ბიოენერგეტიკული პერსონაჟების სტრუქტურები ვილჰელმ რაიხის მოსწავლის, ალექსანდრე ლოუენის მიხედვით

მთარგმნელი: ლილა

წყარო
 
რა პერსონაჟის სტრუქტურები განავითარა ალექსანდრე ლოუენმა?
 
პერსონაჟის სტრუქტურა მოიცავს:

• ტიპურ ქცევას,
• ტიპურ შინაგან სულიერ გამოცდილებას,
• და დამახასიათებელი ფიზიკური პოზის პატერნს.
 
.... ლოუენმა განავითარა პერსონაჟის სტრუქტურების ტიპოლოგია ... ეს იდეალური ტიპური სტრუქტურებიქვემოთ არის მოცემული. კონკრეტული პაციენტი ვერასოდეს იქნება ზუსტად ამ სტრუქტურების იდენტური. თუმცა, ტიპოლოგია შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც დიაგნოსტიკური საშუალება და თერაპიულიორიენტაციის ხაზი თერაპიის პროცესში:
 
პერსონალობა და პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ლოუენმა ჩვენი განვითარების პერიოდში ჩამოყალიბებულ სხეულის პოზის პატერნებს ,,პერსონაჟის სტრუქტურები'' უწოდა. უფრო ადრე რაიხი საუბრობდა პერსონაჟის ჯავშანზე: მან შეამჩნია, რომ ადამიანები მტკივნეული ემოციებისგანთავს იცავენ კუნთების დაძაბვის საშუალებით, რომ ამა თუ იმ ემოციის შეგრძნება აღარ მოუწიოთ. მანვე ივარაუდა, რომხანგრძლივი ემოციური მდგომარეობა ვლინდება და გამოიხატება სხეულში. ალექსანდრე ლოუენმა გააგრძელა რაიხისგზა და მისი მიგნება რამდენიმე სიტყვით აღწერა ,,სხეული არ იტყუება.'' მას შემდეგ სხეულის ფსიქოთერაპიამ დასკვნად მიიღო, რომ  გარემოებები და ემოციური ატმოსფერო, რომელშიც ადამიანი იზრდება აისახება მათი სხეულის პოზისშაბლონებში და ქმნის პერსონაჟის ინდივიდუალურ სტრუქტურას. 
 
სხეულის და პერსონაჟის სტრუქტურა
 
სხეულის ფსიქოთერაპიაში, სხეულის აგებულება ადამიანის გარე ფიზიკურ და ემოციურ დამოკიდებულებებზე გვესაუბრება. ეს დამოკიდებულებები ამ ადამიანის მახასიათებლებს წარმოადგენენ. ჩვენ შორიდან ვცნობთ მეგობრებს მათი პოზით. ცუდი განათების პირობებშიც ხშირად ამოვიცნობთ მათ სიარულისა და მოძრაობის მანერით. ასეთიმარტივად საცნობი და დამახასიათებელი პოზებია, მაგალითად, დაძაბული და მოხრილი მხრები, თავი დამახასიათებელ პოზაში, გულმკერდი, რომელიც ძაბრის მსგავსად შიგნით არის ჩაწეული, უკან შეწეული მუხლები, ან პრიზიორი მოკრივის მსგავსი სიარული. ყველანი ესენი ის ფიზიკური პატერნებია, რომლებიც სხეულის სტრუქტურებს ქმნიან.  ქვემოთ ჩამოვწერეხასიათის თვისებების ქვეშ გაერთიანებული ფიზიკური მახასიათებლები ლოუენის მიხედვით. 
 

ის, თუ როგორ იქმნებიან ეს სტრუქტურები, შეგვიძლია გავიგოთ ბავშვის მაგალითით, რომელსაც გამუდმებით ეუბნებიან:
 
,,ბავშვები ჩუმად არიან, როდესაც უფროსები საუბრობენ!’’ ეს ბავშვი სავარაუდოდ შეიმუშავებს სტრატეგიას, რომ გამოხატოს საკუთარი თავი მაშინაც კი, როდესაც უფროსები საუბრობენ. შეიძლება სცადოს, რომ ყოველთვის უფროსების მსგავსად ჭკვიანურად ილაპარაკოს. ეს რომ სხვებმა სწორად აღიქვან, დასჭირდება სხეულის გამომეტყველების სათანადოდ შეცვლა და კონკრეტული კუნთების დაჭიმვა, უფროსების მსგავსად, რათა ის (მისი განზრახვის შესაბამისად) მოიქცეს ისე, როგორც ზრდასრული. ეს სხეულში დაძაბულობას ქმნის, რომელიც დროთა განმავლობაში თავს გამოავლენს. შედეგად ვიღებთ ,,პოზას'', რომელიც ასახავს ამ ბავშვის ისტორიას და ინდივიდუალურ პიროვნებას, რომელიც ზრდასრულის ცხოვრებაში ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში ნარჩუნდება. სხეული გრძნობებს თავისი პოზის საშუალებით გამოხატავს.
 
ემოციური გამოცდილებები თავს ჩვენს ფიზიკურ სტრუქტურებში გამოავლენენ
 
მამაკაცი, რომელსაც გულმკერდის არე აქვს ჩავარდნილი, თავს სუსტად გრძნობს და ხშირად არის დაჩაგრული, ანდეპრესიული. ამავე დროს, მისი აგებულების გამო, ის უფრო ახლოს არის თავის გრძნობებთან, ვიდრე სხვა ადამიანი, ვინც  "ყურადღების მიქცევა" ისწავლა, მხრებს უკან სწევს და თვლის, რომ ისეთი ძლიერი და დამოუკიდებელია, რომარავის დახმარება არ სჭირდება და ზოგადადაც დახმარების მიღება არ შეუძლია. ქრონიკული ემოციური მდგომარეობებიჩვენს  პოზებში ვლინდებიან და ჩვეულებრივ ჩვენს მიერ ცნობიერად არ აღიქმებიან. თუ ჩვენი ქცევა და შესაბამისად ჩვენიცხოვრება იმართება ასეთი არაცნობიერი გზებით, თავს შეზღუდულად ვგრძნობთ, არ ვიცით რა ხდება ჩვენს თავსსინამდვილეში,  ასეთ დროს სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპევტის ხელში მოხვედრა ძალიან სასარგებლოიქნება.
 
პოზა განსაზღვრავს იმას, თუ როგორ გრძნობენ ადამიანები თავს ყოველდღიურ ცხოვრებაში
 
თუ ჩემთვის ტირილი არაკომფორტულია, შემიძლია სუნთქვა შევიკავო, გავიმართო და სხეულის ზედა ნაწილში კუნთები დავჭიმო, მაშინ ტირილის იმპულსს ჩავახშობ. ტირილს ვახშობ. თუ ამასთან ერთად ყბებს ერთმანეთს დავაბჯენ, კიდევ უფრო დავეხმარები საკუთარ თავს ტირილის შეკავებაში. მაგრამ ამავდროულად, დროთა განმავლობაში, დამავიწყდება, ან საერთოდ ვერასდროს ვეღარ ვგრძნობ სევდას. ეს დაძაბულობები ბავშვობიდან განვითარდნენ და ჩამოაყალიბეს ადამიანის ცხოვრების პირველი რამდენიმე წელი. თავდაპირველად სხეულის აგებულება ჯერ კიდევ არ არის შესამჩნევი, მაგრამ დროთა განმავლობაში დავინახავთ მათ. იგი არის გამოხატულება იმისა, თუ როგორ უწყობდნენ ბავშვს ხელს, როგორ ხედავდნენ და უყვარდათ, რისი გაკეთების უფლება აძლევდნენ და რას უშლიდნენ. 
 
როდესაც სხეული სიტყვებს ეწინააღმდეგება
 
კომუნიკაციის 90% არავერბალურია, იგი ხდება სხეულის ენით და ჟესტიკულაციით წყალობით. აქედან გამომდინარე, ჭკვიანურია შეგნებულად მივაქციოთ ყურადღება სხეულის ენას საუბრის დროს. თუ სხეულის ენა განსხვავდება სამეტყველო ენისაგან, ამით დამატებით ინფორმაციას ვიღებთ. სხეულის ფსიქოთერაპიაში ყურადღებას ვამახვილებთ იმაზე, თუ  რას ამბობს სხეული, რადგან იგი არ იტყუება. ისევ და ისევ ვსწავლობთ, რომ სხეული უფრო მართალია, ვიდრე ენა. ჩვენ ხშირად ვიყენებთ ენას იმ მდგომარეობების ცენზურისთვის, რაც ჩვენში სინამდვილეში ხდება. სხეულზე ორიენტირებულ ფსიქოთერაპიას შეუძლია ხელი შეგიწყოს და დაგეხმაროს საკუთარი თავის და საკუთარი გრძნობების წვდომაში.
 
შიზოიდური პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ლოუენის აზრით, შიზოიდური პერსონაჟის აგებულება მიგვანიშნებს პიროვნების ჰოლისტური ფუნქციის გაყოფისტენდენციაზე - მაგალითად: აზროვნებისა და გრძნობის განცალკევების ტენდენცია. შიზოიდის ფიქრები ხშირად არუკავშირდება მის გრძნობებს და ქცევებს. იგი გარბის (განსაკუთრებით აზროვნებაში), რასაც თან ახლავს გარესამყაროსთანან რეალობასთან კონტაქტის გაწყვეტა...
 
"მოგონებები" შიზოიდური პერსონაჟის სტრუქტურისთვის:
 
"ყურადღების ღირსი არ ვარ. უკეთესი იქნება თუ საკუთარ თავში და ფიქრებში დავრჩები". ან:
"ჩემმა ოჯახმა (მსოფლიომ) არ მიმიღო, ამიტომ საკუთარ თავში ჩავიკეტე - გამოსავლის პოვნას შევძლებ, თუ ამაზე დიდხანს ვიფიქრებ."
 
ორალური პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ლოუენის თანახმად, ორალური სტრუქტურის მქონე ადამიანებს ცხოვრების ორალური ფაზის (ბავშვის ასაკი) მრავალიმახასიათებელი გააჩნიათ: დამოუკიდებლობის ნაკლებობა, სხვებზე ჩამოკიდების ტენდენცია, შემცირებული აგრესიულობადა იმის მოლოდინი, რომ სხვები იქნებიან მათი მხარდამჭერები და დამცველები. ორალური ადამიანები  შინაგანსიცარიელეს განიცდიან და აქვთ მძაფრი უკმარისობის გრძნობა. ისინი ხშირად იტანჯებიან გუნება-განწყობილებისრყევებით. კომპენსაციისთვის, ეს ადამიანები გადაჭარბებულად დამოუკიდებლად იქცევიან...
 
"მოგონებები" ორალური პერსონაჟის სტრუქტურისთვის:
 
"მე ვერასოდეს ვიღებ იმას, რაც მჭირდება.’’ ან ,,ეს უსამართლობაა." ან:
"სხვები უარმყოფენ იმიტომ, რომ განსხვავებული ვარ, ან უცნაური. მე არ ვარ მათნაირი. - მე ყოველთვისრაღაც მაკლია''.
 
ფსიქოპათიური პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ლოუენი გრძნობების, განსაკუთრებით სექსუალური გრძნობების უარყოფას, აღწერს როგორც ფსიქოპათიურიპერსონაჟის სტრუქტურის ტიპურ მახასიათებელს. ფსიქოპათიური პერსონაჟი ისწრაფვის ძალაუფლებისკენ და სურსგააკონტროლოს, ან დომინირება მოიპოვოს სხვა ადამიანებზე. ამის მიღწევის საშუალებად ის იყენებს ზეწოლას, ანმანიპულაციას (ცდუნებას). ეს ადამიანები ცდილობენ ყოველთვის "კონტროლის სადავეები ეჭიროთ". ძირითადად ისინიამით თრგუნავენ და უარყოფენ, ან აკონპენსირებენ  უმწეობის გამოცდილებას, რომლის დროსაც  ფარულ საფრთხესგრძნობდნენ ...
 
"მოგონებები" ფსიქოპათიური პერსონაჟის სტრუქტურისთვის:
 
"არ მინდა ჩემი გრძნობები ვიგრძნო, მათ ვერ ვუძლებ. ამიტომაც თავს ვაჩვენებ, რომ ჩემთვის არაფერიწარმოადგენს პრობლემას." ან:
 
"მე არავინ მჭირდება, ამის გაკეთება მარტოსაც შემიძლია."
 
მაზოხისტური პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ამ სტრუქტურის მქონე ადამიანები გრძნობენ არასრულფასოვნებას, არაფერს ითხოვენ,  იქცევიან მორჩილად დაცდილობენ მოერგონ და დაიმორჩილონ საკუთარი თავი. თუმცა, მათ ახასიათებთ ძლიერი, ფარული, მუდმივი, პასიურითავდაცვა, რომელსაც ავლენენ, როდესაც გარე დაწოლა საკმაოდ მაღალია; შინაგანად მაზოხისტური ხასიათის მქონეინდივიდი ატარებს სიძულვილს, ნეგატივიზმისა და უპირატესობის გრძნობას. კუნთების ძლიერი სტრუქტურა აფერხებსმოახლოებულ ემოციურ აფეთქებას. თავდაჯერება და აგრესია მკაცრად შეზღუდულია ამ ტიპის ხასიათში. სამაგიეროდ, მათ საზოგადოებრივ იმიჯში ჭარბობს პრეტენზია და წუწუნი, მსხვერპლის როლის მორგების ტენდენცია. 
 
"მოგონებები" მაზოხისტური პერსონაჟის სტრუქტურისთვის:
 
"მე უღირსი ვარ. მაგრამ რისი გაკეთებაც შემიძლია, ყველაფერს გავაკეთებ შენთვის. მადლობასაც არვიმსახურებ." ან:
 
"თუ რაიმეს სწორად გაკეთება მინდა, ყოველთვის თვითონ გავაკეთებ - ყველაფერი ჩემი ბრალი იქნება. - თუ ჩემს ძალას გამოვიყენებ, მაშინ მარტო ვიქნები".
 
ხისტი პერსონაჟის სტრუქტურა
 
ლოუენის მიხედვით, ხისტი პერსონაჟის სტრუქტურისთვის დამახასიათებელია მკაცრი, მიუწვდომელი პოზა, რაცარსებითად გამოწვეულია საპირისპირო სქესის მშობლის მიერ მიყენებული ზიანით. ლოუენის განვითარებისფსიქოლოგიაში, სიმკაცრის კონცეფცია უკავშირდება ბავშვის ოიდიპურ კონფლიქტურ სიტუაციას. ხისტი პერსონაჟიმუდმივად ფრთხილობს, რომ რაიმე არ დაუშავდეს. მას გამარჯვების იმედი აქვს და გარემოცვის სიყვარულისა დააღიარების მოპოვების გზად არჩეული აქვს შესრულებაზე ორიენტაცია. მკაცრი ტიპის ადამიანები არიანკონკურენტუნარიანები, ძლიერი ნებისყოფის მქონენი და მზად არის წინააღმდეგობა გასწიონ ...
 
"მოგონებები" ხისტი პერსონაჟის სტრუქტურისთვის:
 
"ცხოვრება პრობლემაა, რომელსაც მოვაგვარებ." ან:
"მე მიყვარს, როდესაც რაღაცას ვაკეთებ."
 
ბიოენერგეტიკული პერსონაჟების სტრუქტურების პოტენციალები
 
ზემოთ პერსონაჟის სტრუქტურების პათოლოგიური აღწერა იყო წარმოდგენილი, ანუ დეფიციტების აღწერა. თუადამიანის ფსიქოლოგიური განვითარება შეფერხებულია, მას  ასეთი დეფექტები უვითარდება. იმისათვის, რომდავაბალანსოთ და ავანაზღუაროთ დანაკლისი, პოტენციალს რაიმე სხვა გზით ვავითარებთ, რათა დეფიციტებისპირობებშიც შევძლოთ ნორმალური ცხოვრება. მე აქ წარმოვადგენ ამ პოტენციალებს:
 
შიზოიდური პერსონაჟის სტრუქტურის პოტენციალები
 
შიზოიდები ფაქტებს სიღრმისეულად აანალიზებენ და მათ შორის კავშირებს ამყარებენ.
 
ძირითადი პატერნი: თქვენ ზოგადად თავს უარყოფილად გრძნობთ, ამიტომ ჩაღრმავებული ხართ საკუთარ თავში, სხეულსა და გონებაში.
 
პოტენციალი: ეს საშუალებას გაძლევთ საფუძვლიანად იფიქროთ პრობლემებზე, ასევე გაითვალისწინოთ ის ასპექტები, რომლებიც სხვებისთვის დაფარული რჩება. 
მათ შემოაქვთ იდეები, რომლებიც სხვებს აოგნებენ და ჯგუფები უფრო კარგ შედეგებამდე გაჰყავთ. არგუმენტებითარწმუნებენ სხვებს, შეუძლიათ „მომავალში გახედვა“, არიან თანამგრძნობები, ამყარებენ კავშირებს, რომლებიცსხვებისთვის დაფარულია. შიზოიდები არიან "მოაზროვნეები".
 
შესაძლო კონფლიქტები: ვინაიდან ეს შესაძლებლობები  აზროვნების ფარგლებში წარმოიშობიან, რთულდებაინდივიდებთან და ჯგუფთან კონტაქტის შენარჩუნება. ამ ექსტრაორდინალურ იდეებს სხვები სერიოზულად აღიქვამენ დაშემდეგ განახორციელებენ? აქვთ თუ არა ამ იდეებს რეალურად გამხორციელების შანსი?
 
ორალური პერსონაჟის სტრუქტურის პოტენციალები
 
ორალებისთვის მნიშვნელოვანია ერთობა, სწორედ ასე იღებენ ისინი შედეგებს, სხვებთან ერთად.
 
ძირითადი პატერნი: თქვენ თავს უმწეოდ გრძნობთ, მხარდაჭერა არ გაქვთ, ეძებთ თანამოაზრეებს, სხვებთან კავშირსდა არ გსურთ მიგატოვონ.
 
პოტენციალი: ცდილობთ მოგისმინონ, ამიტომ ბევრს საუბრობთ და ბევრს ურთიერთობთ. ორალებს უმარავი იდეაებადებათ, ამას მუდმივად აზიარებენ და იცავენ კომუნიკაციის საშუალებით. ისინი ფიქრობენ, რომ კარგია, როდესაცყველას კომუნიკაცია აქვს ერთმანეთს და ამით ხელს უწყობენ ჯგუფის გაერთიანებას. ორალები ,,გუნდური მოთამაშეები'' არიან.
 
შესაძლო კონფლიქტები: თუ ორალები აღიქმებიან ისე, თითქოს ისინი  "მხოლოდ" ლაპარაკობენ და ნაკლებ შედეგსდებენ, მაშინ შედეგის დადება მართლა სათუო ხდება. ამის შედეგად ისინი ძნელად ერთვებიან პროცესში, რომელსაცმიზნამდე მიჰყავთ.
 
ფსიქოპათიური პერსონაჟის სტრუქტურის პოტენცილები
 
ფსიქოპათები კარგად ახერხებენ სტრუქტურირებას და ამის გამო მოქმედებენ კონცეპტუალურად და მიზანზეორიენტირებულად.
 
ძირითადი პატერნი: თქვენ იძულებული ხართ აღარ შეასრულოთ დედის ნება, აღარ გინდათ დამორჩილება.
 
პოტენციალი: თქვენ საფუძვლიანად ფიქრობთ პრობლემებზე, შეგიძლიათ თანაუგრძნოთ სხვებს და მათი შფოთვისმიზეზი ისე გადმოსცეთ, რომ ყველამ მიიღოს ეს.
ამის გამო ისინი კარგები არიან მენეჯმენტში და გუნდისთვის მნიშვნელოვან ფუნქციებს ასრულებენ. ფსიქოპათებს თავიმაღლა უჭირავთ და ასევე მიჰყავთ მთელი ჯგუფიც. ისინი ლიდერები არიან, სხვები იღებენ და მიჰყვებიან მათ. ფსიქოპათები არიან "ორგანიზატორები და ლიდერები".
 
შესაძლო კონფლიქტები: თქვენი არგუმენტები მანიპულაციურია? ისეთ კომუნიკაციას ხომ არ იწვევს, რომ სხვებიეგოისტები ხდებიან და ჯგუფის ინტერესებიდან აღარ მოქმედებენ? ხედავენ კი სხვები მათ როგორც დაკავებულ დასათავეში მყოფ ადამიანებს?
 
მაზოხისტური პერსონაჟის სტრუქტურის პოტენციალები
 
მაზოხისტები ზუსტად ხედავენ სხვების მოთხოვნილებებს, და აკმაყოფილებენ მათ, ამდენად მნიშვნელოვანი როლი აქვთსაზოგადოებაში.
 
ძირითადი პატერნი: იძულებულნი არიან ჰქონდეთ ისეთი მოთხოვნილებები, რასაც მათი დედა მიიჩნევს შესაფერისად, მას უნდა დაემორჩილონ და ამით მუდმივი დამცირების ქვეშ არიან. ისინი სავსენი არიან შიშით და სირცხვილით. შებოჭილები არიან ფიზიკურად და გამოხატვაში. 
 
პოტენციალი: თქვენ ავტომატურად ხედავთ რა არის გასაკეთებელი, აზრებით ყოველთვის სხვებთან ერთად ხართ დამათ მოთხოვნილებებს მათივე ტუჩებიდან "კითხულობთ". ამიტომ ისინი ძლიერად არიან ორიენტირებულნი შედეგებზე დამუშაობენ თავიანთი ჯგუფის / გარემოს ინტერესებიდან გამომდინარე. ისინი გამუდმებით განმარტავენ რა არისგასაკეთებელი, ეხმარებიან საქმეების მოწესრიგებაში, არიან ტოლერანტულები შეცდომებისა და არასწორი საქციელისმიმართ, ყველაფერი ესმით. მაზოხისტები არიან "დასაყრდენი ადამიანები".

შესაძლო კონფლიქტები: ისინი კარგავენ საკუთარ მოთხოვნილებებთან კონტაქტს, ხდებიან შედეგების და სხვებისმონები, ძალიან ტვირთავენ საკუთარ თავს. ასევე არ შეუძლიათ სტრატეგიულად "ჩარჩოებს მიღმა ფიქრი". ამოცანისშესრულების დონეზე რჩებიან ჩაჭედილები, რადგან ყოველთვის რაღაც არის გასაკეთებელი. ისინი ქვეცნობიერადაცხადებენ ბოიკოტს.
 
ხისტი პერსონაჟის სტრუქტურის პოტენციალები
 
მკაცრი ტიპაჟი დაინტერესებულია თავისი მიზნების მიღწევით და დავალებების შესრულებით. "ცხოვრება არის პრობლემა, რომელიც უნდა მოაგვაროს."
 
ძირითადი პატერნი: თქვენ იმედგაცრუებული ხართ საპირისპირო სქესის მშობლის სიყვარულის გამოხატულებით დაარ გსურთ უარყოფამ ხელახლა შეგაწუხოთ. ამიტომ სხვების მიმართ ნაზი გრძნობების გამოხატვისგან თავს იკავებთ. 
 
პოტენციალი: მიზნის ნათლად დანახვა შეგიძლიათ, იცით სტრატეგიული ურთიერთობები, ადრეულ ეტაპზე ფაქტობრივდონეზე ხელი შეგეწყოთ იმაში, რომ შედეგების  და წარმატების მიღწევა თქვენს ნორმად იქცა. მიზნების მიღწევა, შედეგების გაუმჯობესება, სხვების წარმართვა ისე, რომ ეფექტური კომუნიკაცია იქნას მიღწეული დაძაბულობის გარეშე დამკაფიო შედეგებით, ხისტი ტიპისთვის ნორმალური შემთხვევაა და რა თქმა უნდა ისინი მკაცრი შემსრულებლები არიან. 
 
შესაძლო კონფლიქტები: თქვენი მოთხოვნები ძალიან მაღალია, ვერ ხედავთ სხვების სისუსტეებს და რანაირად უნდამიუდგეთ მათ. 
 
ისინი ასევე ვერ ხედავენ, რომ ნელი ადამიანები სხვაგვარად იღებენ კარგ შედეგს და უსამართლონი არიან მათ მიმართ. მათ არ შეუძლიათ თანაუგრძნონ უცნაურ
პერსონაჟებს და დაბალ ტოლერანტობას ავლენენ მათ მიმართ.