იდუმალთმოწაფეობის პირობები
იდუმალთმოწაფეობის პირობები
იდუმალთგანსწავლის გზაზე შედგომის პირობების დადგენა თვითნებურად არავის შეუძლია. ისინი თავისთავად გამომდინარეობენ იდუმალთმეტყველური ცოდნის არსიდან. ისე, როგორც ვერ გახდება მხატვარი ის ადამიანი, რომელსაც არ სურს ხელში ფუნჯის აღება, ასევე ვერავინ მიიღებს იდუმალთგანსწავლას, თუკი არ სურს იდუმალთმოძღვრის აუცილებელი მოთხოვნების შესრულება. არსებითად იდუმალთმოძღვარს მხოლოდ რჩევების მოცემა შეუძლია. ამ თვალსაზრისით მისაღებია ყველაფერი, რასაც ის ამბობს. მას უკვე გავლილი აქვს შემზადების გზა, რომელთაც მივყავართ ზენა სამყაროთა შემეცნებისაკენ და საკუთარი გამოცდილებიდან იცის, თუ რა არის საჭირო. ყოველი ადამიანის თავისუფალ ნებაზეა დამოკიდებული, სურს თუ არა იმავე გზით სიარული. ვინმეს რომ ეთხოვა მასწავლებლისაგან იდუმალთსწავლათა გაზიარება სათანადო პირობების შესრულების გარეშე, მაშინ ამგვარი მოთხოვნა ემგვანებოდა შემდეგს: მასწავლე ხატვა, ოღონდ ნუ დამავალებ ხელში ფუნჯის აღებასო. იდუმალთმოძღვარს არ შეუძლია რაიმეს შემოთავაზება, თუ არ არსებობს შემხვედრი თავისუფალი ნება ყოველივე ამის მიმღებისა. თუმცა უნდა ითქვას, რომ საკმარისი არ არის უმაღლესი ცოდნის მიღების ზოგადი სურვილი. ამგვარი სურვილი, ბუნებრივია, ბევრს ექნება. ვერაფერს მიაღწევს ის, ვისაც მხოლოდ სურვილი გააჩნია, მაგრამ არ სურს იდუმალთგანსწავლის საგანგებო პირობებში გარკვევა. ამაზე უნდა დაფიქრდნენ ისინიც, რომლებიც ჩივიან იდუმალთგანსწავლის სირთულეების გამო. ვისაც არ შეუძლია ან არ სურს მკაცრი პირობების დაცვა, დროებით უარი უნდა თქვას იდუმალთმოწაფეობაზე. პირობები, თუმცა მკაცრია, მაგრამ არა სასტიკი და მათი შესრულება არათუ უნდა ჩაითვალოს თავისუფალ ქმედებად, არამედ მხოლოდ და მხოლოდ ასეთს უნდა წარმოადგენდეს.
ვინც ამას არ გაიაზრებს, ადვილად შეიძლება იდუმალთგანსწავლის მოთხოვნები მოეჩვენოს ძალმომრეობად სულსა და სინდისზე. განსწავლა ხომ შინაგანი ცხოვრების გამომუშავებაზეა დაფუძნებული. იდუმალთმოძღვარმა ამრიგად უნდა გასცეს რჩევები, რომლებიც შეეხებიან ადამიანის შინაგან ცხოვრებას. ძალადობად არ უნდა ჩავთვალოთ, თუ ის მოითხოვს კიდევ რასმე, როგორც თავისუფალი გადაწყვეტილების შედეგს. ხოლო თუ ვინმემ თავის მასწავლებელს მოსთხოვა: გამიზიარე შენი საიდუმლოები, მაგრამ ისე რომ შემინარჩუნო ჩემი ჩვეული შეგრძნებები, განცდები და წარმოდგენებიო, ამით იგი სავსებით შეუძლებელს მოითხოვს მისგან. გამოდის, რომ მას სურდა დაეკმაყოფილებინა მხოლოდ ცნობიმოყვარეობა, ცნობისწადილი. ამგვარი განწყობით კი ვერასოდეს მიიღწევა იდუმალთმეტყველური ცოდნა.
ახლა საჭიროა თანმიმდევრულად განიმარტოს იდუმალთმოწაფისათვის წაყენებული პირობები. უნდა აღინიშნოს , რომ არცერთ შემთხვევაში არ მოითხოვება მათი სრულყოფილად დაცვა, არამედ საქმე ამგვარი დაცვისკენ სწრაფვაშია მხოლოდ. ამ პირობათა სრულყოფილად დაცვა არავის არ შეუძლია, მაგრამ მათი შესრულებისკენ მიმავალ გზაზე დადგომა კი ნებისმიერს. საქმე მხოლოდ ამგვარ გზაზე დადგომის სურვილსა და განწყობაშია.
პირველი პირობაა: საჭიროა ყურადღების გამახვილება იმაზე, რაც ხელს უწყობს სხეულებრივ და სულიერ ჯანმრთელობას. თუ რამდენად ჯანმრთელია ადამიანი, ეს, ბუნებრივია მასზე არ არის დამოკიდებული. თუმცა ყველას შეუძლია მოინდომოს ეხმარებოდეს თავს ამ მიმართულებით. ჯანსაღი შემეცნება მხოლოდ ჯანმრთელ ადამიანს მოეკითხება. იდუმალთგანსწავლა არ უკუაგდებს არც სნეულ ადამიანს; მაგრამ იგი მოითხოვს მისგან ნებას ჯანმრთელი ცხოვრებისაკენ. ამ მხრივ ადამიანმა შეძლებისდაგვარად დამოუკიდებლობა უნდა მოიპოვოს. სხვათა კეთილი რჩევები, ხშირად დაუკითხავად რომ ურიგებენ ყველას, აქ სრულიად ზედმეტია. ყველა უნდა ისწრაფოდეს თვალყური ადევნოს საკუთარ თავს. ფიზიკური თვალსაზრისით საქმე უმალ მავნე ზეგავლენათა მოცილებაშია, ვიდრე სხვა რამეში. მოვალეობათა შესრულებისას, ჩვენ გვიწევს ისეთ საქმეთა აღება საკუთარ თავზე, რომელიც არ არის ხელსაყრელი ჩვენი ჯანმრთელობისათვის. ადამიანს უნდა შეეძლოს აუცილებლობის შემთხვევაში მოვალეობა დააყენოს ჯანმრთელობაზე ზრუნვაზე უფრო მაღლა. მაგრამ კეთილი ნების გამოვლენის შემთხვევაში, რამდენ რამეზეა შესაძლებელი უარის თქმა! მოვალეობა ხშირ შემთხვევაში უფრო მაღლა უნდა იდგეს, ვიდრე ჯანმრთელობა, ხშირად თვით სიცოცხლეზე მაღლაც კი.
იდუმალთმოწაფე არასოდეს არ უნდა მიეძალოს ტკბობას. ტკბობა მისთვის შეიძლება იქცეს ჯანმრთელობის და სიცოცხლის საშუალებად. ამ ხმრივ საჭიროა, სავსებით მართალნი და პირნათელნი ვიყოთ საკუთარი თავის წინაშე. არავითარ სარგებელს არ მოგვიტანს არც ასკეტური ცხოვრება, თუ ის წარმოსდგება იგივე მისწრაფებიდან, საიდანაც სხვა დანარჩენი სიამენი. შესაძლოა ვინმე იგივე სიამეს ჰპოვებდეს ასკეტიზმში, რასაც სხვა ღვინის სმაში ჰპოვებს. მას არ უნდა ჰქონდეს იმედი, რომ ეს ასკეტიზმი რამენაირად წაადგება უმაღლესი შემეცნებისათვის. მრავალ ადამიანს თავიანთი ცხოვრებისეული მდგომარეობის ბრალი ჰგონია, თუ ხელი ეშლება ამ მიმართულებით წინსვლაში. ერთნი ამბობენ: ,,ასეთ ცხოვრებისეულ პირობებში არ შემიძლია განვითარება“. სხვებს სურთ საერთოდ შეიცვალონ ცხოვრებისეული მდგომარეობა. იდუმალთგანსწავლის მიზნით კი არცერთს არ ესაჭიროება ამის გაკეთება. საამისოდ საჭიროა სწორედ იმ მდგომარეობაში, რომელშიც ვიმყოფებით, შეძლებისდაგვარად ბევრი გავაკეთოთ ჩვენი ხორციელი და სულიერი ჯანმრთელობისათვის. ყოველგვარი სამუშაო შეიძლება სასარგებლო აღმოჩნდეს კაცობრიობისათვის. გაცილებით უფრო დიდებულად მოსჩანს ადამიანისაგან იმის განცხადება, თუ რაოდენ საჭიროა თვით უმცირესი, შესაძლოა უმსგავსო სამუშაოც კი ამ მთლიანობისათვის, ვიდრე შემდეგნაირად ფიქრი: ,,ეს სამუშაო არ შემეფერება, მე სხვა რამისთვის ვარ მოწოდებული“. იდუმალთმოწაფისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სწრაფვა სულიერი ჯანმრთელობისკენ. სამშვინველისა და აზრთა არაჯანსაღი ცხოვრება მხოლოდ გადაგვახვევინებს უმაღლესი შემეცნების გზიდან. ნათელი მშვიდი აზროვნება, სანდო გრძნობები და შეგრძნებები წარმოქმნიან აქ საფუძველს. მოწაფემ უნდა ჩამოიცილოს ყოველგვარი მიდრეკილება მეოცნებეობისაკენ, აღგზნებისაკენ, შფოთისაკენ, ფანატიზმისაკენ. მან უნდა გაითავისოს ჯანმრთელი შეხედულება ცხოვრების ყველა გარემოებაზე. ის საიმედოდ უნდა ერკვეოდეს ცხოვრებაში, უნდა მისცეს საშუალება საგნებს, ესაუბრებოდნენ მას და იმოქმედონ მასზე. იგი უნდა ცდილობდეს ყველან, სადაც საჭიროა, თავისი მისაგაბელი მიაგოს ცხოვრებას, მოერიდოს ყოველგვარ უკიდურესობას, ცალმხრივობას განსჯასა და შეგრძნებაში. თუ ეს პირობები არ შესრულდება, იდუმალთმოწაფე ზენა სამყაროთა ნაცვლად საკუთარ ფანტაზიის სამყაროში აღმოჩნდება, ხოლო ნაცვლად ჭეშმარიტებისა, მისთვის ძალაში შევა ჩვეული შეხედულებანი. იდუმალთმოწაფე უმჯობესია ფხიზელი იყოს, ვიდრე ეგზალტირებული და მეოცნებე.
მეორე პირობაა: თავს შევიგრძნობდეთ ცხოვრების, როგორც ერთი მთლიანობის ნაწილად. ეს პირობა ბევრს რასმე გულისხმობს, მაგრამ ყველას თავისებურად შეუძლია მისი შესრულება. თუ მე აღმზრდელი ვარ და ჩემი აღსაზრდელი არ არის ჩემთვის სასურველი, უნდა განვეწყო არა ამ უკანასკნელის, არამედ საკუთარი თავის წინააღმდეგ. მე საკუთარ თავს ჩემ აღსაზრდელთან მთლიანობაში ისე უნდა განვიციდე, რომ შემეძლოს კითხვა დავუსვა თავს: ,,შენი აღსაზრდელის ნაკლი შენივე საქმიანობის შედეგი ხომ არ არის?“ ნაცვლად მის წინააღმდეგ განწყობისა, უმალ დავფიქრდები როგორ მოვიქცე, რომ მომავალში ჩემი აღსაზრდელი უკეთესად შეესაბამებოდეს ჩემს მოთხოვნილებებს. ამგვარი განწყობის წყალობით თნადათანობით იცვლება ჩემი აზროვნების წყობაც. ეს ერთნაირად შეეხება როგორც უმნიშვნელოს, ისე მნიშვნელოვანს. მაგალითად, ასეთი განწყობიდან გამომდინარე, მე დამნაშავეს სხვაგვარად ვუყურებ, ვიდრე უწინ. ჩემს განსჯას ვიკავებ და ვეუბნები საკუთარ თავს: ,,მეც ხომ ისეთივე ადამიანი ვარ, როგორიც ეს, მაგრამ ალბათ აღზრდამ, რომელიც გარემოებათა გამო წილად მხვდა, გადამარჩინა ამგვარ ბედს“. შემდეგ ვხვდები, რომ ეს ადამიანი, იგივე ჩემი ძმა, სხვაგვარი იქნებოდა, თუ ჩემთვის მოამაგე მასწავლებელი მასაც შეაწევდა ამაგს. მე ვიაზრებ, რომ ბედმა მარგუნა ის, რაც მას დააკლო. ანუ, ჩემთვის მონიჭებულ ყველა სიკეთეს უნდა ვუმადლოდე იმას, რომ ამ უკანასკნელს ეს ყველაფერი წაერთვა. ამის შემდეგ აღარ ვიქნები დაშორებული იმ წარმოდგენას, რომ მე წევრი ვარ მთელი კაცობრიობის და პასუხისმგებლობა მაკისრია ყველაფერზე, რაც ხდება. აქ არ იგულისხმება, რომ ასეთმა აზრმა იმთავითვე უნდა გადაინაცვლოს გარეგნულ აგიტატორულ ქმედებაში, მაგრამ იგი საჭიროებს ზრუნვას ჩვენი სამშვინველის სიჩუმეში. შემდგომ ეს თანდათან გამოიხატება ადამიანის გარეგან მოქმედებაშიც. ამგვარ საგნებთან მიმართებაში ყველას შეუძლია საკუთარი თავის გარდაქმნის დაწყება. სრულიად უნაყოფოა, ამგვარი აზრებიდან გამომდინარე, ზოგადი მოთხოვნები წავუყენოთ კაცობრიობას. ადვილია მსჯელობა, თუ როგორი უნდა იყვნენ ადამიანები, მაგრამ იდუმალთმოწაფე მუშაობს სიღრმეში და არა ზედაპირზე. სრულიად მცდარი იქნებოდა აქ იდუმალთმოძღვრის მიერ მითითებული მოთხოვნის დაკავშირება რაიმე გარეგან, სულაც პოლიტიკურ მოთხოვნასთან, რომელსაც იდუმალთგანსწავლასთან არაფერი აქვს საერთო. პოლიტიკურმა აგიტატორებმა იციან რა უნდა მოითხოვონ სხვა ადამიანებისაგან, ხოლო მოთხოვნებზე საკუთარი თავის მიმართ ნაკლებად ლაპარაკობენ.
ყოველივე ამასთან უშუალოდაა დაკავშირებული იდუმალთგანსწავლის მესამე პირობა. მოწაფემ უნდა შეძლოს გზის გაკვლევა იმ შეხედულებისაკენ, მისი აზრები და გრძნობები იგივე მნიშვნელობისანი არიან სამყაროსთვის, რაც მისი საქმენი. უნდა გაცნობიერდეს, რომ ისევე დამღუპველია მოყვასის სიძულვილი, როგორც მისი ცემა. შემდეგ მე მივდივარ შეგნებამდე, რომ ჩემი სრულქმნით მე არამარტო ჩემთვის ვირჯები, არამედ სამყაროსთვისაც. ჩემი განწმენდილი აზრებიდან და გრძნობებიდან სამყარო ისეთსავე სარგებელს ჰპოვებს, როგორსაც ჩემი კარგი საქციელიდან. ვიდრე არ ვიწამებ ჩემი შინაგანი ცხოვრების სამყაროულ მნიშვნელობას, მანამდე არ გამოვდგები იდუმალთმოწაფედ. მხოლოდ მაშინ მოვიპოვებ ჭეშმარიტ რწმენას ჩემი შინაგანი ცხოვრების, ჩემი სამშვინველის მნიშნელობის შესახებ, როდესაც ამ მშვინვიერზე ისევე ვიმუშავებ, თითქოს იგი ფიზიკური საგნებივით რეალურად არსებული ყოფილიყოს. მე უნდა ვაღიარო, რომ ჩემი გრძნობაც ისეთსავე ზემოქმედებას ახდენს გარემოზე, როგორც ჩემი რაიმე ნახელავი.
ამით, საკუთრივ გამოთქმულია მეოთხე პირობაც: გათავისება შეხედულებისა, რომ ადამიანის არსება გარემომცველ სამყაროში კი არა, თვით მისსავე წიაღშია ჩადებული. ვინც საკუთარ თავს მხოლოდ გარესამყაროს პროდუქტად მიიჩნევს, ანუ ფიზიკური სამყაროს ნაწილად მიიჩნევს, იგი ვერაფერს მიაღწევს იდუმალთგანსწავლის გზაზე. შეიგრძნობდე საკუთარ თავს მშვინვიერ-სულიერ არსებად _ ეს არის ამგვარი განსწავლის საფუძველი. ვინც ამგვარი გრძნობისაკენ გაიკვლევს გზას, იგი შეძლებს ურთიერთისგან განასხვაოს შინაგანი მოვალეობა და გარეგანი წარმატება. იგი შეიცნობს, რომ ერთი არ განიზომება მაინცდამაინც მეორეთი. იდუმალთმოწაფემ უნდა მოძებნოს ნამდვილი შუალედი გარეგანი პირობების მიერ წაყენებულ მოთხოვნასა და საკუთარი შეხედულებისამებრ მოქმედებას შორის. მან თავის გარემოცვას თავზე არ უნდა მოახვიოს ისეთი რამ, რისი გაგებაც ამ უკანასკნელს არ შეუძლია, თუმცა ასევე სავსებით თავისუფალი უნდა იყოს მიდრეკილებისაგან, მოიქცეს მხოლოდ ისე, როგორც ეს გარემოშია მიღებული. საკუთარი ჭეშმარიტების აღიარებას იგი უნდა ეძიებდეს თავისი პატიოსანი, შემეცნებისათვის მებრძოლი სულის ხმაში. თანაც თავისი გარემოცვისაგან შეძლებისდაგვარად უნდა ისწავლოს იმის გარკვევაც, თუ რა არის სასარგებლო და ხელსაყრელი მისთვის. ამგვარად იგი საკუთარ თავში განივითარებს იმას, რასაც იდუმალთმეტყველება სულიერ სასწორს უწოდებს. ამ სასწორის ერთ მხარეს დევს გახსნილი ,,გული’ გარესამყაროს მოთხოვნილებათათვის და მეორე მხარეს შინაგანი სიმტკიცე და ურყევი გამძლეობა.
აქვე მითითებული იქნება მეხუთე პირობის შესახებაც. ეს არის თანმიმდევრულობა ერთხელ მიღებული გადაწყვეტილებისას. არაფერმა აღარ უნდა აიძულოს იდუმალთმოწაფე, შეცვალოს ერთხელ მიღებული გადაწყვეტილება, თუ არა იმის განჭვრეტამ, რომ იგი ცდომილებაში აღმოჩნდა. ყოველგვარი გადაწყვეტილება არის ძალა, და მაშინაც კი, როდესაც მას არ მოაქვს უშუალო შედეგი, ის მაინც თავისებურად მოქმედებს. შედეგს გადამწყვეტი მნიშნელობა აქვს მაშინ, როდესაც მოქმედებისაკენ მოწოდება გამოწვეულია გულისთქმით. ამასთან, ყველა მოქმედებანი, რომლებიც ჩადენილია გულისთქმათა გამო, უფასურია ზენა სამყაროებისათვის. აქ გადამწყვეტია მხოლოდ სიყვარული მოცემული ქმედების მიმართ. ამ სიყვარულში განიცდება ყოველივე, რაც იდუმალთმოწაფეს მოქმედებისაკენ უბუძგებს. ამის გამო იგი თავს არ დაზოგავს საქმედ აქციოს გადაწყვეტილება, რამდენჯერაც არ უნდა მოეცაროს ხელი. ამრიგად, ის იქამდე მიდის, რომ არ ელოდება თავისი მოქმედების გარეგან შედეგს, არამედ კმაყოფილდება მხოლოდ მოქმედებით. იგი სწავლობს თავისი ნაღვაწის თვით საკუთარი არსების სამყაროსთვის მსხვერპლად მიტანას იმისდა მიუხედავად, თუ როგორ მიიღებს ეს უკანასკნელი მსხვერპლს. ვისაც სურს იდუმალთმოწაფე გახდეს, იგი მზად უნდა იყოს ეგზომ თავგანწირული მსახურებისათვის.
მეექვსე პირობა არის მადლიერების გრძნობის განვითარება ყოველივე იმის მიმართ, რაც ადამიანს ეძლევა. საჭიროა იმის ცოდნა, რომ საკუთარი ყოფიერება მთელი სამყაროს საჩუქარია. რა აღარ არის საჭირო, რომ ყველა ჩვენგანმა მიიღოს და გაიხანგრძლივოს თავისი ყოფიერება. რაოდენ ბევრს რასმე უნდა ვუმადლოდეთ ბუნებასა და სხვა ადამიანებს?! ამგვარი აზროვნებისაკენ უნდა იყვნენ მიდრეკილნი ისინი, ვისაც სურს იდუმალთგანსწავლა. ვისაც არ შეუძლია თავი მისცეს ასეთ აზრებს, იგი ვერ შეძლებს ამ ყოვლისმომცველი სიყვარულის დათესვას, რაც ესოდენ აუცილებელია უმაღლეს შემეცნებათა მისაღწევად. შეუძლებელია გამეხნას ის, რაც არ მიყვარს. და ყოველგვარი გამოცხადება მადლიერებით უნდა მავსებდეს, რადგან მე მისი წყალობით მდიდარი ვხდები.
ყველა ზემოაღწერილმა პირობებმა მეშვიდეში უნდა მოიყარონ თავი: უნდა შეგვეძლოს ცხოვრებისათვის თვალის გასწორება სწორედ იმ გაგებით, როგორსაც ეს მოთხოვნები გვიყენებენ. ასე მოწაფეს ეძლევა საშუალება თავის ცხოვრებას საერთო ელფერი მიანიჭოს. მისი ცხოვრების ცალკეული გამოვლინებანი ერთმანეთთან თანხმობაში მოვლენ, მეტად აღარ იქნებიან წინააღმდეგობაში. იგი მომზადებული იქნება იმ სიმშვიდისათვის, რაც მას იდუმალთგანსწავლაში პირველივე ნაბიჯის გადადგმამ უნდა მოუპოვოს.
თუ ვინმეს გააჩნია სერიოზული და პატიოსანი ნება მოცემული პირობების შესასრულებლად, მას შეუძლია გადაწყვიტოს იდუმალთგანსწავლა. ის გრძნობს თავის თავში მზადყოფნას, მისდიოს ზემოთმოტანილ რჩევებს. შესაძლოა ბევრი რამ ამ რჩევათაგან ზოგიერთს ზერელედაც კი მოეჩვენოს. ის ალბათ იტყვის, რომ არ მოელოდა ესოდენ მკაცრ განსწავლას. მაგრამ ყოველგვარი შინაგანი უნდა განიცდებოდეს გარეგანშიც, ისე როგორც სურათი არ შეიძლება არსებობდეს მხოლოდ მხატვრის წარმოსახვაში, ასევე იდუმალთგანსწავლა ვერ იარსებებს გარეგანი გამოხატვის გარეშე. მხოლოდ ისინი უგულვებელჰყოფენ მკაცრ ფორმებს, ვინც არ იცის, რომ გარეგნულში შინაგანი უნდა გამოვლინდეს. მართალია, საქმე საგნის სულშია და არა ფორმაში, მაგრამ რამდენადაც ფორმა არარაობაა სულის გარეშე, ასევე ამაოდ დარჩებოდა სულიც, თავისთვის ფორმა რომ არ წარმოექმნა.
აქ მოყვანილი პირობები განკუთვნილია იდუმალთმოწაფის ისე განსამტკიცებლად, რომ მან შესძლოს შემდგომ მოთხოვნათა შესრულება, რომლებსაც იდუმალთგანსწავლა წაუყენებს. თუ ის ასეთ პირობებს მოკლებულია, მაშინ იგი დაბნეული იდგება ყოველი ახალი მოთხოვნილების წინაშე. წინააღმდეგ შემთხვევაში მას არ ექნება ნდობა ადამიანთა მიმართ, რაც ესოდენ აუცილებელია მისთვის. ადამიანისადმი ნდობასა და სიყვარულზე უნდა აიგოს ყოველგვარი მისწრაფება ჭეშმარიტებისადმი. იგი უნდა დაეყრდნოს ამ საფუძველს მიუხედავად იმისა , რომ ეს შესაძლოა ამ უკანასკნელიდან კი არ გამომდინარეობდეს, არამედ თვით მოწაფის სამშვინველისეული ძალებიდან. ხოლო სიყვარული ადამიანისადმი თანდათანობით უნდა გადაიზარდოს სიყვარულში ყველა არსების, მთელი ყოფიერების მიმართ. ვინც აღნიშნულ პირობებს არ ასრულებს, მას არ ექნება სრულყოფილი სიყვარული აღმშენებლობის, შემოქმედების მიმართ, არ იქნება მიდრეკილი განადგურების და მოსპობის, როგორც ასეთის უკუსაგდებად. იდუმალთმოწაფემ არაფერი არ უნდა გაანადგუროს საკუთრივ განადურების მიზნით, არამარტო მოქმედებებში, არამედ სიტყვებში, გრძნობებსა და აზრებშიც. მას სიხარულს უნდა ანიჭებდეს მხოლოდ რაიმეს წარმოშობა და ქმნადობა. მას მხოლოდ მაშინ ხელეწიფება რაღაცის განადგურება, როდესაც შეუძლია განადგურებულიდან ან გადანდგურების საშუალებით ახალი სიცოცხლის დაბადებას შეუწყოს ხელი. აქ არ იგულისხმება, თითქოს იდუმალთმოწაფე მშვიდად უნდა უყურებდეს უკეთურობის ზრდას, მაგრამ თვით ამ უკეთურობაშიც იგი უნდა ეძიებდეს ისეთ მხარეებს, რომელიც მას შეუძლია სიკეთედ გარდაქმნას. მისთვის სულ უფრო და უფრო ცხადი უნდა გახდეს, რომ ნამდვილი ძლევა უკეთურისა და არასრულყოფილისა, არის შექმნა კეთილისა და სრულყოფილისა. იდუმალთმოწაფემ იცის, რომ არაფრისგან შეუძლებელია რაიმეს შექმნა, მაგრამ არასრულყოფილის გარდაქმნა სრულყოფილად შესაძლებელია. ის ვინც საკუთარ თავში განივითარებს მიდრეკილებას შექმნისაკენ, მალე შესძლებს სწორი დამოკიდებულების შემუშავებას უკეთურების მიმართ.
ვინც შეუდგება იდუმალთგანსწავლას, უნდა უწყოდეს, რომ მისი მიზანია შექმნა და არა ნგრევა. ამას თან უნდა სდევდეს პატიოსანი, თავდაუდებელი მუშაობის ნება და არა კრიტიკისა და ნგრევისა. უნდა გააჩნდეს უნარი მოწიწებისა, რამდენადაც უნდა ისწავლოს ის, რაც არ იცის. იგი მოწიწებით უნდა შეჰყურებდეს ყველაფერს, რაც მის წინაშე იხსნება. მუშაობა და მოწიწება-ესაა ორი უმთავრესი გრძნობა, რომლებიც მოეთხოვება იდუმალთმოწაფეს. ზოგიერთს ჰგონია, რომ დაუღალავად იღწვის, მაგრამ უშედეგოდ. ეს იმის გამო, რომ ისინი ვერ ჩასწვდნენ მუშაობისა და მოწიწების ჭეშმარიტ აზრს. უმნიშნელო შედეგს მოგვიტანს ისეთი მუშაობა, რომელიც მხოლოდ წარმატების გამო სრულდება და ოდნავ თუ წაგვწევს წინ მოწიწების გრძნობისგან დაცლილი სწავლა. მხოლოდ სიყვარული მუშაობისადმი და არა წარმატებისადმი მოიტანს ნამდვილ შედეგს. როდესაც მოწაფე ეძიებს ჯანმრთელ აზროვნებას და საიმედო განსჯას, მან არ უნდა მოწამლოს ეჭვითა და უნდობლობით მოწიწების გრძნობა.
სულაც არ მივყავართ მონობისკენ ისეთ საუბარს, როდესაც ადამიანი რაიმე ცნობის მიღებისას მაშინვე კი არ დაუპირისპირებს თავის აზრს, არამედ მშვიდ მოწიწებას და გახსნილ გულს შეაგებებს. მათ, ვინც შემეცნებაში რაიმეს მიაღწიეს, იციან რომ ამას უნდა უმადლოდნენ არა თვითნებურ, პიროვნულ განსჯას, არამედ მშვიდ მოსმენას და მოსმენილის გადამუშავებას. საჭიროა მუდამ მხედველობაში ვიქონიოთ, რომ არ საჭიროებს შესწავლას ის, რის შესახებაც მას უკვე შეუძლია მსჯელობა. ამრიგად, თუ ადამიანს მხოლოდ მსჯელობა სურს, საერთოდ ვეღარ შესძლებს მეტის შესწავლას. იდუმალთმოწაფეობისას კი საქმე სწორედ სწავლაში მდგომარეობს. აქ საჭიროა სავსებით მოგვიცავდეს მოწაფეობის სურვილი. თუ რაიმე არ გვესმის, სჯობს საერთოდ შევიკავოთ თავი მასზე მსჯელობისაგან, ვიდრე იგი მცდარად განვსაჯოთ. ასეთ დროს უმჯობესია მისი გაგება სამომავლოდ გადავდოთ. შემეცნების რაც უფრო მაღალ საფეხურზე ავდივართ, მით უფრო საჭიროა მშვიდი, მოწიწებით აღსავსე ყურის გდება. ყოველგვარი შემეცნება ჭეშმარიტებისა, ყოველგვარი ცხოვრება და მოქმედება სულის სამყაროში უმაღლეს საუფლოებში ასვლისას სულ უფრო და უფრო ნატიფი და ნაზი ხდება, ვიდრე განსჯისეული ქმედებაა, ანდა ცხოვრება ფიზიკურ სამყაროში. რაც უფრო მაღალ სფეროებში უწევს ადამიანს შესვლა, მით უფრო დახვეწილი ხდება ქმედება, რომელსაც იგი ასრულებს. და რადგანაც ეს ასეა, ამიტომ მიდიან ადამიანები უმაღლეს საუფლოებთან დაკავშირებით ესოდენ მრავალგვარ შეხედულებასთან და თვალსაზრისთან. უმაღლესი ჭეშმარიტების შესახებ კი ერთი შეხედულება არსებობს. ამ შეხედულებამდე მისვლა შეიძლება, თუ მუშაობითა და მოწიწებით ავმაღლდებით ჭეშმარიტების ნამდვილ განჭვრეტამდე. მხოლოდ ის შორდება ჭეშმარიტებას, ვინც სჯის მოუმზადებლად, თავისი დაჩემებული წარმოდგენებიდან, ჩვეული აზრებიდან გამომდინარე. ისევე როგორც ამა თუ იმ მათემატიკური წესის გამო არსებობს მხოლოდ ერთი შეხედულება, ასევეა ზენა სამყაროთა საგნების მიმართაც. მაგრამ საჭიროა მომზადება, რათა მივიდეთ ამგვარ შეხედულებამდე.
თუ ამას კარგად ჩავუკვირდებით იდუმალთმოძღვრის მიერ წაყენებულ პირობებში ვერაფერს ვპოვებთ მოულოდნელს. სრული სიმართლეა, რომ ჭეშმარიტება და უმაღლესი ცხოვრება მოცემულია ყოველი ადამიანის სულში, იგი შეუძლია და ხამს თვითონვე მოსძებნოს ყოველმა. მხოლოდ ისინი სიღრმეებში არიან ჩაძირულნი და მათი ამოღება სულის ღრმა წიაღიდან შესაძლებელია დაბრკოლებათა გადალხვის შემდგომ. თუ როგორ უნდა გაკეთდეს ეს, ამის შესახებ რჩევის მოცემა შეუძლია იდუმალთმეტყველების სფეროში ჩახედულს. ამგვარ რჩევებს იძლევა იდუმალთმეტყველება. იგი არავის არ ახვევს თავს რაიმე ჭეშმარიტებას, არავის არ უწესებს რაიმე დოგმას, მხოლოდ უჩვენებს გზას. მართალია მრავალ ადამიანს რიგ გარდასხეულებათა შემდგომ თვითონ მოეძებნა ეს გზა, მაგრამ ის, რაც იდუმალთგანსწავლისას მიიღწევა, არის გზის შემოკლება. ამის წყალობით ადამიანი ადრევე ახერხებს აქტიური მონაწილე გახდეს იმ სფეროებში, სადაც სულიერი მუშაობის წყალობით ხელი შეეწყობა კაცობრიობის კეთილდღეობას და განვითარებას . აქვე მითითებული იქნება საკითხებზე, რომლებიც საჭიროდ მივიჩნიეთ ამთავითვე გვეცნობებინა სამყაროს უმაღლესი შემეცნების გამოცდილებიდან. შემდგომ თავში ეს უწყებანი გაგრძელდება იმით, რომ ნაჩვენები იქნება, თუ რა ხდება ადამიანური ბუნების უმაღლეს ორგანოებში (სამშვინველის ორგანიზმში ანუ ასტრალურ სხეულში და სულში, ანუ აზრისმიერ სხეულში) ამ განვითარების დროს. ამჯერად ეს უწყებანი წარმოგვიდგებიან ახლებურად და შესაძლებელი გახდება მათში კიდევ უფრო ღრმად შეღწევა.