შინაგანი სიმშვიდე
შინაგანი სიმშვიდე
მოწიწების გზისა და შინაგანი ცხოვრების შესახებ იდუმალთმოწაფეს მიენიშნება თავისი ასპარეზის დასაწყისშივე. იდუმალთმეტყველება იძლევა აგრეთვე პრაქტიკულ მითითებებს, რომელთა დაცვითაც შესაძლებელია ამ გზაზე შედგომა და შინაგანი ცხოვრების განვითარება. ეს პრაქტიკული მითითებანი არ აღმოცენებულან თვითნებურად. ისინი უძველეს გამოცდილებასა და ცოდნას ემყარებიან. ყველგან, სადაც კი დასახულია უმაღლესი შემეცნებისკენ მიმავალი გზები, ისინი ერთგვაროვანი შინაარსით გადმოიცემა. სულიერი ცხოვრების ყველა ჭეშმარიტ მოძღვართა შორის არსებობს შეთანხმება ამ მითითებათა შინაარსის გამო, მაშინაც კი, თუ ისინი ამას სხვადასხვა სიტყვებით გამოთქვამენ. ეს მეორეხარისხოვანი მოჩვენებითი სხვადასხვაობა დამოკიდებულია ისეთ ფაქტებზე, რომელთა განხილვასაც ჩვენ აღარ შევუდგებით აქ.
სულიერი ცხოვრების არცერთ მოძღვარს არ სურს ამ მითითებათა საშუალებით სხვა ადამიანებზე ძალაუფლების მოპოვება. მას არ სურს ვინმეს დამოუკიდებლობის შეზღუდვა, რამდენადაც არავის ძალუძს ადამიანის დამოუკიდებლობის უკეთ დაფასება და დაცვა, ვიდრე იდუმალთმეტყველს. უკვე ითქვა, რომ ყველა ხელდასხმულის გამაერთიანებელი კავშირი სულიერია და ორი კანონი წარმოქმნის ამ კავშირის წევრთა ერთსულოვნების შემნარჩუნებელ ჩარჩოებს. როდესაც ხელდასხმული სულის დახურული საუფლოდან სააშკარაოზე გამოდის, მაშინვე ძალაში შედის მესამე კანონიც. იგი ამბობს: შენი სიტყვა და საქმე უნდა წარმართო ისე, რომ არ ხელჰყო არც ერთი ადამიანის თავისუფალი არჩევანი.
ვინც განჭვრიტა ამ განწყობილების სისავსე სულიერი ცხოვრების მოძღვარში, მან უწყის ისიც, რომ მის დამოუკიდებლობას არაფერი დააკლდება მასწავლებლის მიერ შემოთავაზებულ, პრაქტიკულ მითითებებზე მინდობისას.
ერთ-ერთი პირველი წესი შესაძლოა შემდეგი სიტყვებით ჩამოვაყალიბოთ: „გამოჰყავი შენში წუთები შინაგანი სიმშვიდისა და ისწავლე ამ წუთებში არსებითის გარჩევა არაარსებითისგან“ ეს პრაქტიკული მითითება ჩვენს სასაუბრო ენაზე ასე ჟღერს. თავდაპირველად იდუალთმეტყველების ყველა წესი და მოძღვრება სურათ-ხატოვან სიმბოლოთა ენაზე გადმოიცემოდა. ვისაც სურს სრულიად გაეცნოს მის მნიშვნელობას და სიღრმეს. გონებით უნდა ჩასწვდეს ამ სურათ-ხატოვან ენას. ამგვარი წდომისთვის აუცილებელია მოწაფემ გადადგას პირველი ნაბიჯები იდუმალთმეტყველების გზაზე. ამ ნაბიჯების გადადგმა მას შეუძლია აქ გადმოცემულ წესთა ზუსტი დაცვით. გზა ხსნილია ყველასათვის, ვისაც კი სერიოზული სურვილი გააჩნია.
წესი შინაგანი სიმშვიდისა მეტად მარტივია, მარტივია აგრეთვე მისი დაცვა. თუმცა ამ წესს მიზნისკენ მისდამი იმდენადვე მკაცრი და სერიოზული მიდგომისას მივყავართ, რამდენადაც მარტივია თავად ის. ამდენად ნაშრომში პირდაპირ ითქმის თუ როგორ უნდა მოხდეს ამ წესთა დაცვა.
იდუმალთმოწაფემ თავის ყოველდღიურ ცხოვრებაში უნდა გამოჰყოს დროის მცირე მონაკვეთი, როდესაც იგი განსხვავებით ყოველდღიური ყოფისგან სრულიად სხვა საქმით იქნება დაკავებული. ეს საქმიანობა გამორჩეული იქნება დანარჩენი ყოველდღიური საქმიანობისგან. თუმცა ეს ისე არ უნდა გავიგოთ თითქოს რასაც ის სჩადის ამ დროს არავითარ კავშირში არ უნდა იყოს მის ყოველდღიურ სამუშაოსთან. პირიქით ადამიანი, სწორად მაძიებელი ამგვარი წუთებისა, მალე შეამჩნევს, რომ მათი საშუალებით მოიპოვებს ძილის სისრულეს თავის ყოველდღიურ ამოცანათა გადასაჭრელად. არ უნდა ვიფიქროთ ისიც, რომ ამ წესის დაცვა ვინმეს წაართმევს თავისი მოვალეობებისთვის განკუთვნილ დროს. თუ ვინმეს ნამდვილად არააქვს საამისო დრო, დღიურად ხუთიოდე წუთიც კი საკმარისი იქნება. საქმე ისაა, თუ როგორ იქნება გამოყენებული ეს ხუთი წუთი.
ასეთ დროს ადამიანი სრულიად უნდა მოსწყდეს მის ყოველდღიურ ყოფას. ახლა მისი აზროვნებისა და გრძნობათა დინებამ უწინდელისგან სრულიად განსხვავებული ელფერი უნდა მიიღოს. მან სულის სიგრძეში უნდა გაისიგრძეგანოს სულის სიხარული, ტანჯვა, საზრუნავი, გამოცდილება და საქმენი. ამასთანავე მან უნდა შესძლოს ჩვეულებრივად განცდილის უმაღლესი თვალთახედვიდან განჭვრეტა. საკმარისია ერთხელ მაინც დაფიქრება იმაზე, თუ რაოდენ სხვაგვარად მოსჩანს სხვისი განცდები და საქმეები ჩვეულებრივ ყოფაში საკუთარ განცდებთან და საქმეებთან შედარებით. შეუძლებელია ეს ასე არ იყოს. საკუთარ განცდილთან ან ნამოქმედართან მჭიდროდ ვართ დაკავშირებულნი, ხოლო სხვის განცდებსა და საქმეებს ვაკვირდებით. განყენების ამ წუთებში უნდა ვეცადოთ ისე შევხედოთ საკუთარ განცდებს და საქმეებს, ისე უნდა განვსაჯოთ ისინი, თითქოს ჩვენს მაგივრად ვიღაც სხვამ განიცადა და ჩაიდინა. წარმოვიდგინოთ: მავანს ბედისწერამ ძლიერი დარტყმა აგემა. რამდენად სხვაგვარად შეხედავდა იგი ზუსტად იგივე დარტყმას, მსგავსი რამ მის ახლომყოფ ადამიანს რომ შემთხვეოდა და არავის მოეჩვენება ეს არამართლზომიერად, რადგან საკუთრივ ადამიანური ბუნებიდან მომდინარეობს. განსაკუთრებული შემთხვევების მსგავსად ხდება ეს ყოველდღიური ცხოვრების გარემოებებშიც. იდუმალთმოწაფემ უნდა შესძლოს საკუთარ თავს შეხედოს როგორც უცხოს. გვერდიდან მაცქერალი მსაჯულისთვის დამახასიათებელი სიმშვიდით უნდა მიუდგეს იგი საკუთარ თავს. თუ მან ეს მოახერხა, მაშინ საკუთარი განცდები სრულიად ახალი კუთხით წარმოუდგებიან. იქამდე, ვიდრე მჭიდრო შეხებაშია ამ განცდებთან და ჩაფლულია მათში, იგი ერთნაირად აღიქვამს როგორც არსებითს, ისე არარსებითს. მხოლოდ როდესაც ის მჭვრეტელის შინაგან სიმშვიდეს მიაღწევს, არსებითი გაემიჯნება არაარსებითს. ჭმუნვა და სიხარული, ყოველგვარი აზრი, ყოველგვარი გადაწყვეტილება სხვაგვარად წარმოუჩნდება, როდესაც ის საკუთარი თავის პირისპირ დადგება. მაგალითად, მთელი დღის მანძილზე ერთი ადგილიდან ვუცქერდით მცირე და დიდ საგნებს, ხოლო საღამოს კი ავედით მეზობელ ბორცვზე, რათა კიდევ ერთხელ მოგვევლო თვალი იქაურობისთვის; ამ მიდამოს ცალკეული დეტალები ახლა ერთმანეთთან სრულიად სხვაგვარ მიმართებაში წარმოგვიდგება, ვიდრე მაშინ, როდესაც იქვე ვიმყოფებოდით. ცხადია ამის მიღწევა შეუძლებელია და საჭიროც არ არის, როდესაც საქმე ეხება ბედის მიერ ახლადმოტანილ, აწმყოში განსაცდელ მოვლენებს. იდუმალთმოწაფისთვის ეს დასაშვებია მხოლოდ შორეულ წარსულთან დაკავშირებით. ასეთი მშვიდი თვითდაკვირვება ნაკლებადაა დამოკიდებული ჭვრეტის საგანზე, არამედ უმალ საკუთარ თავში ასეთი შინაგანი სიმშვიდის განვითარებისთვის აუცილებელია ძალის მოპოვებაზე.
ყოველი ჩვენგანი ეგრეთ წოდებულ ჩვეულებრივ ადამიანთან ერთად ატარებს თავის წიაღში უმაღლეს ადამიანსაც. ეს უმაღლესი ადამიანი დაფარული რჩება იქამდე, ვიდრე მას არ გამოაღვიძებენ. ამ უმაღლესი ადამიანის გამოღვიძება კაცს მხოლოდ თვითონ შეუძლია საკუთარ თავში. იქამდე, ვიდრე ეს უმაღლესი ადამიანი არ გამოღვიძებულა, ყოველ ჩვენგანში მთვლემარე უმაღლესი უნარები, რომელთაც ზეგრძნობადი შემეცნებისკენ მივყავართ, დაფარულნი რჩებიან.
ვისაც არ უგემია შინაგანი სიმშვიდის ნაყოფი, უნდა ჩააგონოს საკუთარ თავს, რომ საჭიროა უფრო მკაცრად და სერიოზულად მისდიოს ნახსენებ წესს. მაშინ მისთვის დადგება დღე, როდესაც მისთვის სულიერად ინათებს და აქამდე უცნობი თვალი დაანახვებს სრულიად ახალ სამყაროს. აუცილებელი არ არის რაიმე შეიცვალოს იდუმალთმოწაფის ცხოვრებაში ამ წესთა დაცვის დაწყებიდან. იგი წინანდებურად ასრულებს თავის მოვალეობებს. წინანდებურად განიცდის თავის ჭმუნვასა და სიხარულს. ამით იგი არასგზით არ გაუცხოვდება ცხოვრებისგან. მას ხომ შეუძლია დანარჩენი დღის განმავლობაში მისდიოს ამ „ცხოვრებას“ რადგან განყენების წუთებში იგი უკვე ეზიარა „უმაღლეს ცხოვრებას“. თანდათანობით ეს „უმაღლესი ცხოვრება“ ზეგავლენას მოახდენს ჩვეულებრივზეც. განყენებულ წუთთა სიმშვიდე თავის ზემოქმედებას იქონიებს ყოველდღიურ ყოფაზეც. ადამიანი სავსებით დამშვიდდება, თავის ყველა მოქმედებაში შეიძენს დამაჯერებლობას, აღარ გამოვა წყობიდან ყოველ შესაძლო შემთხვევათა გამო. ამ გზით მავალი იდუმალთმოწაფე თანდათანობით თავადვე იკისრებს საკუთარი თავის გაძღოლას და სულ უფრო ნაკლებ მიენდობა სხვადასხვა გარემოებას და გარედან თავსმოხვეულ გავლენებს. ასეთი ადამიანი მალევე შენიშნავს, თუ ძალთა რა მარაგს იტევს განყენების ეს წუთები. იგი მეტად აღარ გაღიზიანდება ისეთ რამეებზე, რაც უწინ აღიზიანებდა. უამრავი რამ, რაც უწინ შიშს გვრიდა, აღარ შეაშინებს მას. იგი გაითავისებს სავსებით ახლებურ შეხედულებას ცხოვრებაზე. შესაძლოა უწინ გაუბედავადაც კი შესდგომოდა ამა თუ იმ საქმეს. იგი ეუბნებოდა თავს: ძალები არ მყოფნის, რათა გავაკეთო ის, რაც მსურს. ახლა ის ეუბნება საკუთარ თავს: მე უნდა მოვიკირიბო მთელი ძალა, რათა ჩემი საქმე შეძლებისდაგვარად კარგად გავაკეთო. იგი განდევნის იმ აზრებს, რომლებიც გაუბედავობას უნერგავდნენ. მან ახლა იცის, რომ ამ გაუბედაობას შესაძლოა შედეგად მოჰყვეს უგერგილო შრომა; ყველა შემთხვევაში გაუბედაობა ვერაფერში წაადგება მის გასაკეთებელ საქმეს. ამრიგად, იდუმალთმოწაფის ცნობიერებაში ერთიმეორეის მიყოლებით აღწევენ აზრები, რომლებიც მისი ცხოვრებისთვის ნაყოფიერნი და სასიკეთონი არიან. ისინი იკავებენ შემაფერხებლად და შესასუსტებლად მოქმედ აზრთა ადგილს. ამიერიდან საკუთარ თავს, ხომალდის მსგასად, დამაჯერებელი მყარი სვლით წარმართავს ცხოვრების ტალღებში, იმ დროს როცა აქამდე ეს ტალღები აქეთ-იქით ახეთქებდნენ მას.
ამგვარი სიმშვიდე და დამაჯერებლობა ზეგავლენას ახდენს ადამიანის მთელს არსებაზე. მათი მეოხებით იზრდება შინაგანი ადამიანი. ამასთანავე იზრდებიან ის შინაგანი უნარები, რომელთაც უმაღლესი შემეცნებისკენ მივყავართ. ამ მხრივ მის მიერ მიღწეული წარმატების წყალობით იდუმალთმოწაფე თავად შესძლებს განსაზღვრას, თუ როგორ უნდა იმოქმედონ მასზე გარესამყაროს შთაბეჭდილებებმა. მაგალითად, მას ესმის სიტყვა, რომლითაც მავანი ცდილობს მისთვის შეურაცხჰყოფის მიყენებას ან გაღიზიანებას. იდუმალთმოწაფეობამდე ის უთუოდ შეურაცხჰყოფილი დარჩებოდა ან გაღიზიანდებოდა. ხოლო მას შემდეგ, რაც იდუმალთმოწაფეობის გზას შუდგა, მას უკვე შეუძლია ამ სიტყვის შეურაცხჰმყობელი ან გამაღიზიანებელი ნესტრის უვნებელჰყოფა მანამდე, სანამ იგი მისი არსების წიაღში შეაღწევდეს. ან სხვა მაგალითი ავიღით: ადამიანს იოლად ეუფლება მოუთმენლობა, თუ ლოდინი უწევს. აი, იგი დაადგა იდუმალთგანსწავლის გზას. სიმშვიდის წუთებში იგი მთლიანად განიმსჭვალება გრძნობით, თუ რაოდენ ამაოა ყოველგვარი მოუთმენლობა და შემდგომში, როდესაც კვლავ მოუთმენლობა შეიპყრობს, იმწამსვე იჩენს თავს ეს საპირისპირო გრძნობაც. მოუთმენლობა რომელსაც ლამის მთლიანად მოეცვა მისი არსება, ქრება. ის დრო, რომელიც დაიკარგა მოუთმენლობისგან გამოწვეულ წარმოდგენებზე, ალბათ შეივსება მოლოდინის განმავლობაში გაკეთებული სასარგებლო დაკვირვებებით.
ახლა საჭიროა ყოველივე ზემოთთქმულის მნიშვნელობა გავისიგრძეგანოთ. გავიხსენოთ, რომ უმაღლესი ადამიანი ჩვენში განუწყვეტლივ განვითარებაშია. ზემოაღწერილი სიმშვიდისა და დამაჯერებლობის მეოხებით მას ეძლევა კანონზომიერი განვითარების შესაძლებლობა. ცხოვრების ტალღები შინაგან ადამიანს ყოველი მხრიდან ავიწროვებენ, თუ ადამიანი არ ფლობს ამ ცხოვრებას, არამედ პირიქით ეს უკანასკნელი ფლობს მას. ასეთი ადამიანი ჰგავს მცენარეს, რომელიც უნდა აღმოცენდეს კლიდის ნაპრალში. იგი იქამდე დაჭკნება, ვიდრე არ შეუქმნიან სასიცოცხლო სივრცეს. გარე ძალებს არ ძალუძთ ასეთი სივრცე შექმნან შინაგანი ადამიანისთვის.ეს შეუძლია მხოლოდ მის მიერვე საკუთარ სულში დამკვიდრებულ სიმშვიდეს. გარე პირობებს შეუძლიათ მხოლოდ გარეგნული მხარის შეცვლა. „უმაღლესი ადამიანი“ იქცევა „შინაგან მბრძანებლად“, რომელიც მტკიცე ხელით წარმართავს ფიზიკური ადამიანის ცხოვრებისეულ პირობებს. იქამდე ვიდრე ამ ფიზიკურ ადამიანს გაბატონებული მდგომარეობა უპყრია და სადავეებს ფლობს, „შინაგანი ადამიანი“ მისი მონაა და ვერ ახერხებს საკუთარი ძალების ფართოდ გამოყენებას. თუკი არა ჩემზე, არამედ რაღაც სხვაზეა დამოკიდებული, ვღიზიანდები მე თუ არა, მაშინ მე არ ვყოფილვარ საკუთარი თავის უფალი, ან უკეთ რომ ვთქვათ, მე არ მიპოვია მბრძანებელი ჩემში. მე უნდა განვივითარო იმის განსაზღვრის უნარი, თუ რომელი შთაბეჭდილება უნდა შემოვუშვა ჩემში. მხოლოდ მას შემდეგ გავხდები მე იდუმალთმოწაფე. იდუმალთმოწაფე იმდენად მიაღწევს მიზანს, რამდენადაც სერიოზულად ეძიებს იგი ამ ძალას. საქმე ის როდია, თუ რამდენად დაწინაურდება ის ამა თუ იმ დროის მანძილზე, არამედ თუ რამდენად სერიოზულად ეძიებს.ზოგჯერ მომხდარა ისეც, რომ მავანთ მთელი თავისი ძალები შემოლევიათ, თუმცა კი ამას საგრძნობი წინსვლა არ მოჰყოლია; ბევრმა მათგანმა, ვინც სასოწარკვეთას არ მიეცა და უდრეკი დარჩა, თავისთვის სრულიად მოულოდნელად მოიპოვა „შინაგანი გამარჯვება“.
რასაკვირველია, ცხოვრებას მოაქვს ისეთი გარემოებანი, როდესაც საჭიროა დიდი ძალდატანება შინაგანი სიმშვიდის წუთების შესაქმნელად. თუმცა რამდენადაც მეტი ძალდატანება დასჭირდება ამის მიღწევას, მით უფრო მნიშვნელოვანი იქნება შედეგი. იდუმალთმოწაფეობასთან დაკავშირებით ყველაფერი იმაზეა დამოკიდებული, თუ რამდენად ენერგიულად, შინაგანი სიმართლით და უანგარო გულწრფელობით შესძლებს ადამიანი თავისი ყველა მოქმედებითა და საქციელით სავსებით გაუცხოებული დაუდგეს წინ საკუთარ თავს.
უმაღლესი ადამიანის დაბადება ახასიათებს იდუმალთმოწაფის შინაგანი მოღვაწეობის მხოლოდ ერთ მხარეს. ამას კიდევ რაღაც უნდა დაემატოს. კერძოდ, როდესაც ადამიანი დგას საკუთარი თავის, როგორც უცხოს წინაშე, იგი ამით განიხილავს მხოლოდ თავის თავს. ამ განსაკუთრებული მდგომარეობის წყალობით იგი ხედავს განცდებს და ქმედებებს, რომლებთანაც ლამის შესისხლხორცებულია. მან თავი უნდა დააღწიოს ამას და უნდა ამაღლდეს წმინდა ადამიანურ დონემდე, რასაც საერთო აღარაფერი აქვს მის განყენებულ მდგომარეობასთან. იგი უნდა შეუდგეს საგანთა განხილვას, რომლებიც მას მაინც შეეხებიან როგორც ადამიანს მაშინაც კი, თუ ის სავსებით სხვა პირობებში, სრულიად განსხვავებული ცხოვრებით ცხოვრობს. ამით მასში მოცემულია რაღაც, რაც მის პიროვნულზე ამაღლებულია. ამგვარად მისი მზერა უფრო მაღალი სამყაროებისკენ წარიმართება, ვიდრე არიან ისინი რომლებშიც მისი ყოველდღიური ცხოვრება მიედინება. ასე იწყებს ადამიანი განცდას, რომ ის სწორედ ზენა სამყაროებს განეკუთვნება. ეს ის სამყაროებია, რომელთა შესახებაც მის გრძნობებს, მის ყოველდღიურ საქმიანობას აღარაფრის თქმა ძალუძს. ამრიგად, თავისი არსების სიმძიმის ცენტრს ის გადაიტანს საკუთარ წიაღში. აქ იგი ყურს მიუგდებს ხმებს, რომლებიც ჩაესმის სიმშვიდის წიაღში. საკუთარ წიაღში ამყარებს ის ურთიერთობას სულიერ სამყაროსთან. მას ზურგი შეუქცევია ყოველდღიურობისათვის. ამ ყოველდღიურობის ხმა ჩაიხშო მისთვის. მის ირგვლივ სიჩუმემ დაისადგურა. იგი თავიდან იშორებს ყოველივეს, რაც აგონებს გარესამყაროს შთაბეჭდილებებს. შიგნითმიქცეული მშვიდი ჭვრეტა, საუბარი სულიერ სამყაროსთან თავისი წმინდა სახით მთლიანად აავსებენ მის სულს. ესოდენ მშვიდი ჭვრეტა ცხოვრების ბუნებრივ მოთხოვნილებად უნდა ექცეს იდუმალთმოწაფეს. თავიდან იგი სავსებით ჩაღრმავებულია აზრთა სამყაროში. ამ მშვიდი აზრისმიერი მუშაობისთვის მან ცოცხალი განცდა უნდა განივითაროს უნდა ისწავლოს სიყვარული იმისა, რაც სწორედ სულიდან მომდინარეობს. მალე იგი აღარ ჩათვლის აზრთა სამყაროს იმაზე ნაკლებ რეალურად, ვიდრე მისი გარემომცველი, ყოველდღიური საგნებია და საკუთარ აზრებს ისე მოეპყრობა, როგორც სივრცეში განლაგებულ საგნებს. მისთვის ახლოვდება წამი, როდესაც აზრისმიერი მუშაობის სიმშვიდეში გაცხადებულს იგი კიდევ უფრო რეალურად აღიქვამს, ვიდრე სივრცეში განლაგებულ საგნებს. მისთვის ცხადი ხდება, რომ აზრთა ამ სამყაროში ცხოვრება თავად ლაპარაკობს საკუთარ თავზე, რწმუნდება, რომ აზრები მხოლოდ აჩრდილისებრი, მომაკვდავი სურათები კი არ არის, არამედ აზრთა მეოხებით მას ელაპარაკებიან უხილავი არსებები. სიჩუმეში საუბარი იწყება მასთან. რისი მოსმენაც მას აქამდე მხოლოდ ყურით შეეძლო, ახლა საკუთარი სულიდან მოესმის. შინაგანი მეტყველება- შინაგანი სიტყვა - გაიხსნა მისთვის. ამ წუთებში იდუმალთმოწაფე პირველად განიცდის უმაღლეს ნეტარებას. მთელს მის გარემოს მოეფინება შინაგანი ნათელი და იწყება ახალი ცხოვრება, საიდანაც გადმოედინება ღვთაებრივი სამყაროს ზეციური ნეტარების ღვარი.
გნოზისი, სულიერი მეცნიერება მედიტაციას (ანუ ჭვრეტით აზროვნებას) უწოდებს სულის ამგვარ ცხოვრებას აზრებში, რომელიც სულ უფრო და უფრო მსჭვალავს სულიერ არსებას. ეს მედიტაცია საშუალებაა ზეგრძნობადის შესამეცნებლად. მაგრამ ასეთ წუთებში იდუმალთმოწაფე გრძნობებად არ უნდა დაიღვაროს. მის სამშვინველში ადგილი არ უნდა ჰქონდეს გაურკვეველ შეგრძნებებს, ეს მხოლოდ შეაფერხებდა ნამდვილ სულიერ შემეცნებამდე მისვლას. ნათლად, მახვილგონივრუ-ლად, მკაფიოდ ჩამოქნილი სახე უნდა მიიღონ მისმა აზრებმა. საამისოდ იგი იპოვნის საყრდენს, თუ ბრმად არ მიენდობა საკუთარ თავში წარმოქმნილ ყოველ აზრს. იგი უმალ მაღალი აზრებით უნდა განიმსჭვალოს, რომლებიც კი საერთოდ უფიქრიათ ასეთ წუთებში ამ გზაზე დაწინაურებულ, სულიერად სრულყოფილ ადამიანებს. ამოსავალ წერტილად მან უნდა აიღოს ის თხზულებები, რომლებიც ეფუძნება მიღებულ განცხადებებს ამგვარი მედიტაციის დროს. მისტიურ, გნოსტიურ, თანამედროვე სულიერ მეცნიერულ ლიტერატურაში ჰპოვებს იდუმალთმოწაფე ამგვარ თხზულებებს. ეს მას გამოადგება სამედიტაციო მასალად. თავად სულის მაძიებლებმა გადმოსცეს ამგვარ თხზულებებში ღვთაებრივი სიბრძნით აღბეჭდილი იდეები. სულმა თავისი მოციქულების მეოხებით აუწყა ისინი კაცობრიობას.
ამგვარი მედიტაციის შედეგად იდუმალთმოწაფეში სრული გარდატეხა ხდება. მას ახლებური წარმოდგენა ექმნება სინამდვილეზე, ყოველი საგანი უკვე ახალ ღირებულებას იძენს. ისევ და ისევ უნდა ითქვას: ამ გარდატეხის შედეგად იდუმალთმოწაფე არ გაუცხოვდება სამყაროსგან. იგი არ გაუცხოვდება არც თავისი ყოველდღიური მოვალეობებისგან, ვინაიდან ისწავლის იმის გაგებას, რომ მის მიერ ჩადენილი ყველაზე უმნიშვნელო ქმედება, საკუთარ გზაზე გამოვლილი უმცირესი განცდაც კი დაკავშირებულია უდიდეს სამყაროულ არსებებთან და მოვლენებთან. თუ ეს მიმართებანი ჭვრეტის წუთებში ცხადი გახდება, იგი ახალი ძალით აღვსილი დაუბრუნდება თავის ყოველდღიურ საქმიანობას. ახლა მან იცის: ის, რასაც ის აკეთებს, რისთვისაც ის წვალობს, დიადი სამყაროული მთლიანობისათვისაა განკუთვნილი. უნიათობის სანაცვლოდ ცხოვრების ძალა შთაიღვრება მასში მედიტაციიდან.
დამაჯერებელი ნაბიჯით მიიკვლევს გზას იდუმალთმოწაფე ცხოვრებაში. ვეღარაფერი შეაფერხებს მის წინსვლას, რაც არ უნდა შეემთხვეს. თუ ადრე მან არ იცოდა რისთვის მუშაობდა და რისთვის წვალობდა, ამჯერად იცის ეს. ცხადია, ასეთ მედიტატიურ მუშაობას უკეთ მივყავართ მიზნისაკენ, თუ ის გამოცდილი ადამიანების ხელმძღვანელობით მიმდინარეობს, ისეთი ადამიანების ხელმძღვანელობით, რომელთაც საკუთარი გამოცდილებიდან უწყიან, თუ როგორ სჯობს ამის გაკეთება. ამადაც, საჭიროა ვეძიებდეთ ამგვარი ადამიანების რჩევებსა და მითითებებს. ამით არავინ დაჰკარგავს თავისუფლებას. ის, რაც ჩვეულებრივ ალალბედზე ხეტიალი იქნებოდა, ამგვარი ხელმძღვანელობის მეოხებით იქცევა გამიზნულ, დამაჯერებელ მუშაობად. ვინც მიმართავს ამ მხივ ცოდნისა და გამოცდილების მქონე ადამიანებს, ამაოდ როდი რეკს კარზე, მან მხოლოდ უნდა გააცნობიეროს, რომ ის სხვას არაფერს ეძიებს, თუ არა მეგობრულ რჩევას და არა ვინმეს მიერ თავსმოხვეულ ძალაუფლებას, რომელსაც მბრძანებლობა სურს მასზე. ადამიანები, რომლებიც ჭეშმარიტ ცოდნას ფლობენ, აღმოჩდებიან ყველაზე თავმდაბალნი და არაფერია მათთვის ძალაუფლების ჟინზე უცხო.
ვინც მედიტაციის გზით მაღლდება იქამდე, რაც ადამიანს აკავშირებს სულთან, იწყებს თავის თავში მარადიულის, ანუ დაბადებისა და სიკვდილის საზღვრებში დაუტეველის გაცოცხლებას. ამ მარადიულ საწყისში დაეჭვება მხოლოდ მას ძალუძს, ვისაც ის თავად არ განუცდია. ამრიგად მედიტაცია არის გზა რომელსაც ადამიანი მიჰყავს შემეცნებისაკენ, თავისი არსების მარადიული, დაურღვეველი ბირთვის განჭვრეტისაკენ. მხოლოდ ეს გზა მიიყვანს ადამიანს ამგვარ განჭვრეტამდე. გნოზისი, სულიერი მეცნიერება საუბრობენ ჩვენს არსში ჩადებული ამ ბირთვის მარადიულობაზე, მის გარდასხეულებაზე. ხშირად ისმება კითხვა: რატომ არაფერი იცის ადამიანმა იმ განცდების შესახებ, რომელიც დაბადებისა და სიკვდილის მიღმა მხარეს განეკუთვნება? მაგრამ კითხვა ასე კი არ უნდა დაისვას, არამედ უმალ შემდეგნაირად: როგორ მიიღწევა ამგვარი ცოდნა? გზა გამოჩნდება ნამდვილი მედიტაციისას. მისი წყალობით ცოცხლდება მოგონება იმ განცდებისა, რომლებიც დაბადებისა და სიკვდილის მიღმა მხარეს განეკუთვნება. ყველას შეუძლია ამ ცოდნის მიღება: ყოველ ადამიანში ძევს უნარი თავად შეიმეცნოს და განჭვრიტოს ის, რასაც ჭეშმარიტი მისტიკა, სულიერი მეცნიერება, ანთროპოსოფია და გნოზისი ასწავლის. მხოლოდ საამისოდ ჭეშმარიტი საშუალებები უნდა აირჩიოს მან. ბგერებისა და ფერების აღქმა შეუძლია მხოლოდ იმ არსებას, ვისაც ყურები და თვალები ასხია. თუმცა არც თვალს შეუძლია სინათლის რაობის აღქმა, რომელიც საგანს ხილულად აქცევს. სულიერ მეცნიერებ-აში მოცემულია საშუალებანი სულიერი სმენისა და მხედველობის განვითარებისათვის, აგრეთვე სულიერი სინათლის აგზნებისათვის.
სულიერი განსწავლის საშუალებანი შესაძლოა სამ საფეხურად დაიყოს: 1.შემზადება. ის ანვითარებს სულიერი შეგრძნების ორგანოებს. 2. განსხივოსნება. იგი ააგზნებს სულიერ სინათლეს. 3. ხელდასხმა. იგი იძლევა სულის უმაღლეს არსებებთან ურთიერთობის საშუალებას.