ბენზო-გასამართი სადგური ცისარტყელას ქუჩაზე
ბენზო-გასამართი სადგური ცისარტყელას ქუჩაზე
«ცხოვრება იწყება!» – გავიფიქრე მე, გამომშვიდობების ნიშნად ხელი დავუქნიე მშობლებს ტროტუარს გავშორდი ჩემი ძველი და საიმედო ვალიანტით, რომლის გახუნებული თეთრი საბარგულიც სავსე იყო კოლეჯში, პირველ კურსზე წასაღებად საჭირო ნივთებით, საკუთარ თავს ძლიერად, დამოუკიდებლად და ყველაფრისთვის მზადმყოფად ვთვლიდი.
რადიოსთან ერთად ვღიღინებდი და ჩრდილოეთისკენ, ლოს-ანჯელესის ტრასაზე მივქროდი, შემდეგ 99 ტრასაზე, რომელიც მწვანე დაბლობზე იყო გადაჭიმული სან-გებრიელის მთებამდე.
ზუსტად მწუხრის წინ, ჩემმა მიზანმიმართულმა დაშვებამ ოკლანდის ბორცვებზე, მიმიყვანა სან-ფრანცისკოს ბუხტის ბრწყინვალე ხედამდე. ჩემი თრთოლა ბერკლის სტუდენტურ ქალაქთან (კამპუსთან) მიახლოებასთან ერთად იზრდებოდა.
ვიპოვე საერთო საცხოვრებელი, საძინებელი, ამოვალაგე ნივთები, და გავიხედე ფანჯრიდან, საიდანაც გოლდენ გეიტის ხიდი და სიბნელეში მოციმციმე სან-ფრანცისკოს შუქები მოჩანდა.
ხუთი წუთის შემდე ტელეგრაფ ავენიუს დავუყევი, მაღაზიების ვიტრინებში ვიხედებოდი, ჩრდილოეთ კალიფორნიის სუფთა ჰაერს ვსუნთქავდი და პატარა კაფეებიდან გამოსული სხვადასხვა სურნელებით ვტკბებოდი.
ამ ყველაფრით აღფრთოვანებული გვიან ღამემდე ვსეირნობდი კამპუსის შესანიშნავად გამწვანებულ ქუჩებზე.
მომდევნო დილით, საუზმობისთანავე, გავეშურე ტან-ვარჯიშის დარბაზში, სადაც მეშვიდე ოფლამდე უნდა მევარჯიშა კვირაში ექვსი დღე, და გამემაგრებინა კუნთები, იმ იმედით, რომ ჩემპიონი გავხდებოდი.
გავიდა ორი დღე და მე უკვე ჩავიძირე ადამიანების, ქაღალდების და მეცადინეობის ცხრილების ზღვაში. მალე თვეები ერთმანეთს შეერწყნენ, გადიოდნენ და მშვიდად იცვლებოდნენ, როგორც კალიფორნიის რბილი წელიწადის დროები. გაძლებაზე ვიყავი მეცადინეობებზე და ვზეიმობდი გიმნასტიკის დარბაზში. ერთხელ ჩემმა ნაცნობმა მითხრა, რომ აკრობატად ვიყავი დაბადებული. მე მართლა ასე გამოვიყურებოდი: ტანმორჩილი, მოკლე ყავისფერი თმით და დრეკადი, ამტანი სხეულით. ყოველთვის მქონდა მიდრეკილება ურთულესი ტრიუკებისადმი. ბავშვობაშიც კი მიყვარდა შიშის ზღვარზე თამაში. გიმნასტიკის დარბაზი ჩემი სიწმინდე გახდა, სადაც ვპოულობდი აღტაცებას, გამოწვევას და სიამოვნებას.
კოლეჯში მეორე წლის ბოლოს გერმანიაში, საფრანგეთსა და ინგლისში გავფრინდი, სადაც აშშ-ს გიმნასტიკის ფედერაციას წარმოვადგენდი. მოვიგე მსოფლიო ჩემპიონატი ბატუტზე ხტომაში; ჩემი ჯილდოები ოთახის კუთხეში გროვდებოდა; ჩემი ფოტოები კალიფორნიის გაზეთებში ისეთი პერიოდულობით იბეჭდებოდა, რომ ქუჩაშიც კი მცნობდნენ; ჩემი რეპუტაცია იზრდებოდა. ქალები მიღიმოდნენ. სიუზი, ჩემი მშვენიერი მეგობარი გოგო, მოკლე ქერა თმით და დამაბრმავებელი ღიმილით, სულ უფრო და უფრო ხშირად მიკეთებდა ამურის ვიზიტებს. ჩემი სწავლაც კი შესანიშნავად მიდიოდა! სამყაროს მწვერვალზე ვგრძნობდი თავს.
თუმცაღა ჯერ კიდევ პირველ კურსზე, 1966 წლის ადრეულ შემოდგომაზე, რაღაც ბნელმა და ამოუხსნელმა დაიწყო ფორმის მიღება. იმ დროისთვის, საერთო საცხოვრებლიდან პატარა სახლში გადავინაცვლე. იქ მარტო ვცხოვრობდი. სწორედ მაშინ დამეწყო მელანქოლიის შემოტევები, თანაც ყველა ჩემი მიღწევის ფონზე. მალე კოშმარებიც დამეწყო. ფაქტიურად ყოველ ღამე ცივ ოფლში ვიღვიძებდი. სიზმარი თითქმის ყოველთვის ერთნაირი იყო:
ბნელი ქალაქის ცარიელ ქუჩაზე მივაბიჯებდი; მაღალი შენობები კარებისა და ფანჯრების გარეშე სევდიანად მიმზერდნენ მოშავო-მორუხო ბურუსიდან.
მზარდი აჩრდილი შავ ლაბადაში მსწრაფლად მოდის პირდაპირ ჩემსკენ. უფრო ვგრძნობ, ვიდრე ვხედავ მოჩვენებას ლაბადის ქვეშ, კაშკაშა თეთრ თავის ქალას შავი თვალებით, ღრმულებით, რომლებიც მკვდარ სიჩუმეში მიმზერენ. თეთრი ძვლის თითი ჩემსკენაა მოშვერილი; თითის თეთრი ძვლები იხრებიან და ჟესტით თავისკენ მიზიდავენ. მე შიშისგან ვშეშდები.
უცებ, ვიღაც ადამიანი თეთრი თმითა და სრულიად მშვიდი სახით ამ კაპიუშონიანი კოშმარის უკან ჩნდება. ამ ადამიანის ნაბიჯების ხმა არ ისმის. რაღაცნაირად ვგრძნობ, რომ იგი ჩემი ერთადერთი იმედია გაქცევისთვის; მას აქვს ძალა, რომ გადამარჩინოს, მაგრამ ვერ მხედავს, და მეც არ შემიძლია, რომ დავუძახო.
ჩემს შიშზე ღიმილით, სიკვდილი შავ ლაბადაში თეთრთმიანი ადამიანისკენ ბრუნდება, ის კი სახეში დასცინის მას. მე თვალმოუშორებლად ვუმზერ, მონუსხულივით. სიკვდილი გაავებული ცდილობდა მის შეპყრობას. ადამიანი ლაბადაში კიდებს ხელს მოჩვენებას და ზემოთკენ ისვრის.
უეცრად მოჩვენება ქრება. ადამიანი მბრწყინავი თეთრი კბილებით მიმზერს, ორივე ხელს ჩემსკენ იწვდის და თავისკენ მეპატიჟება. მისკენ მივდივარ, შემდეგ კი მასში შევდივარ და მის სხეულს ვერწყმი. შემდეგ თვალებს დაბლა ვხრი და ვხედავ, რომ შავი მანტია მაცვია. ხელებს მაღლა ვწევ და ვხედავ, როგორ უერთდებიან ხელის თითები ერთმანეთს ლოცვის ჟესტით.
ყრუ კვნესით ვიღვიძებ.
ერთხელ ღამით, დეკემბრის დასაწყისში, საწოლში ვიწექი და ვუსმენდი ქარის კვნესას, რომელიც ჩემს ოთახში ფანჯრის ღრიჭოდან აღწევდა. ავდექი, მაისური, გახუნებული ”ლევისი”, ბოტასები და ქურთული ჩავიცვი და ქუჩაში გავედი. დილის 3:05 იყო.
უმიზნოდ დავხეტიალობდი, ღრმად ვისუნთქავდი ნესტიან, ცივ ჰაერს, ღამის ქუჩების იშვიათ ხმებს ვუყურადებდი და ხანდახან ვარსვლავიან ცასაც ავხედავდი ხოლმე. სიცივისგან მოშიებულმა, გადავწყვიტე ღამის ბენზო-გასამართ სადგურთან გამევლო, რათა ორცხობილა და რაიმე უალკოჰოლო სასმელი მეყიდა. მოთმინებით მივავიჯებდი, ჯიბეებში ხელებით, ბენზო-გასამართი სადგურის შუქებისკენ. ეს იყო ნათელი ოაზისი ფლუორესცენტული განათებით, დაკეტილი მაღაზიებისა და კინოთეატრების ბნელ უდაბნოში.
სადგურის გვერდით ავტო-ფარეხის კუთხეში შევუხვიე და თითქმის შევეჯახე ადამიანს, რომელიც სკამზე, ჩრდილში იჯდა, სადგურის წითელი კედლის გვერდით. შეშინებულმა უკან დავიხიე. მას თავზე წითელი ბეწვის ქუდი ეხურა, რუხი შორტები ეცვა, თეთრი წინდები და იაპონური სანდალები. თითქოს საერთოდ არ სციოდა ამ მსუბუქ ქარიან ამინდში, არადა თერმომეტრი მის თავს ზემოთ 3 გრადუს ცელსიუსს აჩვენებდა.
თავიც არ აუწევია, ისე წარმოთქვა ძლიერი, თითქმის მუსიკალური ხმით:
– «მაპატიე, თუ შეგაშინე».
«არაფერია, ყველაფერი რიგზეა ბიძაჩემო, სოდიანი სასმელი ხომ არ გაქვთ?»
«აქ მე მხოლოდ ხილის წვენი მაქვს. და”ბიძას” ნუ მეძახი!» ჩემსკენ შემობრუნდა ნახევრადღიმილით, ქუდი მოიხადა და თეთრი კაშკაშა თმები გამოაჩინა, შემდეგ კი გაიცინა.
ზუსტად იგივე სიცილი! რამდენიმე წამი გამოშტერებული ვუცქერდი. სწორედ ის მოხუცია ჩემი სიზმრიდან! თეთრი თმა, ნათელი, უნაოჭო სახე, მაღალი ჩადგმული ადამიანი, ორმოცდაათი-სამოცი წლის. მან კვლავ გაიცინა. ბორძიკით, მაგრამ მაინც მოვახერხე, რომ მეპოვნა და შემეღო კარი აბრით «ოფისი». იმავდროულად, როგორც კი ოფისის კარი გაიღო, ვიგრძენი, რომ ასევე გაიღო კარი სხვა განზომილებაში. კანკალით, მოწყვეტილი დავეშვი ძველ სავარძელში, იმის შიშით, თუ რა შეიძლებოდა შემომჭროდა ამ კარიდან ჩემს ჩვეულებრივ ცხოვრებაში. ჩემი შიში შერეული იყო უჩვეულო აღფრთოვანებასთან, რომელსაც განსაზღვრებას ვერ ვუძებნიდი. ვიჯექი, წყვეტილად და მოკლედ ვსუნთქავდი და ვცდილობდი აღმედგინა სამყაროს ჩვეული აღქმა.
მივიხედ-მოვიხედე. ოფისი ძალიან განსხვავდებოდა რიგითი ოფისის სტერილურობისგან და კანცელარულობისგან. სავარძელზე, რომელზეც მე ვიჯექი, გადაფარებული იყო გახუნებული, მაგრამ ჯერ კიდევ კოლორიტული მექსიკური გადასაფარებელი. ჩემგან მარცხნივ, შემოსასვლელის გვერდით, იდგა კარადა აკურატულად დაწყობილი საგზაო წვრილმანებით: რუქებით, ფანარებით, მზის სათვალეებით და ა.შ. კაკლის საწერი მაგიდის უკან სავარძელი იდგა, კარის გვერდით, წარწერით «შესვლა აკრძალულია», იდგა ჭურჭელი სასმელი წყლით. ჩემგან მოპირდაპირე მხარეს ავტო-ფარეხის კარი იყო.
ყველაზე მეტად ამ ოთახის საშინაო ატმოსფერომ გამაოცა. ოთახის იატაკს ღია ყვითელი სქელბეწვიანი ხალიჩა ამშვენებდა. თეთრად შეღებილ კედლებს კი - რამდენიმე პაიზაჟი. რბილი შუქი მამშვიდებდა, განსხვავებით კაშკაშა ფლუორესცენტული განათებისგან გარშემო. მთლიანობაში ოთახი იძლეოდა სითბოს, მყუდროებისა და უსაფრთხოების შეგრძნებას.
საიდან უნდა მცოდნოდა, რომ ეს ოთახი გახდებოდა საოცარი თავგადასავლების, ჯადოსნობის, საფრთხისა და რომანტიკის ადგილი გახდებოდა. იმ მომენტში მხოლოდ ეს გავიფიქრე: «ამ ოთახს ძალიან მოუხდებოდა ბუხარი».
მალე, ჩემი სუნთქვა თანაბარი გახდა, ხოლო ჭკუა, ბოლომდე თუ არ დამშვიდდა, ყოველ შემთხვევაში აზრების ტალღა მაინც შეაჩერა. რა თქმა უნდა, ამ თეთრთმიანი კაცის მსგავსება ადამიანთან ჩემი სიზმრიდან უბრალო დამთხვევა იყო. ჩასუნთქვასთან ერთად ელვა შევიკარი ჩემს ქურთუკზე და გარეთ გავედი, ცივ ჰაერზე.
იგი უწინდებურად იმავე ადგილას იჯდა. გვერდზე ჩავლისას შეპარვით მოვავლე მზერა მის სახეს. სინათლის გამობრწყინებამ მის თვალებში მიმიზიდა. ასეთი თვალები ადრე არასოდეს მენახა. თავიდან მეჩვენებოდა, რომ მასში ცრემლები დაგროვდა; შემდეგ ცრემლები ბრწყინვალებად იქცა, თითქოს ვარსკვლავების ანარეკლნი ყოფილიყვნენ. რაღაც დროით ბოლომდე შევერწყი ჩვილი ბავშვის ამ მტკიცე და ცნობისმოყვარე თვალებს.
არ ვიცი, რა დრო გავიდა - წამები ან წუთები - ან იქნებ მეტიც. შემკრთალი აზრზე მოვედი, დამშვიდობების ნიშნად ჩავილუღლუღე და წავედი.
როცა ტროტუარს მივუახლოვდი, შევჩერდი. კეფით ვგრძნობდი, რომ მიმზერდა. თხუთმეტი წამიც არ გასულა, რომ შემოვბრუნდი. იგი ხელებგადაჯვარედინებული ვარსკვლავებს უცქერდა, სახურავზე მდგარი! პირდაღებული მივაშტერდი ცარიელ სკამს კედელთან, შემდეგ კვლავ ზემოთ ავიხედე. ეს შეუძლებელია! საბურავიც რომ გამოეცვალა გიგანტურ კვახის კარეტაზე, რომელსაც უზარმაზარი თაგვი მართავდა, ეფექტი მაინც არ იქნებოდა უფრო განსაცვიფრებელი.
ღამის სიჩუმეში, თვალს ვერ ვწყვეტდი მის მწყობრ ფიგურას, რომელიც ამ მანძილიდანაც კი დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა. უეცრად თავი მოატრიალა და პირდაპირ თვალებში შემომხედა. იგი ოც მეტრზე ნაკლებ მანძილზე არ იყო ჩემგან, მაგრამ თითქმის საკუთარ სახეზე ვიგრძენი მისი სუნთქვა. კანკალმა ამიტანა. კარი, რომლის მიღმაც რეალობა სიზმრებში გადადიოდა, კვლავ ფართოდ გაიღო.
«დიახ? – თქვა მან – რით შემიძლია დაგეხმაროთ?» წინასწარმეტყველური სიტყვები!
«მაპატიეთ, მაგრამ…»
«გაპატიე», – გაიღიმა მან. ვგრძნობდი, როგორ მეწვოდა სახე. ეს ყველაფერი მაღიზიანებდა. იგი მეთამაშებოდა, მე კი თამაშის წესებიც კი არ ვიცოდი.
«კარგი! როგორ მოხვდი სახურავზე?»
«როგორ მოვხვდი სახურავზე?» – უმანკო და გაკვირვებული სახით დააზუსტა მან.
«დიახ. როგორ მოხვდი ამ სკამიდან სახურავზე ოც წამზე ნაკლებ დროში? შენ ამ სკამზე იჯექი. მე წავედი, კუთხეშჳ მოვტრიალდი, შენ კი...»
«მე ზუსტად ვიცი, რას ვაკეთებდი, – თქვა მან, – არაა საჭირო ამის მოყოლა ჩემთვის. საქმე იმაშია, შენ თუ იცი თავად რას აკეთებდი?»
«რა თქმა უნდა, ვიცი რასაც ვაკეთებდი!» – ახლა კი გავბრაზდი; მე ბავშვი არ ვარ, რომელსაც ჭკუა უნდა ასწავლო! თუმცა ძალიან მინდოდა მოხუცის ამ ფანდის საიდუმლო ამომეხსნა, ამიტომ რისხვა შევიკავე და ზრდილობიანად მივმართე: «ძალიან გთხოვთ, სერ, მომიყევით, როგორ მოხვდით სახურავზე?»
მან მხოლოდ შემომხედა, ზემოდან ქვემოთ, სანამ ისევ არ გამიხურდა კეფა. ბოლოს და ბოლოს მიპასუხა:
«კიბე ავიღე. ის იქაა, მეორე მხარეს». შემდეგ ჩემდამი ინტერესი დაკარგა და კვლავ ვარსკვლავების ჭვრეტა დაიწყო.
სწრაფად შემოვუარე შენობას. იქ მართლაც იდგა ძველი კიბე, მაგრამ მისი ბოლო სახურავის კიდეს ყველაზე ნაკლები მეტრანახევრით მაინც ვერ წვდებოდა; რომც გამოეყენებინა იგი, რაც თავისთავად ძალიან საეჭვო იყო, ეს მაინც ვერ ხსნიდა, როგორ მოახერხა სახურავზე ასვლა დათვლილ წამებში.
სიბნელეში რაღაც დაეშვა ჩემს მხარზე. სუნთქვა შევიკარი და მკვეთრად მოვბრუნდი. ეს მისი ხელი იყო. მან მოახერხა, რომ სახურავიდან ჩამოსულიყო და ჩუმად მომპარვოდა. ამ დროს თავში მოცემულ სიტუაციაში ერთადერთი შესაძლებელი ვარიანტი მომივიდა. მას ორეული ჰყავდა! და ისინი კარგად გაერთნენ უდანაშაულო კლიენტის დაშინებით. სასწრაფოდ გადავედი შეტევაზე.
«მისტერ, სად არის თქვენი ორეული? მე თქვენ სულელი ხომ არ გგონივართ?!».
მან კოპები შეიკრა, შემდეგ კი გადაიხარხარა. მორჩა! საკმარისია! მე ის გავშიფრე! მაგრამ მისმა პასუხმა შეარყია ჩემი თავდაჯერებულობა.
«როგორ ფიქრობ, ორეული რომ მყავდეს, აქ ვიდგებოდი ახლა და ”ვიღაც სულელთან” საუბარში დავკარგავდი დროს? კვლავ გაიცინა და უკან წავიდა, ავტოფარეხისკენ, მე კი კვლავ პირღია დამტოვა. ამ კაცს რკინის ნერვები ჰქონდა.
სასწრაფოდ დავედევნე, რომ დავწეოდი. იგი გარაჟში შევიდა და კარბურატორის შეკეთება დაიწყო, ძველი ფორდ პიკაპის კაპოტის ქვეშ. «და მე სულელი ვარ, ხო?» – წარმოვთქვი იმაზე უფრო საბრძოლო განწყობით, ვიდრე თავად მინდოდა.
«ჩვენ ყველანი სულელები ვართ, – მიპასუხა მან, – უბრალოდ ზოგიერთმა ადამიანმა იცის ეს, სხვებმა კი საერთოდ არ იციან. შენ როგორც ჩანს ამ უკანასკნელებს ეკუთვნი. გთხოვ, აი ის პატარა ქანჩის გასაღები მომაწოდე».
მე მივაწოდე ქანჩი და შემოვბრუნდი, რათა წამოვსულიყავი. მაგრამ სანამ წამოვიდოდი უნდა გამეგო. «ძალიან გთხოვ, მითხარი როგორ ახვედი სახურავზე? მე ვერ ვხვდები».
მან ქანჩი მომაწონდა, სიტყვებით: «სამყარო – ეს გამოცანაა; არ ღირს მასში აზრის ძებნა». მან თაროზე მიმითითა ჩემს უკან. «ახლა ჩაქუჩი მჭირდება».
მე კიდევ ერთი წუთი ვუყურებდი და ვფიქრობდი, როგორ გამეხადა იძულებული, ეთქვა ის, რაც მჭირდებოდა, მაგრამ როგორც ჩანდა არავითარ ყურადღებას არ აქცევდა ჩემს იქ ყოფნას. მე დავნებდი და გასასვლელისკენ წავედი, მაშინ მან დაილაპარაკა: «დარჩი». ეს თხოვნა არ იყო; არც ბრძანება. ეს უბრალოდ მტკიცე შემოთავაზება იყო. მისი თვალების გამომეტყველება რბილი იყო.
«რატომ უნდა დავრჩე?»
«მე შემიძლია გამოგადგე», – თქვა მან, და მარჯვედ ამოიღო კარბურატორი, როგორც გამოცდილმა ქირურგმა გულის გადანერგვის დროს. ფრთხილად დადო და ჩემსკენ სახით შემობრუნდა.
«აი, – თქვა მან და კარბურატორი გადმომცა, – დაშალე და ნაწილები ამ ვედროში ჩააწყვე. ეს შენს ჭკუას კითხვებისგან მოაცდენს».
ჩემი წყენა სიცილში გადაიზარდა. ამ მოხუცს შეუძლია ძალიან უხეში იყოს, თუმცა ასევე საინტერესოც. გადავწყვიტე კომუნიკაბელური ვყოფილიყავი.
«მე დენი მქვია, – ვუთხარი და ხელი გავუწოდე არაგულწრფელი ღიმილით, – შენ?»
მან ჩემს გაწვდილ ხელში ჩაქუჩი ჩამიდო. «ჩემს სახელს არ აქვს მნიშვნელობა; არც შენსას. ის, რაც მართლა მნიშვნელოვანია, სიტყვებისა და კითხვების მიღმა დგას».
«ვერაფერი ვერ იქნება კითხვებს მიღმა, – მკვეთრად შევეპასუხე მე, – მაგალითად როგორ აფრინდი სახურავზე?»
«მე არ ავფრინდი. მე ავხტი, – მიპასუხა პოკერის მოთამაშის გამომეტყველებით, – ეს არაა მაგია, ასე რომ თავს ზედმეტად ნუ დააიმედებ. შენთან დაკავშირებით კი მართლაც სერიოზული მაგიაა საჭირო. როგორც ჩანს ვირის გონიერ არსებად გადაქცევა მომიწევს».
«ეშმაკმა დალახვროს, ვინ ხარ შენ, რომ ასეთ რაღაცეებს მეუბნები?»
«მე – მეომარი ვარ! – წარმოთქვა მან ნელა და მკაფიოდ, – ამ ცნების მიღმა, შენ შეგიძლია მხოლოდ იმად დამინახო, ვისი დანახვაც გინდა.»
«შენ რა, არ შეგიძლია პირდაპირ კითხვაზე მიპასუხო?» – ბრაზით ვეცი კარბურატორს.
«დამისვი პირდაპირი კითხვა და ვეცდები გიპასუხო», – თქვა მან, უცოდველი ღიმილით. სახრახნისი გამისხლტა და თითი «დალახვროს ეშმაკმა!» – წამოვიძახე მე, და ხელის საბანს მივვარდი, რომ ჭრილობა მომებანა. სოკრატემ ბინტი მომაწოდა.
«კარგი. აი შენ უბრალო კითხვა, – ვეცადე მოთმინება შემენარჩუნებინა ხმაში, – როგორ შეგიძლია გამომადგე?»
«მე უკვე გამოგადექი», – მიპასუხა მან და შეხვეულ თითზე მიმითითა.
ეს ბოლო წვეთი იყო. «მომისმინე, მეტ დროს აღარ დავკარგავ. სახლში უნდა წავიდე და დავიძინო», – კარბურატორი დავდე და წასვლა დავაპირე.
«რა იცი, რომ მთელი შენი ცხოვრება არ გეძინა? რა იცი, რომ ახლა არ გძინავს?» – ღიღინით და თვალებგაბრწყინებულმა წარმოთქვა მან.
«როგორც იტყვი», – ძალიან დამღალა კამათმა, – თუმცა, მაინც, მითხარი სანამ წავალ: როგორ მოახერხე ეს ფანდი სახურავთან დაკავშირებით?»
იგი მომიახლოვდა, ხელი გამომიწოდა და ჩემი ხელი აიღო: «ხვალ, დენ, ხვალ». თბილად მიღიმოდა, და მთელი ჩემი შიში და გაღიზიანება თითქოს ქარმა გაფანტა. მთელს ხელში, შემდეგ კი მთელს სხეულში მწიწკნიდა. «სასიამოვნო იყო შენთან კვლავ შეხვედრა», – დაამატა მან.
«რას გულისხმობ ამ სიტყვაში „კვლავ“? – წამოვიწყე და მაშინვე თავი შევიკავე, – გავიგე, გავიგე - ხვალ». ორივეს გაგვეცინა. კარისკენ წავედი და შევჩერდი, შემოვტრიალდი, ყურადღებით შევხედე და ვთქვი: «ნახვამდის, სოკრატე».
წამით შეყოყმანდა, შემდეგ კი კეთილი განწყობით აიჩეჩა მხრები. ვიფიქრე, რომ მოეწონა ეს სახელი. ისე წამოვედი, რომ სიტყვაც აღარ მითქვამს.
მომდევნო დილით დიდხანს მეძინა და პირველი მეცადინეობა გავაცდინე. ჩემი სადილისშემდგომი ვარჯიშისთვის უკვე მთლიანად გამოვფხიზლდი და თავს მხნედ ვგრძნობდი.
ტრიბუნებზე ზემოთ-ქვემოთ სირბილის შემდეგ რიკი, სიდი და მე, გუნდის სხვა წევრებთან ერთად გაოფლილები იატაკზე ვიწექით და ფეხების, მხრებისა და ზურგის გაჭიმვებს ვაკეთებდით. ჩვეულებრივ მე ჩუმად ვიყავი ამ პროცედურის დროს, მაგრამ ამ დღეს უბრალოდ არ შემეძლო არ მომეყოლა წინა ღამის შესახებ. რაც შემეძლო მათთვის მეთქვა მხოლოდ ეს იყო: «მე შევხვდი ერთ ძალიან უჩვეულო კაცს გუშინ ღამით ბენზო-გასამართ სადგურზე».
ჩემს მეგობრებს გაჭიმვით გამოწვეული ტკივილები უფრო აღელვებდათ, ვიდრე ჩემი ამბები.
ჯერ სხვადასხვა სახის აზიდვები გავაკეთეთ და გავხურდით, მერე კი აკრობატულ სავარჯიშოებზე გადავედით. სანამ ძელზე ვტრიალებდი, გიმნასტიკურ ცხენზე მაკრატელს ვაკეთებდი და ახალ კომპლექსს ვითვისებდი რგოლებზე, არა მტოვებდა ფიქრი იდუმალებით მოცულ ადამიანზე, სახელად ”სიკრატე”. გაღიზიანების გრძნობა და ბრაზი მდევნიდა მისგან, მაგრამ ამასთანავე ძალიან მინდოდა შემეცნო მისი იდუმალი პიროვნება.
ვახშამის შემდეგ სწრაფად გადავავლე თვალი დავალებებს ისტორიასა და ფსიქოლოგიაში, დავწერე თხზულების შავი ვერსია ინგლისურში და მაშინვე გავვარდი ოთახიდან. 23:00 იყო. ბენზო-გასამართ სადგურთან მიახლოებასთან ერთად ეჭვები მიპყრობდნენ. მართლა უნდოდა კიდევ ჩემი ნახვა? რა უნდა ვუთხრა ისეთი, რაც შთააგონებს, რომ მაღალგანვითარებული პიროვნება ვარ?
იგი შესასვლელში იდგა. თავი დამიხარა და ფართო ჟესტით ოფისში შემიპატიჟა.
«გთხოვ, გაიხადე ფეხსაცმელი – ასეთი წესი მაქვს».
დივანზე ჩამოვჯექი და ფეხსაცმელი იქვე დავაწყვე. ჯერ ისევ ფრთხილი თვალით ვუყურებდი ამ იდუმალ უცნობს.
გარეთ წვიმა იწყებოდა. ოფისის სითბო და სინათლე სასიამოვნო კონტრასტში იყო ბნელ ღამესთან და ავისმომასწავებელ ღრუბლებთან. მოვდუნდი, საზურგეზე გადავწექი და ვთქვი: «იცი, სოკრატე, ისეთი გრძნობა მაქვს, თითქოს უკვე შემხვედრიხარ ადრე».
«შეგხვედრივარ, – მიპასუხა მან, და კვლავ გააღო კარი, სადაც სიზმრები და რეალობა ერთმანეთში იეროდა. ცოტა ხნის სიჩუმის შემდეგ დავამატე:
«მ-მ, სიზმარი მესიზმრა, და შენ იქ იყავი». ყურადღებით ვაკვირდებოდი, მაგრამ სახეზე არაფერი შეტყობია.
«მე ბევრი ადამიანის სიზმარში ვყოფილვარ; შენც. მომიყევი აბა შენი სიზმარი», – გამიღიმა მან.
დეტალებში მოვუყევი სიზმარი. როცა დავამთავრე მითხრა: «დიახ, ეს ძალიან კარგი სიზმარია». ვერც კი მოვასწარი რას გულისხმობდა, რომ სადგურის ზარმა დარეკა - ერთხელ, მერე მეორედ. სოკრატემ სამხედრო პონჩო მოიხურა და გარეთ გავიდა. მე ფანჯრიდან ვუყურებდი.
ზუსტად საღამოს «ცხელი» დრო იყო: პარასკევი, პიკის საათი. ერთი კლიენტი მეორეს ცვლიდა. ვიგრძენი, რომ სისულელე იყო უბრალოდ სავარძელში ჯდომა და დასახმარებლად გავედი, მაგრამ მეჩვენებოდა რომ სოკრატე ამას ვერ ამჩნევდა.
ჩემს წინ მანქანების უსასრულო რიგი იდგა: ორფერიანები, წითლები, მწვანეები, შავები, მყარი თავსახურით, პიკაპები, ასევე სპორტული უცხოური მანქანები. კლიენტების განწყობა ისეთივე ცვალებადი იყო, როგორც მანქანები. მხოლოდ თითო-ოროლა იცნობდა სოკრატეს, უმეტესობა კი ერთ-ორ მზერას სტყორცნიდა, თითქოს რაღაც უჩვეულო, მაგრამ გაურკვეველი შეამჩნიესო.
ზოგიერთი ადამიანი ბოლომდე მხიარულობდა და ხმამაღლა იცინოდა, სანამ გარეთ ველოდებოდით. სიკრატე მათთან ერთად იცინოდა. ერთი-ორმა მოღუშულმა კლიენტმა განსაკუთრებული ძალისხმევა გასწიეს, რომ ეუხეშათ. თუმცაღა სოკრატე ყველაფერს ერთნაირი გულისხმიერებით ღებულობდა, თითქოს ყოველი ადამიანი მისი პერსონალური სტუმარი ყოფილიყოს.
შუაღამის შემდეგ მანქანების რიცხვი შემცირდა.
როცა ოფისში შევედით, სოკრატემ მადლობა გადამიხადა დახმარებისთვის. მე გულგრილად ავიჩეჩე მხრები, მაგრამ მესიამოვნა, რომ შეამჩნია. დიდი დრო გავიდა მას შემდეგ, რაც ვინმეს რამეში დავეხმარე.
კვლავ თბილ ოფისში აღმოჩენილს მაშინვე გამახსენდა ჩვენი დაუმთავრებელი საქმე. სავარძელზე წამოვწექი და მაშინვე ვკითხე: «სიკრატე, რამდენიმე კითხვა მაქვს».
მან ხელები მლოცველის ჟესტით შეატყუპა და ზემოთ აიხედა, თითქოს ღვთაებრივ დახმარებას ან ღვთაებრივ მოთმინებას თხოულობდა.
«მიდი, – ჩაისუნთქა მან, – დასვი შენი კითხვები».
«მაშ ასე, მე უწინდებურად მინდა გავიგო სახურავის შესახებ, ასევე მაინტერესებს რატომ თქვი ”სასიამოვნო იყო კვლავ შენთან შეხვედრა”, კიდევ მაინტერესებს რა შემიძლია გავაკეთო შენთვის და შენ რაში შეგიძია გამომადგე. და მაინტერესებს რამდენი წლის ხარ».
«მოდი ყველაზე მარტივით დავიწყოთ. მე ოთხმოცდათექვსმეტი წლის ვარ შენი დროით».
ის ვერანაირად ვერ იქნებოდა ოთხმოცდათექვსმეტის. ორმოცდათექვსმეტი შეიძლება; უკიდურეს შემთხვევაში სამოცდაექვსის. მაგრამ ოთხმოცდათექვსმეტის... ის იტყუებოდა. მაგრამ რაში სჭირდება ტყუილი? და კიდევ, მე უნდა გამეგო სხვა რაღაცეებიც, რაზეც დუმდა.
«სოკრატე, რას ნიშნავს ”შენი დროით”? შენ რა, აღმოსავლური დროით ცხოვრობ, ან - ვეცადე მეხუმრა - კოსმოსიდან ხარ?»
«ნუთუ ყველანი იქიდან არ ვართ?» – მიპასუხა მან. ამ მომენტისათვის ამას სრულიად შესაძლებლად
«მაგრამ, მაინც მინდა გავიგო, რა შეგვიძლია გავაკეთოთ ერთმანეთისთვის».
«მხოლოდ ერთი: მე წინააღმდეგი არ ვარ კიდევ ერთი უკანასკნელი მოსწავლისა, შენ კი ნამდვილად გჭირდება მასწავლებელი».
«მე ბევრი მასწავლებელი მყავს», – ვუთხარი ნაჩქარევად.
«მართლა?». გაჩუმდა. «გყავს თუ არა შესაფერისი მასწავლებელი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რისი სწავლა გინდა». იგი მსუბუქად წამოდგა სავარძლიდან და კარებისკენ წავიდა. «წამო, რაღაცას გაჩვენებ».
ჩვენ კუთხეში გავედით, ქვემოთ, ავენიუზე, იშლებოდა ხედი საქმიანი რაიონისკენ, უფრო შორს კი სან-ფრანცისკოს სინათლეებისკენ.
«სამყარო ჩვენს წინ, – თქვა მან და ხელი ჰორიზონტისკენ გაიშვირა, – ეს სკოლაა, დენ. ცხოვრება ერთადერთი ნამდვილი მასწავლებელია. იგი გვთავაზობს უამრავ სხვადასხვა გამოცდილებას. და გამოცდილებას რომ თავისთავად სიბრძნე და სრულყოფილება მოჰქონდეს, მაშინ ყველა ხანშიშესული ადამიანი ბედნიერი და გასხივოსნებული იქნებოდა. თუმცაღა გამოცდილების გაკვეთილები დაფარულია. მე შემიძლია დაგეხმარო შენი გამოცდილებიდან გაკვეთილების მიღებაში, რომ მკაფიოდ შეძლო სამყაროს ხედვა, მკაფიოობა კი სწორედ ისაა, რაც ასე ძალიან გაკლია. შენმა ინტუიციამ იცის, რომ ეს სიმართლეა, მაგრამ შენი ჭკუა ეწინააღმდეგება. შენ ბევრი გამოსცადე, მაგრამ ცოტა ისწავლე».
«მე ამაში ვერ ვერკვევი, სოკრატე. და ასე შორს არც წავიდოდი».
«შენ ჯერ ეს არ იცი, დენ, მაგრამ ამაზე გაცილებით მეტს ისწავლი, გარწმუნებ».
გასამართი სადგურისკენ მივდიოდით, როცა წითელი «ტოიოტა» მოგვიახლოვდა. სოკრატე ლაპარაკს აგრძელებდა და თან ავზის სახურავს ხსნიდა. «როგორც ადამიანთა უმეტესობას, შენც გასწავლიდნენ ინფორმაციის დაგროვებას გარედან: წიგნებიდან, ჟურნალებიდან, ექსპერტებისგან». პისტოლეტი ავზში ჩაყო. «ამ მანქანის მსგავსად, შენ იხსნები და საშუალებას აძლევ ფაქტებს, რომ იდინონ შენში. ხანდახან ინფორმაცია მაღალი ხარისხისაა, ხანდახან არა. შენს ცოდნას მიმდინარე საბაზრო ფასად ყიდულობ პრაქტიკულად ისევე, როგორც ბენზინს ყიდულობენ».
«გმადლობ, რომ შემახსენე. ორი დღის მერე უნივერსიტეტში გადასახადი მაქვს გადასახდელი».
სოკრატემ მხოლოდ თავი დამიქნია და ავზის გავსება განაგრძო. როცა ბაკი აივსო, სოკრატემ განაგრძო საწვავის ჩასხმა, სანამ მიწაზე არ დაიწყო გადმოღვრა. ბენზინის ნაკადმა ტროტუარზე გაირბინა.
«სოკრატე! ავზი სავსეა! ნახე, რას აკეთებ!»
ყურადღებაც არ მიუქცევია, ისე განაგრძო: «დენ, როგორც ეს ავზი, შენც გადავსებული ხარ სხვადასხვა რწმენებით, უსარგებლო ცოდნით. შენ ინახავ მრავალ ფაქტს და მოსაზრებას, საკუთარ თავზე კი ცოტა იცი. სანამ ისწავლი, ჯერ ავზი უნდა დააცარიელო». მას გაეცინა, თვალი ჩამიკრა, ტუმბო გამორთო და დაამატა: «გთხოვ, მოიყვანე ყველაფერი წესრიგში».
ისეთი გრძნობა გამიჩნდა, თითქოს გაცილებით მეტს გულისხმობდა, ვიდრე დაქცეულ ბენზინს. მე ნაჩქარევად გადავრეცხე საწვავი წყლის ნაკადით. სოკმა მძღოლს ფული გამოართვა, გაუღიმა და ხურდა დაუბრუნა. შემდეგ ისევ ოფისში შევედით და სავარძლებში მოვეწყვეთ.
«რის გაკეთებას აპირებ? შენი ფაქტებით გამავსებ?», – ღიმილით ვკითხე მე.
«არა, მე არ ვაპირებ სხვა ფაქტებით დაგტვირთო; მე მინდა ,,სხეულის სიბრძნე’’ გაჩვენო. ყველაფერი, რისი სწავლაც მოგიწევს, შენს შიგნითაა; სამყაროს საიდუმლოებები შენი სხეულის უჯრედებშია აღბეჭდილი. მაგრამ შენ ჯერ კიდევ არ გაქვს შინაგანი ხედვა. არ იცი როგორ წაიკითხო სხეული. შენი ერთადერთი წყარო წიგნები და ექსპერტები იყვნენ, და ისღა დაგრჩენოდა მათ დაყრდნობოდი იმ იმედით, რომ მართლები არიან. როცა სხეულის სიბრძნეს დაეუფლები, მასწავლებელთა შორის მასწავლებელი გახდები».
მე ცალყბად გამეღიმა. ეს ბენზინის ჩამსხმელი ჩემს პროფესორებს უმეცრებაში ადანაშაულებდა და მიანიშნებდა, რომ ჩემი განათლება კოლეჯში უსარგებლო იყო. «აჰ, სოკრატე, რა თქმა უნდა მე მესმის, რას გულისხმობ სიტყვებში ”სხეულის სიბრძნე”, მაგრამ მე არ ვიყიდი ამას».
მან ნელა გააქნია თავი. «შენ ბევრი რამე გესმის, მაგრამ პრაქტიკულად ვერაფერს ვერ აცნობიერებ».
«ეს როგორ გავიგო?»
«გაგება – ეს ერთი სიბრტყეა. ეს - ინტელექტუალური გააზრებაა, რომელსაც მივყავართ ცოდნამდე, რაც აქამდე დააგროვე. გაცნობიერება - ეს სამი განზომილებაა. ეს ”სხეულის მთლიანობის” ერთდროული ჩაწვდომაა - თავის, გულის და ფიზიკური ინსტინქტების. ეს მხოლოდ უშუალო განცდის შედეგად მოდის».
«მე ისევ გაურკვევლობაში ვარ».
«გახსოვს, პირველად როგორ ისწავლე მანქანის მართვა? ამ მომენტამდე შენ მგზავრი იყავი; შენ მხოლოდ გესმოდა ეს პროცესი. მაგრამ გააცნობიერე მხოლოდ მაშინ, როცა პირველად თავად გააკეთე ეს».
«სწორია! – ვთქვი მე, – მახსოვს, როგორ ვგრძნობდი: „აი, თურმე რა ყოფილა!“
«ზუსტად! ეს ფრაზა აღწერს სრულყოფილ გაცნობიერებას. ერთხელ შენ ამას იტყვი ცხოვრებასთან დაკავშირებითაც».
რაღაც მომენტში ჩავფიქრდი, შემდეგ გამოვფხიზლდი: «შენ ჯერ კიდევ არ განგიმარტავს აზრი იდეისა - ”სხეულის სიბრძნე”».
«წამომყევი, – სოკრატემ თითით მიმანიშნა კარზე, სადაც ეწერა ”შესვლა აკრძალულია”. შიგნით აბსოლუტური სიბნელე იყო. დავიძაბე, მაგრამ შიშმა ადგილი დაუთმო მწველი მოლოდინის სასიამოვნო შეგრძნებას. ახლა მე გავიგებ ჩემს პირველ საიდუმლოს: სხეულის სიბრძნეს.
შუქი აინთო. ჩვენ ტუალეტში ვიყავით და სოკრატე ხმამაღლა შარდავდა უნიტაზში.
«სწორედ ესაა, – თქვა ამაყად, – სხეულის სიბრძნე». მისი ხარხარი ექოდ გაისმა კაფელის კედლებში. მე გამოვედი, სავარძელზე ჩამოვჯექი და იატაკს, ხალიჩას დავაშტერდი.
როცა გამოჩნდა, ვუთხარი: «სოკრატე, მე ჯერ კიდევ მინდა გავიგო...»
«თუ შენ აპირებ, რომ სოკრატე მიწოდო, - შემაწყვეტინა მან, - მაშინ პატივი ეცი ამ სახელს და მომეცი საშჲალება დრო და დრო კითხვები დაგისვა და პასუხები მივიღო. მოგწონს ეს წინადადება?»
«მშვენიერია! – მივუგე მე, – შენ ახლახანს დასვი კითხვა, და მე გიპასუხე. ახლა ჩემი ჯერია. ვისაუბროთ აფრენის ილეთზე, რომელიც იმ ღამით გააკეთე...»
«შენ შეუპოვარი ყმაწვილი ხარ, ასე არაა?»
«დიახ, მე ასეთი ვარ. მე ვერ გავხდებოდი ის, ვინც გავხდი დღეს, შეუპოვრობის გარეშე, და ეს მეორე კითხვაა რომელზეც პირდაპირი პასუხი მიიღე. ახლა ჩემს კითხვებზე გადავიდეთ».
იგნორირება გამიკეთა და მკითხა: «სად იმყოფები დღეს, ამ მომენტში? »
დავიწყე მოყოლა საკუთარი თავის შესახებ. მოვუყევი შორეულ და ახლო წარსულზე, ასევე ჩემს ამოუხსნელ დეპრესიებზე. ის მოთმინებით და ყურადღებით მისმენდა, თითქოს მთელ დროს განაგებდა სამყაროში, სანამ რამდენიმე საათის შემდეგ არ დავამთავრე.
«ძალიან კარგი, – თქვა მან, – მაგრამ შენ ჯერ კიდევ არ გითქვამს, სად იმყოფები ახლა».
«არა, გიპასუხე. გახსოვს, გეუბნებოდი, რის შედეგად გავხდი ის, რაც ახლა ვარ: მძიმე შრომის შედეგად».
«სად იმყოფები ახლა?»
«რა გინდა თქვა, სად ვარ?»
« სად ხარ?» – ჩუმად გაიმეორა მან. .
«მე – აქ ვარ».
«სად არის, ეს აქ?»
«ამ ოთახში, ამ ბენზო-გასამართ სადგურზე!» – ამ თამაშისგან მოთმინება მეცლებოდა.
«სად არის ეს ბენზო-გასამართი სადგური?»
«ბერკლიში».
«სად არის ბერკლი?»
«კალიფორნიაში».
«სად არის კალიფორნია?»
«შეერთებულ შტატებში».
«სად არის შეერთებული შტატები?».
«დედამიწის ზედაპირზე, დასავლეთ ნახევარსფეროს ერთ-ერთ კონტინენტზე. სოკრატე, მე…».
«სად არიან კონტინენტები?»
ღრმად ჩავისუნთქე: «პლანეტა დედამიწაზე. არ მოვრჩით?»
«სად არის პლანეტა დედამიწა?»
«მზის სისტემაში, მზისგან მესამე პლანეტა. მზე – ეს პატარა ვარსკვლავია გალაქტიკაში ირმის ნახტომი, მორჩა?».
«სად არის ირმის ნახტომი?»
«ო, ღმერთო, – მოუთმენლად ჩავისუნთქე და თვალები გადავატრიალე, – სამყაროში». მივეცი რა ამომწურავი პასუხი, სავარძლის საზურგეზე გადავწექი და ხელები გადავიჯვარედინე.
«და სად, – გაეღიმა სოკრატეს, – იმყოფებასამყარო?»
«სამყარო იმყოფება… ნუ, მთლიანობაში სხვადასხვა თეორიები არსებობს იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ მოხდა მისი ფორმირება …»
«ეს ის არაა, რასაც გეკითხები. სად იმყოფება იგი?»
«არ ვიცი! როგორ უნდა ვუპასუხო ამ კითხვაზე?»
«აი, ზუსტად. არ შეგიძლია უპასუხო და ვერც ვერასოდეს შეძლებ. ამის გაგება შეუძლებელია. შენ უმეცრებაში ხარ იმასთან დაკავშირებით, თუ სად იმყოფება სამყარო, და შესაბამისად სად იმყოფები შენ. ფაქტიურად, წარმოდგენა არა გაქვს სად რა იმყოფება, და ამასთანავე შენ არ იცი როგორ მოხვდა იგი იქ. ეს საიდუმლოა.
ჩემი უმეცრება, დენ დაფუძნებულია ამ გაგებაზე. შენი გაგება კი დაფუძნებულია უმეცრებაზე. მე - სულელი ვარ იუმორის გრძნობით. შენ კი - ვირი ხარ სერიოზული სახით.»
«მომისმინე, – ვთქვი მე, – არის რაღაცეები, რაც უნდა იცოდე ჩემს შესახებ. ჯერ ერთი, მე უკვე ვარ ერთგვარი მეომარი. მე ძალიან კარგი გიმნასტი ვარ». ჩემი სიტყვების დასადასტურებლად და სპონტანურობის საჩვენებლად სავარძლიდან წამოვდექი, უკუღმა გავაკეთე სალტო და გრაციოზულად დავხტი ფეხებზე.
«ვოვ, – თქვა მან, – კლასია. კიდევ ერთხელ მაჩვენე!»
«იცი, ეს სულაც არაა ყველაზე რთული ილეთი სოკ, ჩემთვის ეს უმარტივესია». მთელი ძალით ვეცადე, მაგრამ ვერ დავფარე ამაყი ღიმილი სახეზე. მიჩვეული ვიყავი მსგავსი ტრიუკების ჩვენებას ბავშვებისთვის, პარკებში, ან სანაპიროზე. მათაც უნდოდათ კვლავ ენახათ ეს.
«კარგი, სოკ, ყურადღებით მიყურე». ზემოთ ავხტი, და იმ წამს, როცა ჰაერში ვტრიალდებოდი, ვიღაცამ, ან რაღაცამ ძლიერად მიბიძგა. სავარძელზე დავეცი და მექსიკურ გადასაფარებელში გავიხლართე. სასწრაფოდ წამოვყავი თავი, მზერით სოკრატეს ვეძებდი. ის წინანდებულად სკამზე იჯდა, ოთახის მეორე ბოლოში, ჩემგან თორმეტ ფუტში და ეშმაკურად იღიმებოდა.
«როგორ გააკეთე ეს?». ჩემი შეცბუნება ისეთივე სრული იყო, როგორც მისი უმანკო გამომეტყველება.
«მოგეწონა ფრენა?» – მკითხა მან. «გინდა კიდევ სცადო?» და დაამატა: «არ გაბრაზდე, დენ, შენი შეცდომის გამო. ისეთი დიადი მეომრებიც კი, როგორიც შენ ხარ, ხანდახან მარცხდებიან».
გაოგნებული წამოვდექი და გადასაფარებლის გასწორება დავიწყე: რაღაცით უნდა დამეკავებინა ხელები, რომ აზრები მომეკრიბა. როგორ მოახერხა ეს? კიდევ ერთი კითხვა რჩებოდა პასუხგაუცემელი.
სოკრატე ოთახიდან გავიდა, რათა პიკაპში ბენზინი ჩაესხა. «გავიდა, რომ კიდევ ერთი მგზავრი გაამხნევოს», – გავიფიქრე მე. შემდეგ თვალები დავხუჭე და დავიწყე ფიქრი სოკის ცხად შეუსაბამობაზე ბუნების კანონებთან ან, უკიდურეს შემთხვევაში საღ აზრთან.
«გინდა კიდევ გაიგო საიდუმლოებები?». არც კი გამიგია, როგორ შემოვიდა. თავის სავარძელში მოეწყო ფეხებგადაჯვარედინებული.
მეც გადავაჯვარედინე ფეხები და მოუთმენლობისგან კორპუსით წინ გადავიწიე. სავარძლის სირბილე არასწორად შევაფასე, ზედმეტად გადავიხარე და წონასწორობა დარღვეული, სანამ ფეხების გაშლას მოვასწრებდი პირდაპირ სახით დავეცი ხალიჩაზე.
სოკრატეს ხარხარი აუტყდა. მე მაშინვე წამოვხტი და წელში გასწორებული დავჯექი. ჩემი სახის ფლეგმატურმა გამომეტყველებამ კიდევ უფრო გაამხიარულა სოკრატე. მე აპლოდისმენტებს უფრო ვიყავი მიჩვეული, ვიდრე დაცინვას, ამიტომ შერცხვენილი და განრისხებული წამოვხტი. სოკი უეცრად გაჩერდა, მისი სახე და ხმა მხოლოდ ავტორიტეტს გამოხატავდა.
«ადგილზე დაჯექი!» – მიბრძანა მან და სავარძელზე მიმითითა. მე დავჯექი. «მე გკითხე, გინდა გაიგო საიდუმლო?».
«მინდა. სახურავის შესახებ».
«შენ ირჩევ მოისმინო თუ არა საიდუმლო. მე ვირჩევ რას შეეხება ეს საიდუმლო».
«რატომ უნდა ვითამაშოთ სულ შენი წესებით?»
«იმიტომ, რომ ეს ჩემი დაწესებულებაა, აი რატომ».
სოკმა ეს გადაჭარბებული გაღიზიანები წარმოთქვა, რითაც შესაძლოა უფრო მეტად ცდილობდა ჩემს გაბრაზებას. «ახლა ყურდღებით. ხო მართლა, კომფორტულად გრძნობ თავს? გაწონასწორებული ხარ?» - თვალი ჩამიკრა მან. მე მხოლოდ კბილები მივაჭირე ერთმანეთს.
«დენ, მე ბევრი რამე მაქვს შენთვის საჩვენებელი და მოსაყოლი. შემიძლია ბევრი საიდუმლო გაგიხსნა. მაგრამ სანამ ამ მოგზაურობას დავიწყებდეთ, მხედველობაშ უნდა იქონიო, რომ საიდუმლოს ღირებულება იმაში კი არაა, რა იცი, არამედ იმაში, თუ რას აკეთებ».
სოკმა თავისი ყუთიდან ლექსიკონი ამოიღო და ზემოთ ასწია. «გამოიყენე ნებისმიერი ცოდნა, მაგრამ გააცნობიერე მათი შეზღუდულობა. მხოლოდ ცოდნა საკმარისი არაა. ცოდნას გული არა აქვს. ვერანაირი რაოდენობის ცოდნა ვერ აღზრდის შენს სულს; ვერასოდეს მოგიტანს უმაღლეს ბედნიერებას და სიმშვიდეს. ცხოვრება უფრო მეტს ითხოვს, ვიდრე ცოდნაა, იგი ითხოვს ინტენსიურ გრძნობას და მუდმივ ენერგიას. ცხოვრება ითხოვს სწორ ქმედებებს, თუ ცოდნა ცხოვრებაშ უნდა შემოვიდეს».
«მე ვიცი ეს, სოკ».
«სწორედ ამაშია შენი პრობლემა - შენ იცი, მაგრამ არ მოქმედებ. შენ - არ ხარ მეომარი».
«სოკ, მე საკუთარ ყურებს არ ვუჯერებ. იცი, დრო და დრო მე ვმოქმედებდი როგორც მეომარი, როცა ბევრი პრობლემა მატყდებოდა თავს; და ერთი შეგახედა ჩემზე გიმნასტიკის დარბაზში!»
«შენ მართლაც გაქვს შესაძლებლობა, ხანდახან განიცადო მეომრის ცნობიერების მდგომარეობა - უდრეკი, მოქნილი, ნათელი და ეჭვებისგან თავისუფალი. შენ შეგიძია განავითარო მეომრის სხეული - ელასტიური, მკვრივი, მგრძნობიარე და ენერგიით სავსე. იშვიათ შემთხვევებში, შეგიძლია მეომრის გულიც კი იგრძნო - გული, რომელსაც უყვარს ყველა და ყველაფერი, რაც მის წინაა. მაგრამ ეს თვისებები დანაწევრებულია შენში. მთლიანობა არ გყოფნის. ჩემი ამოცანა იმაში მდგომარეობს, რომ ისევ ერთ მთლიანობად აგაწყო, ბეცო თაგუნია».
«ეშაკმა დალახვროს, ერთი წუთით, სოკ. მიუხედავად იმისა, რომ ეჭვი არ მეპარება შენს უჩვეულო შესაძლებლობებში, და იმაში, რომ გიყვარს საკუთარი თავის იდუმალების ორეოლით გარემოცვა, არ მესმის, როგორ უნდა შემკრა ერთ მთლიანობად. მოდი პირდაპირ შევხედოთ ფაქტებს: მე უნივერსიტეტის სტუდენტი ვარ; შენ ავტომანქანებს ემსახურები. მე - მსოფლიო ჩემპიონი ვარ; შენ ავტო-ფარეხში იქექები, ჩაის ადუღებ და ელოდები, სანამ ვინმე სულელი არ მოვა შენთან, რომ კარგად შეაშინო. იქნებ პირიქით - მე შემიძლია დაგეხმარო ერთ ნთლიანობად შეკვრაში», – ანგარიშს ვერ ვუწევდი ჩემს სიტყვებს, მაგრამ შეგრძნება კარგი მქონდა.
სოკს მხოლოდ გაეცინა და თავი გაიქნია, თითქოს ბოლომდე არ სჯეროდა, რასაც ვამბობდი. შემდეგ მომიახლოვდა, ჩემს წინ მუხლებზე დაიჩოქა და მითხრა: «შენ შემკრავ ერთ მთლიანობად? შეიძება ოდესმე მოგეცეს ასეთი შესაძლებლობა, მაგრამ ახლა უნდა გესმოდეს ჩვენს შორის სხვაობა». თითი ნეკნებშ მატაკა, შემდეგ კიდევ და კიდევ, თან ამბობდა: «მეომარი მოქმედებს…» .
«ჯანდაბა, შეწყვიტე! – წამოვიძახე მე, – უკვე ყელში ამოხვედი!»
«…, სულელი კი რეგირებს» .
«აბა შენ რას ელოდი?».
«მე გაღიზიანებ, შენ კი ღიზიანდები; მე გეუხეშები, შენ კი სიამაყით და რისხვით მპასუხობ. ბანანის ქერქზე ასრიალებული ვეცემი, და...». მან ორი ნაბიჯით უკან დაიხია გასრიალდა და ხალიჩაზე გაიშხლართა. თავი ვერ შევიკავე და სიცილისგან ღრუტუნი დავიწყე.
იგი წამოდგა, ხალიჩაზე ჩემსკენ სახით დაჯდა და დაასრულა:
«შენი გრძნობები და რეაქციები დენ, ავტომატური და წინასწარ გამოცნობადია; ჩემი არასოდეს. მე ჩემს ცხოვრებას სპონტანურად ვქმნი; შენი კი შენი წარსულითაა განპირობებული».
«როგორ შეგიძლია ასეთი დასკვნები გააკეთო ჩემთან და ჩემს წარსულთან დაკავშირებით?»
«იმიტომ, რომ წლობით გაკვირდებოდი».
«ჰო, რასაკვირველია!» – ვთქვი მე, მომდევნო ხუმრობის მოლოდინში, რომელიც არ ყოფილა.
გვიანდებოდა, და ბევრი რამე უნდა გამეაზრებინა. ვგრძნობდი, რომ შეკრული ვიყავი ახალი ვალდებულებებით, რომლებსაც შესაძლოა ვერ შევასრულებდი. სოკრატე შემოვიდა, ხელები გაიწმინდა და წყალი დაისხა. სანამ პატარა ყლუპებით სვამდა, ვუთხარი: «უნდა წავიდე, სოკ. უკვე გვიანია, კოლეჯში კი ბევრი საშინაო დავალება მომცეს».
სოკრატე არც შერხეულა, როცა ავდექი და ქურთუკის ჩაცმა დავიწყე. და როცა კარში უნდა გავსუილიყავი, მან ნელა და დამრიგებლურად დაილაპარაკა: მისი ყოველი სიტყვა რბილი სილასავით მხვდებოდა ლოყებზე.
«ჯობია გადახედო შენს „პრიორიტეტებს“, იმისთვის, რომ მეომრად გახდომის შანსი მაინც გაგიჩნდეს. შენ ვირის გონება გაქვს, შენი სული (дух) კი ფაფაა. მართლა ბევრი სამუშაო გაქვს წინ, მაგრამ სხვა საკლასო ოთახში, და არა ისე, როგორც ახლა წარმოგიდგენია».
იატაკს მიშტერებული ვიდექი. შემდეგ მკვეთრად ავწიე თავი, მაგრამ ვერ გავუძელი მის მზერას და თვალები დავხარე.
«იმისთვის, რომ ცოცხალი გადარჩე მოსალოდნელი გაკვეთილების შემდეგ, - განაგრძო მან, - გაცილებით მეტი ენერგია დაგჭირდება, რომელიც ოდესმე გქონია. აუცილებლად გჭირდება, რომ დაძაბულობისგან გაწმინდო სხეული; ჭკუა ჩაქვავებული ცოდნისგან გაასუფთავო და გული ჭეშმარიტი ემოციების ენერგიებს გაუხსნა».
«სოკ, ალბათ უნდა აგიხსნა, რა დატვირთული გრაფიკი მაქვს და როგორი დაკავებული ვარ. მინდა, რომ უფრო ხშირად გინახულო, მაგრამ ძალიან ცოტა დრო მაქვს».
სოკრატე მოიქუფრა «შენ იმაზე ცოტა დრო გაქვს, ვიდრე გგონია».
«რას გულისხმობ?» – გაკვირვებისგან სუნთქვა შემეკვრა.
«ყურადღებას ნუ მიაქცევ, – თქვა მან, – წადი».
«კარგი, მაშინ გეტყვი. მე მაქვს მიზნები. მინდა გავხდე ჩემპიონი გიმნასტი. მინდა რომ ჩვენი გუნდი შეჯიბრებებზე იმარჯვებდეს. მინდა წარმატებულად დავამთავრო კოლეჯი - ეს ნიშნავს წიგნების კითხვას და საკონტროლოების წერას. როგორც ჩანს, ამის სანაცვლოდ მთავაზობ დილიდან ღამემდე ბენზინ-გასამართ სადგურზე ვიყო და, იმედია არ გეწყინება, ვუსმინო ძალიან უცნაურ ადამიანს, რომელსაც უნდა თავისი ფანტაზიების სამყაროში ჩამითრიოს. ეს - სიგიჟეა!»
«დიახ, – სევდიანად გაიღიმა მან, – ეს სიგიჟეა».
სოკრატე სკამის საზურგეს მიეყრდნო და იატაკს დააჩერდა. ჩემი ჭკუა ამბოხს აწყობდა ამ მოხუცისადმი, მაგრამ ჩემს გულს იზიდავდა ეს უხეში ექსცენტრიკოსი, რომელსაც უნდოდა ვიღაც „მეომრად“ ჩაეთვალათ. ქურთუკი და ფეხსაცმელი გავიხადე და კვლავ ჩემს ადგილზე დავჯექი. მაშნვე გამახსენდა ისტორია, რომელსაც ბაბუა მიყვებოდა.
იყო ერთი მეფე. ცხოვრობდა თავის ციხესიმაგრეში, მაღალ მთაზე, თავისი სამფლობელოს შუაში. მეფე ისეთი სახელგანთქმული იყო, რომ ხალხი მეზობელი ქალაქებიდან ყოველდღიურად უგზავნიდა საჩუქრებს, მისი დაბადების დღე კი საყოველთაო დღესასწაული იყო მთელს სახელმწიფოში. ქვეშევრდომებს ძალიან უყვარდათ იგი თავისი სიბრძნისა და სამართლიანობის გამო.
ერთხელ ქალაქში ტრაგედია დატრიალდა. ქალაქის წყალმომარაგების სისტემა დაბინძურდა და ყველა ქალი, მამაკაცი, მოხუცი და ბავშვი ჭკუიდან შეიშალა. მოლოდ მეფემ, რომელსაც საკუთარი წყარო ჰქონდა, გადაურჩა ამ ხვედრს.
ტრაგედიის შემდეგ მალევე, ქალაქის მცხოვრებლები საუბრობდნენ იმაზე, თუ როგორ „უცნაურად“ იქცეოდა მათი მეფე, რომ მისი გადაწყვეტილებები უსამართლო იყო, სიბრძნისგან კი აღარაფერი შერჩა. ბევრიო იმასაც კი ამბობდა, რომ მეფე ჭკუიდან შეიშალა. მისი სახელგანთქმულობა მალე გაქრა. ხალხს აღარ მიჰქონდა საჩუქრები და აღარ აღნიშნავდნენ მის დაბადების დღეს.
მეფე სრულიად მარტო დარჩა თავის მაღალ მთაზე. ერთხელ გადაწყვიტა ქალაქში წასულიყო. ცხელი დღე იყო და ქალაქის შადრევანიდან წყალი დალია წყურვილის მოსაკლავად.
იმავე ღამეს ქალაქში დიდი დღესასწაული სედგა. ხალხი ზეიმობდა: მათ საყვარელ მეფეს «ჭკუა დაუბრუნდა».
მაშინ ჩემამდე დავიდა, რომ სიგიჟე, რომელზეც სოკრატე საუბრობდა, ჩემს სამყაროს ეკუთვნოდა და არა მისას.
მე ავდექი და წასასვლელად მოვემზადე. «სოკრატე, შენ მეუბნები, რომ ვუსმინო საკუთარი სხეულის ინტუიციას და არ ვიყო დამოკიდებული იმაზე, რასაც ვკითხულობ, ან იმაზე რასაც სხვები მეუბნებიან. მაშნ რატომ უნდა ვიჯდე წყნარად და ვისმინო რასაც სენ მეუბნები?»
«ძალიან კარგი კითხვაა , – მიპასუხა მან, – არის ამაზე კარგი პასუხიც. პირველ რიგში მე მოგმართავ ჩემი საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე; მე არ ვეყრდნობი აბსტრაქტულ თეორიებს, რომლებიც წიგნებში წამიკითხავს ან სხვა მცოდნეებისგან მომისმენია. მე ვარ ის, ვინც მართლა იცნობს საკუთარ სხეულს და ჭკუას, და შესაბამისად სხვების სხეულსა და ჭკუასაც. ამასთან, - გაიღიმა მან, - საიდან იცი, რომ შენი საკუთარი სხეულისმიერი ინტუიციის ხმა არ ვარ, რომელიც ამ მომენტში შენ მოგმართავს?»
იგი თავისი საწერი მაგიდისკენ შებრუნდა და რაღაც საკანცელარიო საქმეს შეუდგა. იმ ღამით სულ ეს იყო - მე გამომიშვეს. ჩემი ფიქრების ტალღამ გარეთ გამომაგდო.
უკანასკნელი ორი დღე გრძნობები არეული მქონდა. სუსტად და სულელადვგრძნობდი თავს ამ ადამიანის გვერდით. ვბრაზდებოდი იმაზე, თუ როგორ მეპყრობოდა. მეჩვენებოდა, რომ ქრონიკულად ვერ მაფასებდა. მე ხომ ბავში არა ვარ ბოლოს და ბოლოს! «რატომ უნდა ავირჩიო ვირის როლი ბენზნ-გასამართ სადგურზე, - ვფიქრობდი მე, - მაშინ, როცა ჩემს სამყაროში ჩემით აღფრთოვანებულნი არიან და პატივს მცემენ?»
სპორტულ დარბაზშ ისე ვვარჯიშბდი, თითქოს ჯაჭვი ავიწყვიტე. სხეული სიცხისგან ხურდა, სანამ ერთი-მეორეს მიყოლებით არ ვასრულებდი სავარჯიშოებს. თუმცა რაღაც მიზეზის გამო ეს ყველაფერი ადრინდელზე ნაკლებ სიამოვნებას მანიჭებდა. ყოველ ჯერზე, როცა ახალ მოძრაობას ვითვისებდი, ან კომპლიმენტს ვღებულობდი, მახსენდებოდა, თუ როგორ მკრა მოხუცმა ჰაერში რაღაც, და როგორ დავენარცხე სავარძელში.
ჰალი, ჩემი მწვრთნელი, ანერვიულდა და მეკითხებოდა ყველაფერი რიგზე მქონდა თუ არა. დავარწმუნე, რომ ყველაფერი მშვენივრად იყო. მაგრამ უკვე აღარ მინდოდა მეგობრებთან ერთად გართობაც კი. შეცბუნებული ვიყავი.
იმ ღამით ჩემი სიზმარი ვნახე - ბებერი სიკვდილით, მხოლოდ ერთი განსხვავებით.
სოკრატე იცინოდა, და თავად იყო გამოწყობილი ბებერი სიკვდილის ავბედით კოსტუმში. პისტოლეტი მომიშვირა და სასხლეტს გამოჰკრა. ტყვიის ნაცვლად ლულიდან პატარა დროშა გამოვარდა, წარწერით ‘ბაბახ!“. ამჯერდ სიცილისგან გამეღვიძა და არა ოხვრისგან.
მომდევნო დღეს ჩემს საფოსტო ყუთში წერილი აღმოვაჩინე. იქ მხოლოდ ორი სიტყვა იყო: «სახურავის საიდუმლოებები». საღამოს უკვე სოკრატეს ველოდებოდი, ბენზინ-გასამართი სადგურის საფეხურებზე ჩამომჯდარი. სპეციალურად მივედი ადრე, რომ გამეგო მისი სემცვლელისგან სოკრატეს ნამდვილი სახელი, და შესაძოა მისი მისამართიც; მაგრამ მან არაფერი იცოდა მასზე. «და რა მნიშვნელობა აქვს? – მთქნარებით თქვა მისმა შემცვლელმა, – კიდევ ერთი უცნაური ადამიანია, რომელსაც ღამის ცვლაში მუშაობა უყვარს».
სოკიც მოვიდა და ჩემი ქურთუკი გავიხადე.
«აბა? – ვეცი მე, – მომიყვები ბოლოს და ბოლოს, როგორ მოხვდი მაშინ სახურავზე?»
«მოგიყვები. ვფიქრობ მზად ხარ ამის მოსასმენად» – თქვა მან სერიოზულად.
«უძველეს იაპონიაში არსებობდა მეომარი-მკვლელების ელიტარული ქვეგანყოფილება».
უკანასკნელი სიტყვა ნელი ამოსუნთქვით წარმოთქვა, რითც საშუალება მომცა კარგდ გამეცნობიერებინა მკვდარი სიჩუმე და წყვდიადი გარშემო. კისერმა ადრინდელივით დამიწყო ჩხვლეტა.
«ამ მეომრებს, – განაგრძო მან, – ნინძებს უწოდებდნენ. რეპუტაცია და ლეგენდები, რომლებიც მათზე არსებობდა, საშინელი იყო. ამბობდნენ, რომ მათ შეეძლოთ ცხოველებად გადაქცეულიყვნენ; რომ შეეძლოთ ეფრინათ... მცირე მანძილზე რა თქმა უნდა».
«რა თქმა უნდა», – დავეთანხმე მე, ვგრძნობდი რა, რომ ჩემი სიზმრების სამყაროს კარი ფართოდ იღებოდა. ფიქრებში ვმსჯელობდი იმის შესახებ, თუ საით მიჰყავდა საუბარი. ამ ფიქრებშ წამიყვანა ავტო-ფარეხში, სადაც სპორტული იაპონური ავტომობილის შეკეთებას შეუდგა.
«სანთლებია გამოსაცვლელი», – თქვა სოკრატემ. თავი კაპოტის ქვეშ ჰქონდა შეყოფილი.
«კარგი. და სახურავზე რას იტყვი?» – შევუჩნდი მე.
«როგორც კი სანთლებს გამოვცვლი, დავუბრუნდები მაგას. მოითმინე. ის, რის თქმასაც ვაპირებ, ღირს მოსაცდელად, დამიჯერე».
ჩამოვჯექი და ლოდინი დავიწყე.
კუთხიდან, სადა სოკრატე იყო, მომესმა: «იცი, ეს ნამდვილად საოცარი სამუშაოა, თუ რა თქმა უნდა სათანადო ყურადღებით მოეპყრობი». შესაძლოა მისთვის ეს ასეც იყო.
უეცრად, სანთლები დაყარა, გამომრთველს ეცა და შუქი ჩააქრო. უკუნ სიბნელეში, სადაც ცხვირწინაც კი ვერაფერს ვარჩევდი, ავნერვიულდი. აზრზე არ ვიყავი რას მოიმოქმედებდა სოკრატე, ყველა ამ ამბის შემდეგ ნინძებზე...
«სოკ? სოოოკ?»
«სად იმყოფები?» – დამჭექა პირდაპირ ჩემი ზურგის უკნიდან.
წავიბორძიკე და შევროლეს კაპოტზე დავეცი. «არ ვიცი!» – ვთქვი ენის ბორძიკით.
«სრულიად მართალია, – თქვა მან და შუქი აანთო, – ვფიქრობ, უფრო ჭკვიანდები, – თქვა და გაიკრიჭა, როგორც კატა „ალისადან“.
გაბრაზებულმა თავი გავიქნიე, შევროლეს ბამპერზე ავბობღდი, გახსნილი კაპოტის ქვეშ შევიხედე და აღმოვაჩინე, რომ შიგნეულობა არ ჰქონდა. «სოკრატე, იქნებ შეწყვიტო ბოლოს და ბოლოს შენი კლოუნადა და განაგრძო ამბის მოყოლა?»
სანთლები მოხერხებულად დაამაგრა, მაგნეტო შეამოწმა და განაგრძო:
«ეს ნინძები არ იყენებდნენ მაგიას. მათი საიდუმლო მდგომარეობდა ყველაზე ინტენსიურ ფიზიკურ და გონებრივ ვარჯიშებში, რაც კი კაცობრიობამ იცის».
«სოკრატე, საით მიგყავს ეს საუბარი?»
«ყველაზე კარგი საშუალება, გავარკვიოთ, საით მივყავართ გზას - ესაა აღვიჭურვოთ მოთმინებით და ბოლომდე გავიაროთ იგი, – თქვა მან და მოყოლა განაგრძო.
«ნინძებს შეეძლოთ მძიმე აღჭურვილობით ეცურათ, შიშველ კედლებზე ქვეწარმავლებვით აცოცებულიყვნენ,მხოლოდ ხელის და ფეხის თითების გამოყენებით. მათ შექმნეს წვრილი და მტკიცე თოკები, თვალისთვის პრაქტიკულად უხილავი. ისინი მოხერხებულად იმალებოდნენ: იყენებდნენ ყურადღების გადასატან ფანდებს, სხვადასხვა ილუზიებს და უბრალოდ გაქცევას. ნინძები, – დაამატა ბოლოს, – საუკეთესო მხტომელები იყვნენ».
«როგორც იქნა, რაღაცას ვუახლოვდებით!» - ხელებს ვისრესდი მოუთმენლობისგან.
«ყმაწვილ მეომარს, როცა ის ჯერ ბავშვი იყო, შემდეგნაირად ავარჯიშებდნენ ხტომაში. მას აძლევდნენ სიმინდის მარცვალს, რომელსაც მიწაში თესავდა. როგორც კი ამონაყარი გაჩნდებოდა, პატარა ნინძა მრავალჯერ და მრავალჯერ ახტებოდა მას. სიმინდი ყოველდღე იზრდებოდა, ბავშიც ყოველდღე დახტოდა. მალე სიმინდი ბავშვზე მაღალი ხდებოდა, მაგრამ მას ეს ვერ აჩერებდა. როცა ახალგაზრდა მეომარი მაინც ვეღარ ახტებოდა, მას შემდეგ მარცვლს აძლევდნენ და პროცედურა მეორდებოდა. დროთა განმავლობაშ აღარ რჩებოდა ისეთი ღერო, რომელზე გადახტომაც ახალგაზრდა ნინძას არ შეეძლო».
«და მერე? რაშია აქ საიდუმლო?» – ვკითხე უკანასკნელი გაოცხადების მოლოდინში.
სოკრატემ პაუზა გააკეთა და ღრმად ჩაისუნთქა. «ახლა გასაგებია, რომ ახალგაზრდა ნინძები სიმინდებზე ვარჯიშობდნენ. მე კი ბენზინ-გასამართ სადგურებზე ვვარჯიშობ».
შენობაშ სიჩუმე ჩამოწვა. და უეცრად სოკრატეს ხმამაღალი მუსიკალური სიცილი აუტყდა, თანაც ისეთი, რომ ავტომობილზე დაყრდნობა დასჭირდა თავის შესაკავებლად.
«სულ ესაა? ამის მოყოლას აპირებდი?»
«დენ, სულ ესაა, რაც შეგიძლია იცოდე, სანამ მოქმედებას არ შეძლებ», – მიპასუხა მან.
«შენ გინდა თქვა, რომ სახურავებზე ახტომას მასწავლი?» - სახეგაბრწყინებულმა ვკითხე მე.
«შეიძლება კი, შეიძლება არა. ყოველ ჩვენგანს თავისი უნიკალური ნიჭი აქვს. შესაძლოა ისწავლო სახურავზე ახტომა, ახლა კი გადმომიგდე აი ის სახრახნისი?»
სახრახნისი ვესროლე. ვფიცავ, ჰაერში დაიჭრა, ისე რომ სხვა მხარეს იყურებოდა! მალევე ისარგებლა მისით და უკან გადმომიგდო: «დაიჭრე!».ხელიდან გამისხლტა იგი, და ჟღრიალით დაეცა იატაკზე. ეს აუტანელი იყო! რამდენი დამცირება უნდა ამეტანა?
მომდევნო კვირებმა მალე გაირბინეს, და ჩემი უძილო ღამეები ჩვევად მექცა. როგორღაც შევეჩვიე ამას. სხვა ცვლილებაც მოხდა: ჩემი ღამის ვიზიტები სოკრატესთან უფრო და უფრო საინტერესო ხდებოდა, ვიდრე გიმნასტიკური ვარჯიშები.
ყოველ საღამოს ავტომობილებს ვემსახურებოდით - ის ბენზინს ასხამდა, მე კი ფანჯრებს ვრეცხავდი. ჩვენ ორივენი ვხუმრობდით კლიენტებთან. ის შთამაგონებდა, რომ ჩემი ცხოვრების შესახებ მომეყოლა. თავის ცხოვრებაზე ის უცნაურად დუმდა და ჩემს კითხვებს ლაკონური პასუხებით ხვდებოდა: «მოგვიანებით»... ან სრულ უაზრობას მიყვებოდა.
როცა ვკითხე, თუ რატომ აინტერესებდა ასე ჩემი ცხოვრების დეტალები. მან მითხრა: «მინდა გავიგო შენი პირადი ცდომილებები, რათა შენი ავადმყოფობის დიაგნოზი დავსვა. მოგვიწევს, რომ შენი ჭკუა გავწმინდოთ მანამ, სანამ მეომრის გზაზე კარი გაგეხსნება».
«ოღონდ არაა საჭირო ჩემ ჭკუასთან შეხება. მე ის ასეთიც მომწონს».
«ასეთი რომ მოგწონდეს, ახლა აქ არ იქნებოდი. შენი ჭკუა უკვე მრავალჯერ გაქვს შეცვლილი წარსულში. ახლა მოგიწევს უფრო საფუძვლიანად გააკეთო ეს». ამის შემდეგ გადავწყვიტე ძალიან ფრთხილად ვყოფილიყავი ამ ადამიანთან. უწინდებურად, არც ისე კარგად ვიცნობდი და ბოლომდე არ ვიყავი დარწმუნებული მის საღად აზროვნების უნარში.
სოკრატეს ქცევის სტილი ყოველთვის ასეთი იყო, მუდმივად ცვალებადი: არაორთოდოქსული, იუმორით სავსე და გასაოცარი. ერთხელ მოულოდნელად შეწყვიტა ლექცია «უდრეკი და უშფოთველი სიმშვიდის უდიდეს სარგებლობაზე» და ყვირილით გაეკიდა პატარა თეთრ ძაღლს, რომელიც კიბეებთან შარდავდა.
სხვა დროს, დაახლოებით ერთი კვირის შემდეგ, მთელი უძილო ღამის შემდეგ პატარა მდინარესთან ვსეირნობდით და ხიდზე გაჩერებულნი მის დინებას ვაკვირდებოდით.
«საინტერესოა, რა სიღრმისაა დღეს დინება?» – სასხვათაშორისოდ წარმოვთქვი მე, და გაფანტულად ვუყურებდი მსწრაფლად მიმავალ წყალს. შემდეგი მოვლენა, რომელიც გავაცნობიერე, იყო ამღვრეული, ჭუჭყიანი-ყავისფერი წყალი.
მან ხიდიდან გადმომაგდო!
«აბა, როგორია სიღრმე?»
«გადასარევი!», – გადმოვაფურთხე მე და ტყვიასავით დამძიმებული სველი ტანსაცმლით ნაპირისკენ გადმოვცურე. ესეც თქვენ გონებამახვილური გამონათქვამების შედეგი. აზრობრივად მოვინიშნე საკუთარ თავში, რომ ჩუმად უნდა ვყოფილიყავი.
დღეები გადიოდა, და უფრო და უფრო მეტ სხვაობას ვხედავდი ჩვენს შორის. ოფისში, როცა ჭამა მინდოდა, ხარბად ვსანსლავდი ტკბილეულობას; სოკი საღ ვაშლს ან მსხალს მიირთმევდა, ან ბალახეულის ჩაის აყენებდა. მე სავარძელში გავდი-გამოვდიოდი, ის კი მშვიდად იჯდა ბუდასავით მშვიდად. ჩემი მოძრაობები მოუხეშავი და ხმაურიანი იყო, ის კი დასრიალებდა იატაკზე. შეგახსენებთ, რომ იგი ხანშიშესული ადამიანი იყო.
თავიდანვე, ბევრ პატარა გაკვეთილს ვღებულობდი, ყოველ ღამე. ერთხელ წუწუნი დავიწყე, რომ ხალხი კოლეჯში არც თუ ისე მეგობრულად მეპყრობოდა.
მან ხმადაბლა წარმოთქვა: «შენთვისვე იქნება უკეთესი, თუ საკუთარ თავზე აიღებ პასუხისმგებლობას შენს ცხოვრებაზე, იმის ნაცვლად, რომ სხვა ადამიანებზე, ვითარებებზე და სირთულეებზე იწუწუნო. იმის შესაბამისად, რაც მეტად გაგეხილება თვალები, დაინახავ, რომ შენი ჯანმრთელობის, ბედნიერების ან ნებისმიერი სხვა მოვლენის მდგომარეობა შენს ცხოვრებაში, უმეტესწილად შენს მიერ იყო ორგანიზებული: გაცნობიერებულად ან გაუცნობიერებლად».
«კარგად არ მესმის შენი, მაგრამ არა მგონია დავეთანხმო ამას».
«კარგი, მე მოგიყვები ისტორიას შენნაირი ბიჭის შესახებ, დენ:
შუა დასავლეთში, სამშენებლო მოედანზე, როცა სასტვენი სიგნალს იძლეოდა სადილის შესახებ, ყველა მუშა ერთად იკრიბებოდა. სემი, შესაშური გამუდმებულობით, თავისი ულუფის გახსნისას წუწუნს იწყებდა.
«როგორ მომბეზრდა ერთი და იგივე! ოღონდაც არა ისევ მიწისთხილის კარაქი და სენდვიჩი!»
დღიდან დღემდე, სემი მოთქვამდა თავისი კარაქისა და სენდვიჩის გამო. მრავალი კვირა გავიდა ასე. სხვა მუშებს მობეზრდათ ამის ყურება და ბოლოს და ბოლოს ერთ-ერთმა უთხრა: «ღმერთო ჩემო, სემ, თუ ასე გძულს ეგ კარაქი და სენდვიჩი, უთხარი შენს ძვირფას მეუღლეს, სხვა რამე მოგიმზადოს!».
«რას ნიშნავს „უთხარი შენს ძვირფას მეუღლეს“? – უპასუხა სემმა, – მე არ მყავს ცოლი. მე თვითონ ვიმზადებ სენდვიჩებს!».
სოკრატემ პაუზა გააკეთა, შემდეგ კი დაამატა: «ახლა გესმის, რომ ამ ცხოვრებაში, ჩვენ ყველანი ჩვენ თვითონ ვიკეთებთ საკუთარ სენდვიჩებს». მან ყავისფერი პაკეტი გადმომცა სენდვიჩებით. «რომელს მიირთმევ, ყველით და პომიდვრით, თუ პომიდვრით და ყველით?» – მკითხა ფართოდ გაღიმებულმა.
«ორივე მოიტა», – ვუპასუხე სხარტად.
მთელი სიამოვნებით შევუდექით ღეჭვას. სოკრატემ თქვა: «როდესაც ბოლომდე პასუხისმგებელი იქნები საკუთარ ცხოვრებაზე, მაშინ შეძლებ, რომ ბოლომდე გონიერი იყო. ხოლო როცა ერთხელ გახდები გონიერი, მაშინ, შესაძლოა გახსნი სიტყვების მნიშვნელობა: „იყო მეომარი“.»
«გმადლობ, სოკ, გონების და მუცლის საკვებისთვის», – გადაჭარბებულად დავუხარე თავი, ქურთუკი ჩავიცვი და წასასვლელად მოვემზადე, – «რამდენიმე კვირა არ ვიქნები. მალე სესიაა, მე კი კარგად უნდა ვიფიქრო რაღაცის შესახებ». სანამ კომენტარის გაკეთებას შეძლებდა, სახლში წავედი და დამშვიდობების ნიშნად ხელი დავუქნიე.
მთელი თავით გადავეშვი სემესტრის ბოლო მეცადინეობებში. სპორტულ დარბაზში ძალიან დიდი დატვირთვით ვვარჯიშობდი. როგორც კი აღარ ვუბიძგებდი საკუთარ თავს, გრძნობები და აზრები მოუსვენრად იწყებდნენ მოძრაობას. პირველად ვგრძნობდი იმის ნიშნებს, რაც შედეგად უნდა გადაზრდილიყო ყოველდღიური სამყაროსგან განშორების გრძნობაში. პირველად ცხოვრებაში მკაფიოდ ვგრძნობდი არჩევანს ორ რეალობას შორის. ერთი იყო გიჟური, მეორე კი საღი; ოღონდ არ ვიცოდი რომელი რომელი იყო და არც ერთს არ ვეკუთვნოდი.
არ შემეძლო განვცალკევებოდი მზარდ გრძნობას, რომ შესაძლოა, უბრალოდ შესაძლოა, ბოლოს და ბოლოს სოკრატე არც თუ ისე ექსცენტრული იყო. შესაძლოა, მის მიერ ჩემი ცხოვრების აღწერა იმაზე მეტად ზუსტი იყო, ვიდრე წარმოვიდგენდი. სინამდვილეში დავიწყე დაკვირვება იმაზე, თუ როგორ ვურთიერთობდი ადამიანებთან და ის, რაც აღმოვაჩინე, უფრო და უფრო მადარდებდა. გარეგნულად საკმაოდ კარგად გამომდიოდა ურთიერთობა, მაგრამ სინამდვილეში მხოლოდ საკუთარი თავი მადარდებდა.
ბილი, ჩემი ერთ-ერთი უახლოესი მეგობარი, ცხენიდან ჩამოვარდა და იდაყვი გაიტეხა. რიკმა უკუღმა სალტო გააკეთა გვერდითი ტრიალით, რომელსაც წელიწადზე მეტია სწავლობდა. მე ერთი და იგივე ემოციას განვიცდიდი ორივე შემთხვევაში: არაფერს.
მზარდი თვითგაცნობიერებულობის სიმძიმის ქვეშ ჩემი თვითშეფასება მკვეთრად ეცემოდა.
ერთ საღამოს, გამოცდის მიჯნაზე, კარზე კაკუნი გავიგე. გაკვირვებული და გახარებული ვიყავი ქერათმიანი სიუზის დანახვაზე, რომელიც უკვე რამდენიმე კვირა არ მენახა. მივხვდი, როგორი მარტოსული ვიყავი.
«ნებას მომცემ შემოვიდე, დენი?»
«ო, დიახ! ძალიან მიხარია შენი ნახვა. მომეცი შენი ლაბადა. შეჭამ რამეს? რას დალევ?»
ის უბრალოდ თვალს არ მაცილებდა.
«რაშია საქმე, სიუზი?»
«დაღლილი ჩანხარ, დენ, თუმცა..., – ხელი გამომიწოდა და ჩემს სახეს შეახო, – რაღაც… შენი თვალების გამომეტყველება სხვანაირი გახდა… რა?»
მე მის სახეს შევეხე. «დარჩი ჩემთან ღამით, სიუზი».
«ვფიქრობდი, რომ უკვე აღარ მთხოვდი. ჩემი კბილის ჯაგრისი წამოვიღე!»
მომდევნო დილით მეორე მხარეს გადავტრიალდი და სიუზის თმის სურნელი ვიყნოსე და მისი რბილი სუნთქვა შევიგრძენი ჩემს ბალიშზე. «უნდა მიხაროდეს», – გავიფიქრე მე, მაგრამ ჩემი განწყობა ისეთივე ნაცრისფერი იყო, როგორიც ბურუსი ქუჩაში.
მომდევნო რამდენიმე დღე დიდ დროს ვატარებდი სიუზისთან ერთად. არა მგონია, საკმარისად კარგი კომპანიონი ვყოფილიყავი, მაგრამ სიუს ენერგია ორივეს გვყოფნიდა. რაღაც მაკავებდა, რომ სოკრატეს შესახებ მომეყოლა მისთვის. ის სხვა სამყაროდან იყო. სამყაროდან, რომელთანაც საერთოდ არ ჰქონდა შეხება. როგორ უნდა გაეგო მას, როცა მე თვითონ არ მესმოდა, რა ხდებოდა ჩემს თავს?
გამოცდები დაიწყო და დამთავრდა. წარმატებით ჩავაბარე, მაგრამ ფეხებზე მეკიდა. სიუზი საგაზაფხულო არდადაგებზე მშობლებთან წავიდა, და მე მიხაროდა მარტო რომ დავრჩი.
მალე, არდადაგები დამთავრდა და თბილმა ქარებმა დაუბერეს ბერკლის ქუჩებში. ვიცოდი, რომ ამ მეომრის სამყაროში დაბრუნების დრო დადგა, ამ საოცარ, პატარა სადგურზე: ამჯერად, შესაძლოა, უფრო გახსნილი და მორჩილი, ვიდრე ადრე, მაგრამ ამჯერად ერთ რამეში ვიყავი დარწმუნებული. თუ სოკრატე ისევ მომიწყობს თავის ერთ-ერთ ოინს, ამას აღარ გავუტარებ!