ყველაფერი რასაც გრძნობთ – შიშით არის გაჟღენთილი და მისი ექო გამოსჭვივის ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი მომენტებში და რადგან შიში მჭიდროდ არის დაკავშირებული სიძულვილთან, ამიტომ სიძულვილიც დიდ როლს თამაშობს თქვენს ცივილიზაციაში“.
მოდით ამ აზრს მოვფინოთ ნათელი. მე ვგულისხმობ ძველი აღმოსავლური ცივილიზაცის ბრძენი ასე ილაპარაკებდა თუ ის იდგებოდა დღევანდელი დასავლური ცივილიზაციის პირისპირ, იმ განათლებით, იმ სულიერი განწყობით, რაც მის დროს ჰქონდა. ის მკაფიოდ დააფიქსირებდა, რომ მის ეპოქასა და სამშობლოში ცივილიზაცია სრულიად განსხვავებულ საფუძველზე იყო დაფუძნებული. ის ალბათ იტყოდა: „ჩემს დროს შიში არ თამაშობდა რაიმე როლს ცივილიზებულ ცხოვრებაში. როცა გვსურდა მსოფლმხედველობის და მისგან გამომდინარე მოქმედებების გავრცელება, სოციალური ცხოვრების ჩამოყალიბება, მაშინ მთავარი სიხარული იყო, რომელიც შეიძლებოდა გაძლიერებულიყო მსოფლიოსადმი სრული თავდადებისა და სიყვარულის დონემდე“. ასე გამოხატავდა ის საკუთარ აზრს და ამით, თუ სწორად გავიგებდით, მიგვითითებდა მისი თვალთახედვით თანამედროვე ცივილიზაციის უმაღლესი მნიშნელობის ფაქტორებსა და იმპულსებზე. თუ გვეცოდინებოდა როგორ მოგვესმინა მისთვის სწორად, თანამედროვე ცხოვრების გააზრების საწყისი წერტილის მოსაძებნად ბევრ რამეს მივიღებდით.
ფაქტია ძველი ცივილიზაციის ექო ჯერაც არსებობს აზიაში, მიუხედავად იმისა რომ მათმა რელიგიურმა, ესთეტურმა, სამეცნიერო და სოციალურმა ცხოვრებამ ძლიერი ევროპული გავლენები შეითვისა. ეს ძველი ცივილიზაცია კნინდება და როდესაც ძველი აღმოსავლელი ბრძენი ამბობს: „სიყვარული იყო ძველი აღმოსავლური კულტურის ძირითადი ძალა“, უნდა ვაღიაროთ, რომ ამ სიყვარულიდან ცოტაოდენი შეიძლება პირდაპირ შეინიშნოს დღევანდელობაშიც. ვინც ამას განარჩევს, აზიური კულტურის დაკნინებს ფენომენში დღესაც დაინახავს ამ პირველყოფილი სიხარულის ელემენტის - სამყაროსადმი სიხარულით და სამყაროს სიყვარულით განმსჭვალვას.
იმ ძველ დროში, აღმოსავლეთში, მცირედით მოითხოვებოდა ადამიანისაგან ის რამაც თავისი ყველაზე რადიკალური გამოხატულება ჰპოვა გამონათქვამში: „შეიცან თავი შენი“. ეს „შეიცან თავი შენი“ ისტორიულ ცხოვრებაში შემოვიდა მხოლოდ მაშინ, როდესაც ბერძნული ცივილიზაცია დაფუძნდა. ძველი აღმოსავლური სამყაროს სურათხატი, ფართო და სინათლით სავსე ჯერ არ იყო გაჯერებული ამგვარი ადამიანური ცოდნით. ის არანაირად არ იყო ორიენტირებული ადამიანის მზერის მის საკუთარ შინაგან არსებაში მიმართვაზე.
ამ მხრივ ადამიანი დამოკიდებულია მის გარშემო არსებულ გარემოებებზე. ძველი აღმოსავლური ცივილიზაცია ჩამოყალიბდა მზის სინათლის განსხვავებული გავლენის ქვეშ და მისი მიწიერი გარემოებებიც განსხვავდებოდა დასავლური ცივილიზაციისაგან. ძველ აღმოსავლეთში ადამიანის შინაგანი მზერა იპყრობდა ყველაფერს, რასაც ის გარემომცველ სამყაროში განიცდიდა და მას განსაკუთრებული მოტივი ჰქონდა, რომ მთელი თავისი არსება ამისთვის მიეძღვნა. ეს იყო კოსმიური ცოდნა, რომელიც იქსოვებოდა ძველი აღმოსავლური სიბრძნის და ამ სიბრძნისაგან წარმოშობილი მსოფლმხედველობის საფუძვლად. აღმოსავლეთის მისტერიებში რაც ცოცხლობდა, არ იყო „შეიცან თავი შენი“-ს შესრულებით გამოწვეული. პირიქით - „მიაპყარი მზერა გარეთ, სამყაროსაკენ და ეცადე, მიუახლოვდე იმას, რაც დაფარულია კოსმიური ფენომენების სიღრმეებში!“ - ასე გამოიხატებოდა ძველი აღმოსავლური ცივილიზაციის მცნება.
როდესაც აზიური ცივილიზაცია დასავლეთისაკენ გავრცელდა ანუ მისტერიის სკოლები დაარსდა ეგვიპტეში და ჩრდილოეთ აფრიკაში, უფრორე კიდევ უფრო დასავლეთით - განსაკუთრებული ცენტრი იყო ძველი ირლანდია, მაშინ აზიიდან მოსულ მისტერიების მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს, დასავლეთის გეოგრაფიული თავისებურებებისა და მისი მთლიანი განსხვავებული კონფიგურაციის გამო აუცილებლად უნდა განევითარებინათ თვითშემეცნება და ჭეშმარიტი შინაგანი ხედვა. მისტერიის მოსწავლეებმა გარეგანი სამყაროსა და გარეგანი სამყაროს მიღმა არსებული სულიერი ფაქტებისა და არსებების შესახებ აზიაში შეძენილი ცოდნით შეძლეს ღრმად შეეღწიათ ყველაფერში, რაც არსებობს ადამიანის უღრმეს შინაგან არსებაში. აზიაში ეს საერთოდ არ ისწავლებოდა. შიგნითშებრუნებული ხედვა ასე, რომ ვთქვათ პარალიზებული იყო. მაგრამ აღმოსავლეთის ადამიანებს მათ მიერ დასავლეთის მისტერიის ცენტრებში მიტანილი ცოდნა, რომელიც გარე სულიერი სამყაროებისაკენ იყო მიმართული აძლევდა საშუალებას შეეღწიათ ადამიანის შინაგან არსებაში, თუმცა მხოლოდ ყველაზე ძლიერ სულებს შეეძლოთ გაძლება იმისა რაც მათ დაინახეს.
ჩვენ ნამდვილად შეგვიძლია გავაცნობიეროთ როგორი შთაბეჭდილება მოახდინა ამ თვითშეცნობამ აღმოსავლური მისტერიების მასწავლებლებზე და მოსწავლეებზე, თუ გავიმეორებთ იმ მცნებას, რომელსაც ადამიანის შინაგანი არსების ხედვის განმვვითარებელი მასწავლებლები უმეორებდნენ მოწაფეებს. ეს მცნება მიზნად ისახავდა მათ გაეგოთ როგორი სულიერი განწყობით უნდა მიდგომოდნენ თვითშემეცნებას. იგი ხშირადაა ციტირებული, თუმცა თავისი სრული შინაარსით გამოთქმული იყო ეგვიპტის, ჩრდილოეთ აფრიკის და ირლანდიის ძველი მისტერიების სკოლებში. მცნება ასე ჟღერს: „ვინც ინიციირებული არ არის წინდა მისტერიებში, არ უნდა გაეცნოს ადამიანის არსების უღრმეს საიდუმლოებებს. ამ საიდუმლოთა გამჟღავნება არაინიციირებულისათვის დაუშვებელია, რადგან პირი, რომელიც ამ საიდუმლოებებს ამბობს სცოდავს, ასევე ყური, რომელიც ამ საიდუმლოებებს ისმენს სცოდავს.“ ეს ითქვა დასავლეთის მისტერიების ცენტრებში ადამიანის შინაგანი არსის შემცნობელი, აღმოსავლური სიბრძნით განსწავლული ადამიანის შინაგანი გამოცდილებიდან. მცნება შენარჩუნდა ტრადიციით და ის კვლავ ტრადიციით მეორდება მისი შინაგანი ბუნების შეცნობის გარეშე დასავლეთის საიდუმლო ორდენებსა და საიდუმლო საზოგადოებებში, რომლებიც გარეგნულად ჯერ კიდევ დიდ გავლენებს ფლობენ. ის არ ითქმის საჭირო შინაარსით, რადგანაც მთქმელისთვის უცნობია მისი შინაარსი. მიუხედავად ამისა ჩვენს დროშიც იგი ერთგვარი დევიზია დასავლეთის საიდუმლო საზოგადოებებში: „არსებობს საიდუმლოებები, რომლებიც ადამიანის შინაგან არსებას ეხება და რომელიც გადაეცემა ადამიანებს მხოლოდ საიდუმლო საზოგადოებებში, სხვა შემთხვევაში პირი, რომელიც მათ ამბობს სცოდავს და ყური რომელიც მათ ისმენს სცოდავს“.
ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, რომ იმ დროში ადამიანები დასავლეთის ქვეყნებში, მე არ ვგულისხმობ ცენტრალურ ევროპას, საიდუმლო საზოგადოებებში ტრადიციით გადმოცემულ ძველი სიბრძნის კვლევები გაცნობიერების გარეშე მიიღებოდა, თუმცა გაცნობიერების გარეშე მიღებული ხშირად მოქმედების იმპულსად იქცეოდა. მე-15 საუკუნის შუახანებიდან ადამიანის აგებულება იმნაირი გახდა, რომ შეუძლებელი იყო ამ სიბრძნის თავდაპირველი ფორმით დანახვა. მათ მხოლოდ ინტელექტუალურად შეიმეცნებდნენ. ისინი იდეებს იღებდნენ, ნამდვილ გამოცდილებას კი ვერა, თუმცა ზოგ ინდივიდს ამის შესახებ გარკვეული წარმოდგენა ჰქონდა, რითაც გარკვეულ გამოცდილებათა სფეროში შეაღწია. ასეთ ადამიანებს ზოგჯერ ცხოვრების უჩვეულო გარეგანი ფორმები ჰქონდათ. მაგალითად, ბულვერ ლიტონი, „ზანონის“ ავტორი. იგი ადრე გაეცნო თვითშემეცნების ტრადიციას თუმცა მისი ინდივიდუალური ბუნების წყალობით შეძლო საიდუმლოებების გარკვეულ სფეროებში ჩაწვდომა, მაგრამ ამან დააშორა ცხოვრების ჩვეულებრივ დინებას. სწორედ მის მაგალითში შეიძლება დავინახოთ, როგორ იცვლება ადამიანის დამოკიდებულება არსებობის მიმართ, როცა ის თავის შინაგან სამყაროში უშვებს განსხვავებულ სულიერ რეალობას — არა მხოლოდ აზრებში, არამედ სულის მთელ სიღრმეში. ასეთ დროს, მრავალი მოვლენა აღარ ექვემდებარება ჩვეულ საზომებს და სხვაგვარად უნდა შეფასდეს.
საკმაოდ უცნაური იყო, როდესაც მოგზაურობდა და თავის შინაგან გამოცდილებებზე გაკვეული ხაზგასმით საუბრობდა, ხოლო მასთან ერთად მყოფი ახალგაზრდა ქალი უკრავდა არფის მსგავს ინსტრუმენტზე საუბრის შესვენებებს შორის. ის აქა-იქ ჩნდებოდა შეკრებებზე, სადაც ყველაფერი მშვიდად, ფორმალურად და ჩვეულებრივად მიმდინარეობდა. ის შემოდიოდა თავის საკმაოდ ექსცენტრიულ სამოსში, ჯდებოდა. არფის დამკვრელი ქალწული წინ, მის მუხლებთან იჯდა. ის ამბობდა რამოდენიმე წინადადებას, შემდეგ ქალწული უკრავდა არფას, შემდეგ განაგრძობდა საუბარს, შემდეგ კვლავ ქალწული უკრავდა. ამგვარად ჩვეულებრივ სამყაროში, სადაც განსაკუთრებით მე-15 საუკუნიდან ფილისტერობამ სულ უფრო დაიმკვიდრა თავი, თითქოსდა კოკეტობის მაგვარი შეიჭრა.
ადამიანებს ბუნდოვანი წარმოდგენა აქვთ, ფილისტერობის იმ ხარისხზე, რომელშიც გაიზარდნენ, რადგან ეს მათთვის ბუნებრივად გამოიყურება. ისინი რაღაცას გონივრულად თვლიან მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ის შეესაბამება იმას, რაც „კეთდება“, მაგრამ ცხოვრებაში ყველაფერი ერთმანეთთანაა დაკავშირებული და თანამედროვე გულგრილობა და ზედაპირულობა ადამიანთა ერთმანეთთან ურთიერთობაში ბოლო რამდენიმე საუკუნის ინტელექტუალური განვითარების შედეგია. ეს ორი რამ ერთმანეთთანაა დაკავშირებული. ისეთი ადამიანი, როგორიც ბულვერი იყო არ ჯდებოდა ასეთ განვითარებაში. ადვილად შეიძლება წარმოვიდგინოთ ძველი დროის ადამიანები, რომლებიც მოგზაურობდნენ მსოფლიოში, თან ახლდა ახალგაზრდა ქალი, რომელიც სასიამოვნო მუსიკას უკრავდა. საკმარისია ადამიანის სულის სხვადასხვა მდგომარეობას შორის მანძილის აღქმა და მაშინ ასეთი მოვლენა სწორი კუთხით გამოჩნდება. ხოლო ბულვერის შემთხვევაში, ეს იმიტომ მოხდა, რომ მასში აინთო ის, რაც თანამედროვე ინტელექტუალურ ეპოქაში არა პირდაპირ არამედ მხოლოდ ტრადიციით თუ იარსებებდა.
ჩვენ უნდა აღვადგინოთ მისტერიის სკოლებში მცხოვრები ადამიანის ცოდნა. ადამიანი დღეს გარე სამყაროს მისი გრნობითი ორგანოების მეშვეობით შეიცნობს. რასაც ხედავს მას აწესრიგებს და აწყობს გონებაში. შემდეგ ის აგრეთვე იხედება თავის შინაგან არსებაში. გარედან მიღებული გრძნობადი აღქმები, მათგან განვითარებული იდეები, რომლებიც შიგნით შეღწევისას გარდაიქმნება გრძნობისა და ნების იმპულსებით, ყველაფერთან ერთად რაც ცნობიერებაში აისახება როგორც მოგონებები რაც ქმნის სულის შინაარსს, ცხოვრების შინაარსს, რომელშიც თანამედროვე ადამიანი ცხოვრობს და საიდანაც მოქმედებს. საუკეთესო შემთხვევაში ის ცრუ მისტიციზმითაა წარმართული. რომ იკითხოს: „რა არის ნამდვილად ჩემს შინაგან არსებაში? რას იძლევა თვითშემეცნება?“ ასეთი კითხვების დასმისას ის ცდილობს პასუხების პოვნას თავის ჩვეულებრივ ცნობიერებაში. მაგრამ ეს ჩვეულებრივი ცნობიერება მას მხოლოდ იმას აძლევს, რაც წარმოიშვა გარე გრძნობადი აღქმებიდან და გარდაიქმნა გრძნობითა და ნებით. ადამიანი მხოლოდ გარე ცხოვრებას ირეკლავს, სარკისებურ სურათებს პოულობს გარე ცხოვრებისას, როდესაც იყურები ვინმეს შინაგან არსებაში ჩვეულებრივი ცნობიერებით და მიუხედავად იმისა, რომ გარე შთაბეჭდილებები გარდაიქმნება გრძნობითა და ნებით, ადამიანი მაინც ვერ ახერხებს იმის გარკვევას თუ როგორ მოქმედებს გრძნობა და ნება სინამდვილეში. ამ მიზეზით ის ხშირად ცდება როდესაც ღვთაებრივ, მარადიული სამყაროს გზავნილად იღებს მის შინაგან არსებაში აღქმულს, რაც რეალურად გარე სამყაროს გარდაქმნილი ანარეკლია. ის რაც თანამედროვე ადამიანის ჩვეულებრივ ცნობიერებას თვითშეცნობის სახით წარმოუდგება, მხოლოდ გარდაქმნილი გარე სამყაროა, რომელიც ადამიანის შინაგანი არსებიდან აისახება მის ცნობიერებაში.
ადამიანს ნამდვილად, რომ მოესურვებინა ჩაეხედა მის უშინაგანეს არსებაში, მაშინ ის ვალდებული იქნებოდა გაეტეხა შინაგანი სარკე (შენიშვნა N1). ჩვენი შინაგანი არსება, მართლაც სარკის მსგავსია. ჩვენ ვუყურებთ გარე სამყაროს. აქ არის გარე გრძნობადი აღქმები. ჩვენ მათ იდეებს ვუკავშირებთ. ეს იდეები შემდგომ აისახება ჩვენი შინაგანი არსების მიერ. შინაგან არსებაში ჩახედვით ამ შინაგან არსებას ვაღწევთ. ჩვენ აღვიქვამთ იმას, რაც აისახება მეხსიერების სარკის მიერ. ჩვენ ასევე ვერ შევძლებთ ჩვეულებრივი ცნობიერებით ადამიანის შინაგან არსებაში შეღწევას, როგორც ვერ შევძლებთ სარკის უკან ჩახედვას მისი გატეხვის გარეშე. თუმცა, სწორედ ეს იყო მიღწეული აღმოსავლური სიბრძნის ძველი გზის მოსამზადებელ ეტაპზე, რათა მისტერიის კოლონიების მასწავლებლებმა და მოსწავლეებმა, რომლებიც დასავლეთში მოვიდნენ, შეძლეს პირდაპირ, მოგონებების გავლით, ადამიანის უღრმეს არსებაში შეღწევა. იმის მიხედვით, რასაც ისინი ხედავდნენ, მათ შემდეგ თქვეს ის სიტყვები, რომლებიც იმას ნიშნავდა, რომ ადამიანი კარგად უნდა ყოფილიყო მომზადებული, განსაკუთრებით იმ ძველ დროში, თუ მას სურდა თავისი მზერა ადამიანის შინაგანი არსებისკენ მიემართა. რას ხედავს ის მაშინ შიგნით? იქ, ადამიანი აღიქვამს, თუ როგორ შეაღწევს აღქმისა და აზროვნების ძალა, რომელიც მეხსიერების სარკის წინ ვითარდება, ამ მეხსიერების სარკის უკან. აზრები შეაღწევენ მეხსიერების სარკის უკან და მოქმედებენ ადამიანის ეთერული სხეულის იმ ნაწილში, რომელიც ზრდის საფუძველია, მაგრამ ასევე წარმოადგენს ნების ძალების წყაროს. როდესაც ჩვენ ვუყურებთ მზის შუქით განათებულ სივრცეს და ვაკვირდებით ყველაფერს, რასაც გრძნობადი აღქმებით ვიღებთ, ჩვენს შინაგან არსებაში აღწევს ის, რაც ერთი მხრივ ხდება მეხსიერების იდეები, მაგრამ ასევე ჟონავს მეხსიერების სარკის გავლით, გაჟღენთავს მას ისევე, როგორც ზრდის, კვებისა და სხვა მსგავსი პროცესები გვჟღენთავს ჩვენ.
აზროვნების ძალები ჯერ ეთერულ სხეულში შეაღწევენ, და ეთერული სხეული, ამგვარად გაჟღენთილი აზროვნების ძალებით, შესაბამისი გზით მოქმედებს ფიზიკურ სხეულზე. ამის შემდეგ იწყება მატერიალური არსებობის სრული გარდაქმნა, რომელიც ადამიანის ფიზიკურ სხეულშია. ფიზიკურ სამყაროში მატერია არსად ნადგურდება მთლიანად. ამიტომ თანამედროვე ფილოსოფია და მეცნიერება საუბრობს მატერიის შენარჩუნების კანონზე. მაგრამ მატერიის შენარჩუნების ეს კანონი მოქმედებს მხოლოდ მატერიალურ სამყაროში. ადამიანის შიგნით მატერია მთლიანად იშლება არაფრად. მატერიის თვით არსი ნადგურდება. სწორედ ამ ფაქტზე ეფუძნება ჩვენი ადამიანური ბუნება: მატერია გადავაგდოთ ქაოსში და მთლიანად გავანადგუროთ იმ სფეროში, რომელიც მეხსიერებაზე უფრო ღრმად მდებარეობს.
ეს არის რაც აღნიშნული იყო აღმოსავლეთიდან დასავლეთში განსაკუთრებით ირლანდიაში მისული მისტერიების მოწაფეებისაგან - შენს შინაგან ბუნებაში მახსოვრობის ძალებს იქით, შენ ატარებ შენში იმას, რაც დამანგრევლად მუშაობს და მის გარეშე შენ ვერ განავითარებდი აზროვნების ძალას, რადგანაც აზროვნების განვითარება მოითხოვს ეთერული ძალების გაჟღენთვას აზროვნების ძალებით, მაგრამ აზროვნების ძალებით გაჟღენთილი ეთერული სხეული ფიზიკურ სხეულზე იმდაგვარად მოქმედებს, რომ მის მატერიას ქაოსში აგდებს და ანადგურებს.
თუ ადამიანი თავის შინაგან არსებას შეიცნობს იმნაირად, რითაც მეხსიერებას აღწევს, მაშინ იგი იმ სფეროში გადაინაცვლებს, სადაც აქვს იმპულსი გაანადგუროს დაშალოს ის, რაც იქ მატერიალური ფორმით არსებობს. მეხსიერების სარკის იქით ჩვენი ეგო რომ განვავითაროთ, ყველანი ვატარებთ მატერიის მიმართ განადგურებისა და დაშლის ძალას. არ არსებობს ადამიანური თვითშემეცნება, რომელიც ხაზგასმით არ მიუთითებდეს ამ შინაგან ადამიანურ ფაქტზე.
ამ მიზეზით, ვინმემ რომ შეისწავლოს ადამიანის შინაგან არსებაში განადგურების ამ ცენტრის არსებობა, უნდა ჰქონდეს სულის განვითარების ინტერესი. მთელი სიმძაფრით მათ უნდა შეძლოს საკუთარ თავთან თქმა: სული უნდა არსებობდე და სულის შესანარჩუნებლად მატერია შეიძლება განადგურდეს. მხოლოდ მას შემდეგ, რაც წლების განმავლობაში ესაუბრები კაცობრიობას სულიერ-სამეცნიერო კვლევის ინტერესებთან დაკავშირებით შეგიძლია ყურადღება გაამახვილო იმაზე სინამდვილეში რა არსებობს ადამიანის შიგნით. დღეს ეს უნდა გავაკეთოთ ადამიანმა თავი იმად რომ არ ჩათვალოს რაც სინამდვილეში არ არის დასავლურ ცივილიზაციაში. მის შიგნით დაფარულია განადგურების ცენტრი და სინამდვილეში, ამ ფაქტის გაცნობიერების შემდეგ, დაცემის ძალები შეიძლება ტრანსფორმირდნენ აღმასვლის ძალებად.
რა მოხდება თუ სულიერი მეცნიერების დახმარებით ადამიანი ვერ გააცნობიერებს ამას? დღევანდელ განვითარებაში ჩვენ უკვე შეგვიძლია ვნახოთ რა მოხდება. ეს ცენტრი რომელიც იზოლირებულია ადამიანში და მასში უნდა იმუშაოს, ერთადერთ წერტილში სადაც მატერია ქაოსში იქცევა გამოხეთქავს და ადამიანის ინსტიქტებში აღწევს. ეს არის ის რაც მოუვა დასავლეთის ცივილიზაციას. და მთელს ცივილიზაციას დედამიწაზე. ამას მოწმობს ყველა დესტრუქციული ძალის გამოჩენა, თუნდაც მაგალითად აღმოსავლეთ ევროპაში. ეს არის განადგურების მძვინვარება. ადამიანის აზროვნების განვითარებისათვის აუცილებელია ამ განადგურების ცენტრს გააცნობიერება, შემდეგ იგი შეძლებს თავის მიმართულების პოვნას იმის მიმართ, რაც ასე აღწევს ინსტინქტებში. აზროვნების ძალა, რომელიც ადამიანებს სჭირდება, რათა ჰქონდეს ჩვენი დროსთან შესაბამისი მსოფლმხედველობა, აზროვნების ძალა რომელიც უნდა იყოს მეხსიერების სარკის წინ, იწვევს აზროვნების გაგრძელებას ეთერულ სხეულში, ამის შემდეგ ეთერული სხეული დამანგრევლად მოქმედებს ფიზიკურ სხეულზე. განადგურების ამ ცენტრის არსებობა დასავლურ ადამიანში არის ფაქტი. ცოდნა მხოლოდ ყურადღებას ამახვილებს მასზე. გაცილებით უარესია თუ განადგურების ცენტრი არსებობს მისი გაცნობიერების გარეშე. ადამიანი ჩაერთვება თანამედროვე ცივილიზაციის განვითარებაში, როდესაც სრულად იაზრებს მას.
შიშმა შეიპყრო მისტერიის სკოლათა მოსწავლეები, როდესაც პირველად გაიგეს ამ საიდუმლოებების შესახებ. ისინი საფუძვლიანად გაეცნენ შიშს, სრულად აითვისეს გრძნობა, რომ შიშს წარმოშობს ადამიანის შინაგან არსებაში არა ზედაპირული მისტიციზმით, არამედ სრული სერიოზულობით შეღწევა. დასავლეთის უძველესი მისტერიების ამ მოწაფეებმა ეს შიში მათთვის ფაქტების სრულად გამჟღავნების შემდეგ გადალახეს. მაშინ მათ შეძლეს, რომ გონებით დაეძლიათ ის რაც მათში შიშის სახით წარმოიქმნა.
როდესაც ინტელექტუალიზმის ეპოქა დაიწყო, ეს შიში გაუცნობიერებელი გახდა და კვლავაც ასეა. სხვადასხვა ნიღბის ქვეშ ის აღწევს გარე ცხოვრებაში, თუმცა ჩვენს დროის მახასიათებელია ადამიანის შინაგან არსებაში შეღწევა, შესაბამისად „შეიცან თავი შენი“ გახდა კანონიერი მოთხოვნა. მოწაფეები ჭეშმარიტი თვითშემეცნებისაკენ განზრახ გამოწვეული შიშის დაძლევით მიემართებოდნენ.
ინტელექტუალიზმის ეპოქამ დაბინდა ადამიანის შინაგანი არსის ხედვა, მაგრამ მან ვერ შეძლო შიშს არიდებოდა. ამიტომაც ადამიანი ამ არაცნობიერი შიშის გავლენით განპირობებული ამბობს: „ადამიანში არაფერია რაც დაბადებასა და სიკვდილს აღემატება“. მას ეშინია უფრო ღრმად შეაღწიოს ვიდრე ცხოვრებაში არსებული ჩვეულებრივი აზროვნებაა. მას ეშინია ჩაიხედოს იმაში, რაც მარადიულია ადამიანის სულში და ამ შიშიდან გამომდინარე იგი აყალიბებს დოქტრინას, რომ არაფერია ამ ცხოვრების გარეთ დაბადებასა და სიკვდილს შორის. თანამედროვე მატერიალიზმი შიშიდანაა წარმოშობილი, ისე რომ ამის შესახებ თანამედროვე ადამიანებს წარმოდგენაც კი არა აქვთ. თანამედროვე მატერიალისტური მსფლმხედველობა შიშისა და შფოთვის ნაყოფია.
ამგვარად ეს შიში ცხოვრობს ადამიანის გარე ქმედებებში, სოციალურ სტრუქტურაში, ისტორიაში 15 საუკუნის შუა პერიოდიდან განსაკუთრებით მე-19 საუკუნის მატერიალისტურ მსოფლმხედველობაში. რატომ გახდნენ ეს ადამიანები მატერიალისტები? რატომ აღიარებენ ისინი მხოლოდ მატერიალისტური არსებობისას მოცემულ გარეგანს? იმიტომ რომ მათ ეშინიათ ადამიანის სიღრმეში ჩაღწევა.
ეს ისაა რასაც ძველ აღმოსავლელი ბრძენი ისურვებდა რომ გამოეხატა მისი ცოდნიდან: „თქვენ თანამედროვე დასავლელები შიშში ცხოვრობთ, შიშზეა სოციალურ წესრიგი დაფუძნებული, ხელოვნებას შიშიდან ქმნით, თქვენი მატერიალისტური მსოფლმხედველობა დაბადებულია შიშით. თქვენ ვერასოდეს გაუგებდით მათი მემკვიდრებს, ვინც ჩემს დროს დაარსა ძველი აღმოსავლური მსოფლმხედველობა, რომელიც ახლა დეკადანსს განიცდის, რადგან ბოლოს და ბოლოს აზიელ ხალხებში ყველაფერი სიყვარულიდან მოდის, თქვენთან კი ყველაფერი სიძულვილთან შერეულ შიშიდან იღებს სათავეს“.
ეს ჭეშმარიტად ძლიერი სიტყვებია, მაგრამ მე ვარჩევ ფაქტები წარმოგიდგინოთ ისე, თითქოს ისინი ძველი აღმოსავლელი ბრძენის ბაგეთაგან გამოდიოდეს. შესაძლოა ირწმუნონ, თუ იგი დაბრუნდებოდა ასე ილაპარაკებდა, მაშინ, როდესაც თანამედროვე ადამიანი თუ ამ ყველაფერს ასე რადიკალურად წარმოაჩენდა გიჟად ჩათვლიდნენ. თუმცა ასეთი რადიკალური დახასიათებიდან ჩვენ შეგვიძლია ვისწავლოთ ის, რაც დღეს გვჭირდება ცივილიზაციის ჯანსაღი პროგრესისათვის. კაცობრიობამ უნდა გაიაზროს, რომ ინტელექტუალური აზროვნება, რომელიც თანამედროვე ეპოქის უმაღლესი მიღწევაა, ვერ იარსებებდა თუ იდეების ცხოვრება არ წარმოიშვებოდა განადგურების ცენტრიდან. გასათვალისწინებელია, რომ ეს ცენტრი უსაფრთხოდ დარჩეს შიგნით და არ გადავიდეს ჩვენს გარე ინსტიქტებში, საიდანაც ის შეიძლება სოციალურ იმპულსად მოგვევლინოს.
ადამიანს ნამდვილად შეუძლია ღრმად შეაღწიოს თანამედროვე ცხოვრების კავშირებში, თუ საგნებს ამ გზით შეხედავს. ამგვარად, განადგურების ცენტრად გამოვლენილი სფერო მდებარეობს შიგნით, მეხსიერების სარკის მიღმა. მაგრამ თანამედროვე ადამიანის ცხოვრება მიმდინარეობს მეხსიერების სარკესა და გარე გრძნობით აღქმებს შორის. ისევე, როგორც ადამიანს, როდესაც ის თავის შინაგან არსებაში იხედება, არ შეუძლია მეხსიერების სარკის მიღმა დანახვა, ასევე შორსაა ის იმისგან, რომ შეაღწიოს ყველაფერში, რაც მის წინაშე გრძნობით აღქმებადაა გადაშლილი; მას არ შეუძლია ამის მიღმა დანახვა. ის ამატებს მას მატერიალურ სამყაროს, რომელიც სინამდვილეში ილუზიური სამყაროა, რადგან მას არ შეუძლია გრძნობითი გამოსახულებების გარღვევა.
გარეგანი გრძნობის გამოსახულებებს მიღმა სამყარო ადამიანისათვის არ არის უცხო. ყოველ ღამე, ძილის დროს, ის ამ სამყაროში ცხოვრობს. როცა გძინავთ, ამ სამყაროში იმყოფებით. ის, რაც იქ, გრძნობის გამოსახულებებს მიღმა განიცდება, არ არის მატერიალისტური სამყარო, რომელსაც თანამედროვე ბუნებისმეტყველთა ხედვები წარმოიდგენენ. მას ჭეშმარიტად განიცდიდა ძველი აღმოსავლური ბრძენი თავის მისტერიებში. ამის განცდა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, როცა ადამიანს სამყაროსადმი ერთგულება აქვს, როცა მას სურვილი და მისწრაფება აქვს, მთლიანად დანებდეს სამყაროს. სიყვარულმა უნდა გააჯეროს შემეცნების აქტი, თუ ვისურვებთ გრძნობის აღქმებს მიღმა შეღწევას. და სწორედ ეს სიყვარული იყო განსაკუთრებით გაბატონებული ძველ აღმოსავლურ ცივილიზაციაში.
რატომ უნდა ჰქონდეს ადამიანს ეს ერთგულება? იმიტომ, რომ ვინც ცდილობს ჩვეულებრივი ადამიანური ეგოთი გრძნობად აღქმის მიღმა გასვლას იგი შეიძლება დაზიანდეს. თუ ადამიანს სურს გრძნობადი აღქმის მიღმა გაღწევა, უნდა დათმოს ეგო, რომელიც ჩვეულებრივ ცხოვრებაში განიცდება. საიდან მოდის ეს ეგო? ის წარმოიქმნება ადამიანის უნარით ჩაიძიროს განადგურების ცენტრში. ეს ეგო უნდა გამოიწრთოს და გარდაიქმნას იმ სფეროში, რომელიც ადამიანის შიგნით მდებარეობს და განადგურების ცენტრს ვუწოდებთ. ამ ეგოთი ადამიანს არ შეუძლია იცხოვროს გარე გრნობადი სამყაროს მიღმა.
წარმოვიდგინოთ განადგურების ცენტრი ადამიანის შინაგანი არსებაში. ის ვრცელდება ადამიანის მთლიან ორგანიზმზე. რა იცხოვრობდა სამყაროში ადამიანის მეშვეობით თუ ის გავრცელდებოდა მთელს სამყაროში? ბოროტება, ქაოსი რომელიც გარეთაა გამოდევნილი. ამ აუცილებელი ბოროტების ცენტრში ადამიანში უნდა გამოიჭედოს ადამიანის ეგო. ეს ადამიანური ეგოობა არ არსებობს გარე სამყაროში ადამიანის გრძნობების სფეროს გარეშე. ამიტომაც ეგოცნობიერება ქრება ძილისას, ხოლო როდესაც სიზმრებში ჩნდება - გაუცხოებული ან დასუსტებულია.
ეგო, რომელიც ყალიბდება ბოროტების ცენტრში, ვერ გადის გრძნობადი აღქმების სფეროს მიღმა. ამიტომ ძველი აღმოსავლური ბრძენისთვის ნათელი იყო, რომ შემდგომ წინსვლა შესაძლებელია მხოლოდ თავდადებითა და სიყვარულით, ეგოს დათმობით; და რომ ამ შემდგომი სფეროს სრულად შეღწევისას ადამიანი აღარ იმყოფება ვანას სამყაროში (შენიშვნა N2), არამედ ნირვანას სამყაროში, სადაც ეს ჩვეულებრივი არსებობა იშლება.
სწორედ ნირვანას ეს ინტერპრეტაცია, ეგოს უმაღლესი დათმობა, როგორც ეს ხდება ძილის დროს და როგორც ეს არსებობდა სრულად ცნობიერ ცოდნაში ძველი აღმოსავლური ცივილიზაციის მოსწავლეებისთვის, იქნებოდა მითითებული თქვენთვის ძველი აღმოსავლელი ბრძენის მიერ, რომელსაც მე ჰიპოთეტურად გიხსენებთ. ის იტყოდა: „თქვენთან, ვინაიდან თქვენ ეგო უნდა განავითაროთ, ყველაფერი შიშზეა დაფუძნებული. ჩვენთან, ვისაც ეგოს ჩახშობა მოგვიწია, ყველაფერი სიყვარულზე იყო დაფუძნებული. თქვენთან საუბრობს ეგო, რომელსაც სურს თავის დამკვიდრება. ჩვენთან საუბრობდა ნირვანა, ხოლო ეგო სიყვარულით გადმოდიოდა სამყაროში.“
ამ საკითხების ფორმულირება შესაძლებელია ცნებებით, და ისინი გარკვეულწილად ინახება, მაგრამ კაცობრიობისთვის ზოგადად ისინი ცხოვრობენ გრძნობებსა და განწყობებში, გაჯერებულია ადამიანის არსებობით. ამგვარი გრძნობების მეშვეობით ისინი დღეს ქმნიან ცოცხალ განსხვავებას აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის. დასავლეთში ადამიანებს აქვთ სისხლი, ლიმფა, რომელიც გაჯერებულია ეგოობით, გამაგრებული შინაგანი ბოროტების ცენტრში. აღმოსავლეთში ადამიანებს აქვთ სისხლი, ლიმფა, რომელშიც ცხოვრობს ნირვანასკენ სწრაფვის ექო.
თავიანთ ცნობიერებაში, აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ხალხი გვერდს უვლიან ამ საკითხებს თავიანთი უხეში თანამედროვე წარმოსახვით, რადგან ინტელექტის წარმოსახვას სიუხეშე ახასიათებს. ინტელექტის წარმოსახვა გვიბიძგებს, რომ რაღაცნაირად ამოვიღოთ სისხლი ცოცხალი ორგანიზმიდან, გავხადოთ ის ნიმუშად, მიკროსკოპის ქვეშ დავაკვირდეთ რათა შეხედულებები ჩამოვაყალიბოთ. ამ გზით მიღებული შეხედულებები უკვე უსასრულოდ უხეშია ჩვეულებრივი გამოცდილებისთვის. ეს არის ყველაფერი, რისი თქმაც ამ გზით შეიძლება. ფიქრობთ, რომ ეს ეხება იმ ფაქიზ განსხვავებებს, რომლებიც აქ მჯდომ ადამიანებს შორის არსებობს? რა თქმა უნდა, მიკროსკოპი მხოლოდ უხეშ წარმოდგენას გვაძლევს სისხლისა და ლიმფის შესახებ. უკვე არსებობს ფაქიზი განსხვავებები იმ ადამიანებს შორის, რომლებიც ერთსა და იმავე გარემოში გაიზარდნენ. მაგრამ ეს ნიუანსები, რა თქმა უნდა, ყველაზე ინტენსიურია აღმოსავლეთისა და დასავლეთის ხალხებს შორის, რასაც გონება დღეს მხოლოდ ძალიან უხეშად წარმოიდგენს.
ეს ყველაფერი გამოხატვას პოულობს აზიის, ევროპისა და ამერიკის ადამიანთა სხეულებში და მათ ურთიერთობაში გარე სოციალურ ცხოვრებაში. გაუხეშებული გაგებით, რომელიც ბოლო რამდენიმე საუკუნის განმავლობაში გამოიყენებოდა გარე ბუნების შესასწავლად, ჩვენ ვერ შევძლებთ თანამედროვე სოციალური ცხოვრების მოთხოვნების გადაჭრას; უპირველეს ყოვლისა, ვერ მივაღწევთ აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის შეთანხმებას. მაგრამ ეს შეთანხმება უნდა მოიძებნოს.
ამ წლის გვიან შემოდგომაზე ხალხი წავა ვაშინგტონის კონფერენციაზე, სადაც გაიმართება დისკუსიები იმ საკითხებზე, რომლებიც შეაჯამა გენერალმა სმუტსმა, სამხრეთ აფრიკის ბრიტანელმა მინისტრმა თავისი ინსტინქტური გენიალურობით. მისი თქმით თანამედროვე კაცობრიობის ევოლუცია ხასიათდება იმით, რომ კულტურული საქმიანობის საწყისი წერტილი, რომელიც აქამდე ჩრდილოეთის ზღვისა და ატლანტის ოკეანეში იყო, გადაინაცვლებს წყნარი ოკეანისკენ. ჩრდილოეთის ზღვის მიმდებარე ქვეყნების კულტურა, რომელიც თანდათან გავრცელდა დასავლეთისკენ ხდება მსოფლიო კულტურა. ამ მსოფლიო კულტურის სიმძიმის ცენტრი გადაინაცვლებს ჩრდილოეთის ზღვიდან წყნარ ოკეანეზე.
კაცობრიობა ამ ცვლილების წინაშე დგას. მაგრამ ადამიანები კვლავ ძველი და გაუხეშებული იდეებითაა საუბრობენ, და ვერ აცნობიერებენ იმას რაც არსებითია, რაც აუცილებელად უნდა გაიაზრონ, თუ ნამდვილად გვინდა წინსვლა. მნიშვნელოვანი და ავისმომასწავებელი დროის ნიშნები დგას ჩვენს წინაშე და მათი გზავნილია: აქამდე საკმარისი იყო ადამიანთა შორის შეზღუდული ნდობა, რომლებსაც სინამდვილეში, ფარულად ეშინოდათ ერთმანეთის. მათი შიში სხვა გრძნობებით იყო შენიღბული. მაგრამ ახლა გვჭირდება ისეთი გონებრივი მდგომარეობა, რომელსაც მსოფლიო კულტურის მოცვა შეუძლია. გვჭირდება ნდობა, რომელიც შეძლებს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის დაპირისპირებების დაბალანსებას. აქ გვეხსნება მნიშვნელოვანი პერსპექტივები და ჩვენ ეს გვჭირდება. ადამიანები თვლიან, რომ მათ მხოლოდ ეკონომიკურ საკითხებზე მოლაპარაკება შეუძლიათ მაგალითად, წყნარ ოკეანეში იაპონიის მომავალი პოზიციაზე, ან როგორ შეიძლება ყველა მოვაჭრე ერს ჰქონდეს თავისუფალი წვდომა ჩინეთის ბაზარზე, და ა.შ. მაგრამ ჩემო ძვირფასო მეგობრებო ეს პრობლემები ვერ გადაწყდება ვერცერთ კონფერენციაზე, მანამ სანამ ადამიანები არ გააცნობიერებენ, რომ ყველა ეკონომიკური საქმიანობა და ურთიერთობა ეფუძნება ადამიანებს შორის ნდობას, და ეს ნდობა მომავალში მიიღწევა მხოლოდ სულიერი გზით. გარეგან კულტურას დასჭირდება სულიერი გაღრმავება. დღეს მსურდა სხვა კუთხითაც მიმეთითებინა ის, რაც აქ ხშირად იყო ნათქვამი ამ მიმართულებით (შენიშვნა N3). ხვალ ამავე სულისკვეთებით გავაგრძელებთ.
შენიშვნები
1) მეხსიერების სარკე (memory-mirror): რუდოლფ შტაინერი „მეხსიერების სარკეს“ იყენებს, როგორც მეტაფორას, რომელიც აღნიშნავს ცნობიერების საზღვარს, რომლის მიღმა თანამედროვე ადამიანს არ შეუძლია შეღწევა. ეს არის წერტილი, სადაც ადამიანის შინაგანი „მე“ (ეგო) ხვდება შეზღუდვას, რომელიც გამოწვეულია ინტელექტუალური ცნობიერების განვითარებით. მეხსიერების სარკის მიღმა მდებარეობს „განადგურების ცენტრი“, ანუ სფერო, სადაც მატერია (ფიზიკური სამყარო) და სული (სულიერი სამყარო) ერთმანეთში იშლება, მაგრამ თანამედროვე ადამიანი ამას ვერ აღიქვამს.
2) სიტყვა „ვანა“ (Vana) სანსკრიტზე ნიშნავს „ქსოვას“, „მონაკვეთს“ ან „ნაკადს“. შტაინერის ხედვით, „ვანას სამყარო“ წარმოადგენს ჩვეულებრივ, ყოველდღიურ ცხოვრებას, სადაც ადამიანის ეგო შეზღუდულია ფიზიკური გრძნობებით და მატერიალური სამყაროს „ქსოვით“ — ანუ ჩვევებით, რუტინებითა და ინსტინქტებით, რომლებიც მართავენ თანამედროვე ცხოვრებას.
3) რუდოლფ შტაინერი ხანდახან ერთიდაიგივე საკითხზე ატარებდა სხვადასხვა ლექციას განსხვავებული პერსპექტივითა და აქცენტებით.
