ტარო და გმირის მოგზაურობა

ძალა

ჰიბრიდი, ანუ დამხმარე მხეცი

ძალა - ერთ-ერთია იმ ორი კარტიდან, რომლებსაც არტურ ედვარდ უეიტმა ადგილები შეუცვალა და ამით ძველი ტრადიცია დაარღვია. თავის პირვანდელ - მეთერთმეტე ადგილზე იგი ხსნის მაღალი არკანების მეორე დეკადას და წარმოადგენს ქალურ დამატებას მაგის არკანისთვის, რომელიც თავის მხრივ პირველ დეკადას ხსნის. ორივე კარტის მსგავსება აშკარაა, უეიტის დასტაში კი ეს ხაზგასმულია ასევე მსგავსი ფერების შერჩევითაც. ორივე კარტი ძალას განასახიერებს. მაგი - ხასიათის ძალას, შემოქმედებით პოტენციალს და ოსტატობას, ხოლო თავად ძალა - სასიცოცხლო ძალას, ვნებისა და ყოფიერების სიხარულის ძალას. ორივე ფიგურის თავზე გამოსახულია უსასრულობის სიმბოლო (მარსელის ტაროზე შლიაპის სახით). ეს „დაწვენილი რვიანი“ სიმბოლიზებას აკეთებს მჭიდრო კავშირს და ურთიერთშეღწევადობას ორ დონეს ან სამყაროს შორის. მაგთან იგი აღნიშნავს ურთიერთკავშირს ზემოთასა და ქვემოთას, მაკროკოსმოსსა და მიკროკოსმოსს შორის, ხოლო ძალის არკანთან - ჰარმონიულ კავშირს ცივილიზებულ პიროვნებასა (ქალის სახით) და მის ცხოველურ საწყისს (ლომი) შორის. ეს მიზეზები სრულიად საკმარისია იმისთვის, რომ მოვათავსოთ ქალური ძალის ხატ-სახე გზის ქალისავე მონაკვეთის დასაწყისში, რომელსაც მივყავართ ორნიშნიან ნომრებიან კარტებზე გავლით საიდუმლოს ყველაზე დიდ სიღრმეებში. მე-11 ადგილზე ეს კარტი გაცილებით უფრო დამაჯერებლად გამოიყურება, ვიდრე მე-8-ზე. რა მნიშვნელობა ექნება ამ კარტს გმირის მოგზაურობაში, დამოკიდებულია იმაზე, თუ როგორ წავიკითხავთ მას - ქალურ ყაიდაზე თუ მამაკაცურ ყაიდაზე.

ლომი - ესაა ჩვენი ინსტინქტებისა და ლტოლვების, ჩვენი ვნებებისა და ველური, აგრესიული იმპულსების, ასევე თვითშენარჩუნების ინსტინქტის სიმბოლო. პატრიარქალური (მამაკაცური, იანური) მითები მოგვითხრობენ გმირებზე, რომლებიც ლომკს კლავენ, ამასთან საინტერესოა, რომ ასეთი ცნობილი ზღაპრების უმეტესობას ცუდი დასასრული აქვს. სამსონი სხვისი ცბიერების მსხვერპლი გახდა და მთელი თავისი ძალა დაკარგა, და დიად ჰერკულესსაც კი დიდი პრობლემები ჰქონდა, განსაკუთრებით თავისი პიროვნების ქალურ მხარესთან. სიგიჟის პირველი შეტევისას მან თავისი ცოლი და შვილები მოკლა, მეორეს დროს კი იძულებული იყო ქალის როლი ეთამაშა, რათა თავისი ცოდვები გამოესყიდა. სამი წელი დადიოდა ქალის კაბით, ძაფს ართავდა და სხვა ქალურ საქმეებს აკეთებდა დედოფალ ომფალას კარზე, რომელიც ამ დროს მის ლომის ტყავსა და ხელ-კეტს ატარებდა. ასეტი „თერაპია“ დაეხმარა მას, რომ როგორც მინიმუმ თავისი განდევნილი ქალური მხარე მიეღო, და ასე განთავისუფლდა სიგიჟისგან, მაგრამ თავისი ინური მხარის აღდგენა მთლიანად მაინც ვერ მოახერხა. ბოლოს მაინც შეუხორცებელი ჭრილობისგან მოკვდა.

მითის პატრიარქალურ ვარიანტში, სადაც ლომს უცილობლად კლავენ, ეს კარტი შეესაბამება ჰიბრიდს, ადამიანური ქედმაღლობისა და ღვთაებრივი კანონისადმი დაუმორჩილებლობის (დაკისრებულ მოვალეობაზე უარის თქმის) სიმბოლოს. მაგრამ არის მხეცის დამარცხების მეორე - ქალური შესაძლებლობაც, სახელდობრ - მისი მიღება, მასთან დამეგობრება. კარგია, რომ ტარომ შემოინახა ჩვენთვისს მითის ამ ვარიანტის ხატ-სახე: კარტზე გამოსახულია ქალი, რომელიც ლომს სიყვარულით იმორჩილებს. ლიტერატურაში ეს სიუჟეტი მხოლოდ მონაკვეთებში შემორჩა, თუმცაღა მატრიარქატის დროს, როგორც ჩანს, ძალიან პოპულარული იყო. ცნობილი შუმერული ქალ-ღმერთი ინანა, რომელიც ვენერას შეესაბამება, ასევე გამოისახებოდა მის მიერ მოთვინიერებული ლომის თავზე მდგომად, ხოლო მის ბაბილონელ „მემკვიდრეს“ - იშტარს - ხშირად ლომად მოიხსენიებდნენ. „ლომად ქალებს შორის“ ითვლებოდა ბერძნული ქალ-ღმერთი არტემიდაც. მხოლოდ ქრისტიანობის შემოსვლის შემდეგ, რომელიც მთელი ძალით ცდილობდა ესწავლებინა ჩვენთვის ჩვენი „დემონური“ ინსტიქტებისა და ლტოლვების დათრგუნვა, ლომის ხატ-სახე თანდათანობით ანტიქრისტეს სიმბოლოდ იქცა, რომლის ბედიც - წმინდა ქალწულის მიერ გათელვაა. სინამდვილეში კი ეს - სხვა არაფერია, თუ არა განუვითარებელი ცნობიერების მცდელობა - მოათვინიეროს თავისი ცოტა ხნის წინ, მაგრამ მიუხედავად ამისა მაინც „სამუდამოდ“ დაწყევლილი ქვეცნობიერი მხეცი, აიძულოს მას დამორჩილება ან მოკლას. თუმცაღა როგორც იუნგი ირონიით აღნიშნავს, «საკუთარი ჩრდილის უბრალოდ დათრგუნვა იმაზე მეტად არ გვიცავს ცოდვებისგან, ვიდრე გილიოტინა - თავის ტკივილისგან».

მოკლედ, საკუთარი ბნელი მხარეებისადმი, ველური სწრაფვებისადმი, შინაგანი მხეცისადმი, როგორც უმანკო წვრილმანებისადმი დამოკიდებულება, მათთვის გვერდის ავლა და განდევნა ისევე უაზრობაა, როგორც მათთან ბრძოლა თვითგვემით ან ძალადობით. ტყუილად არაა, რომ მათთან შეხვედრა მხოლოდ ახლა, გზის შუა ნაწილში ხდება. მანამდე ჩვენი „მე“ უნდა მომწიფებულიყო და ძალები უნდა დაეგროვებინა, რაღა ამ შერკინებისთვის გაეძლო, რადგანაც სუსტი თვითცნობიერება ადვილად შეიძლება იქნეს ჩაყლაპული არაცნობიერი საწყისის მიერ. კ.გ. იუნგი არაერთხელ აღნიშნავდა, რომ აქ საუბარი არ უნდა ეხებოდეს ქვეცნობიერს, რადგანაც აქედან გამომდინარეობს მცდარი დასკვნა რაღაც ძლევამოსილი ზე-ცნობიერის არსებობის შესახებ, რომლისთვისაც სირთულეს არ წარმოადგენს მთელი ქვეცნობიერის კონტროლის ქვეშ ყოლა. ნაცვლად ამისა იუნგი ამჯობინებდა ესაუბრა არაცნობიერზე, რომელიც ცნობიერთან მიმართებაში წარმოადგენდა წერტილს წრის შიგნით - მის გარშემო არსებულ წრესთან ერთად.

ცნობიერება, რომელიც ადამიანს, როგორც სახეობას რამდენიმე ათასწლეულის განმავლობაში გამოუმუშავდა და რომელიც ყოველმა ინდივიდმა, მიუხედავად ამისა, დამოუკიდებლად უნდა განავითაროს მთელი ცხოვრების განმავლობაში, ყველა მხრიდან შემოსაზღვრულია არაცნობიერით. თუ ცნობიერება იმდენად განუვითარებელია, რომ საზღვარი მეტისმეტად გამჭვირვალე ხდება, მაშინ არაცნობიერს შეუძლია ადვილად გადათელოს ცნობიერება. არქაულ კულტურებში ამას „სულის დაკარგვას“ ეძახიან. ჩვენ ამას „ცნობიერების დაჩრდილვას“ ვუწოდებთ, რაც უფრო ზუსტ ხატ-სახეს იძლევა. იმისთვის, რომ თავი აარიდოს ამ საფრთხეს, თავისი გზის პირველ ეტაპზე ეგო უნდა მომწიფდეს და გამაგრდეს. მან მყარად უნდა გაიდგას ფესვები რეალურ სინამდვილეში, რათა შეძლოს ტოლფასად შევიდეს დიალოგში თავის არაცნობიერ საწყისთან და ღირსებით გაუძლოს იმ შერკინებას, რომელიც წინ უდევს. წინააღმდეგ შემთხვევაში მას ჩაძირავენ არაცნობიერის მიერ წარმოშობილი გრძნობები, ფანტაზიები და სურვილები, და იგი გაიდღაბნება ან საერთოდ წაიშლება მის მიერ. ამიტომ მითები და ზღაპრები ნამდვილ გმირებად იმას თვლიან, ვინც ცნობიერად ხვდება მის წინ მდგარ საფრთხეს და საშუალებას არ აძლევს ღამეს და ურჩხულებს, რომ თავი ჩააყლაპინოს.

ერთ-ერთმა ძალზე ცნობილმა მითიურმა პიროვნებამ შეძლო, რომ არა მხოლოდ დაემარცხებინა თავისი ველური ინსტინქტები, არამედ მათი ტრანსფორმაციაც მოეხდინა ღვთაებრივ ძალად: ეს დიონისეა. მას ველურ ცხოველებზე მოგზაურობაც კი შეეძლო.

დიონისე ბახუსის, ღვინის და ორგიული ზეიმების ღმერთი იყო. მითები გვიყვებიან, რომ იგი ბერძნულ ქალაქში დაიბადა, სახელად შვიდჭიშკრიანი თებე ბეოთიაში, დიდხანს მოგზაურობდა, შემდეგ კი დაბრუნდა, როგორც მომღერალი, მთელს აზიაში შეგროვებული მუსიკოსების და ვაკხების მთელი ორდას თანხლებით, რათა მშობლიურ თებეში თავისი კულტი შეექმნა. მაგრამ თებელებს არ გახარებიათ ახალი მუსიკალური ვარსკვლავის გამოჩენა, ამიტომ დიონისე და მთელი მისი დასი მთელი თავისი დაფ-დაფებით, ფლეიტებით და სიმღერებით ქალაქის უკან, კითარიონის გორის ფერდობზე განთავსდნენ. იქ კი მომღერლის ღვთაებრივობით გატაცებული თებელი ქალები ყოველ ღამით იპარებოდნენ კითარიონზე, რათა დიონისეს ზეიმებში მიეღოთ მონაწილეობა.

პენთევსმა, ქალაქ თებეს ძალიან წესიერმა და კეთილგონიერმა მეფემ, ეს ყველაფერი ძალიან უსახურ ქცევად ჩათვალა, და როდესაც ერთხელ დიონისე მასთან მივიდა ახალგაზრდა სახელგანთქმული მომღერლის სახით, მაშინვე ბრძანა, რომ საპყრობილეში ჩაეგდოთ, საიდანაც მან, რაღაც საოცარი სახით შეძლო, რომ გამქრალიყო.ამის შემდეგ დიონისე კიდევ ერთხელ მივიდა მეფესთან და მოახერხა, ისე გაერთო თავისი თავშეუკავებელი ორგიების შესახებ ამბებით, აღწერდა რა ყველანაირი ტაბუს დარღვევას ყველა დეტალში, რომ მეფემ გაანთავისუფლა თავისი ავხორცული წარმოსახვა და დათანხმდა, რომ მასთან გორაზე წასულიყო, თან ქალის კაბაში გამოეწყო, რომ გზაზე არავის ეცნო. როდესაც იქ მივიდა, მეფე ხის ფუღუროში დაიმალა, რომ შეუმჩნევლად ეთვალთვალა მთელი ამ მადისამღძვრელი ორგიებისთვის. დანახულმა იმდენად შეძრა, რომ თავი ვეღარ შეიკავა და მისი აგზნება მოცეკვავე ქალებმა შეამჩნიეს.

ქალებმა კაციჭამია ლომად ჩათვალეს იგი, ამიტომ ხიდან გამოათრიეს და ნაკუწებად დაგლიჯეს, თავი კი სარზე წამოაგეს და ამ ალაფით ხელში ცეკვა-ცეკვით დაბრუნდნენ ქალაქში. მხოლოდ იქ მიატოვა ისინი სიგიჟემ. ქალი, რომელიც სარზე წამოცმულ მეფის თავს ატარებდა, აგავა იყო, მეფის დედა, რომელმაც მხოლოდ მაშინ გაიაზრა, რომ თავისი შვილის გაგლეეჯის უფლება მისცა.

ასეთი ისტორიები თვალსაჩინოდ გვიჩვენებენ, რომ ჯობია არც კი ვეცადოთ ჩვენი შინაგანი მხეცის (ჩვენი ველური ინსტინქტების) იძულებით დამორჩილებას ან მოკვლას. სინამდვილეში, ჩვენ ზუსტად იგივე დონეზე, რა დონეზეც გვეჩვენება, რომ დავძლიეთ ჩვენი მხეცი, ვართ საფრთხის ქვეშ, რომ მოულოდნელად მისი მსხვერპლი გავხდებით. პანთევსს რომ ერთხელ გამოეშვა თავისი შინაგანი მხეცი თავისუფლებაზე, მოლაპარაკებოდა მას და მიეცა გარკვეულ საზღვრებში ცხოვრების უფლება, იგი შეძლებდა, რომ შერიგებოდა მას და ესწავლა მისი მართვა. ასე კი საკუთარი ავხორცობის მსხვერპლი გახდა, რომელზეც ფიქრობდა, რომ დათრგუნა, მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს მან მთიანად და ბოლომდე დაამარცხა იგი.

თუკი, პირიქით, კეთილად და ალერსით მოვეპყრობით ჩვენს შინაგან მხეცს, იგი შესაძლოა ჩვენი მოკავშირე და დამხმარე გახდეს. ბევრ ზღაპარში მხეცი, რომელიც გმირს ხვდება, თავიდან ველური და სახიფათოა, და მისი მოთვინიერებაა საჭირო. გმირი ახერხებს ამას, და შემდეგ მხეცი ეხმარება, რომ აპოვნინოს ან სხვა რამე გააკეთებინოს. მარია ლუიზა ფონ ფრანცი ზღაპრების უზარმაზარ რაოდენობას იკვლევდა, რათა დაედგინა, სახელდობრ რაში მდგომარეობდა გმირის ამოცანა მსგავს შემთხვევებში, ანუ, ასე ვთქვათ, ეპოვნა ერთგვარი საერთო რეცეპტი. მან ეს ვერ მოახერხა. ასეთი აბსოლუტური ჭეშმარიტება კოლექტიური არაცნობიერისთვის (ანუ იმ გარემოსთვის, რომელშიც და რომლისთვისაც ზღაპრები იქმნება) როგორც ჩანს არ არსებობს. ზღაპრის მინიშნებები ბოლომდეა დამოკიდებული სიტუაციებზე, და მსგავს სიტუაციებშიც კი ისინი განსხვავდებიან. საერთო მხოლოდ ერთი აქვთ: ის, ვინც დამხმარე მხეცს აწყენინებს, შემდეგ ყოველთვის ცუდი რამ ემართება!

იმისთვის, რომ თავისი გზა განაგრძოს, ცნობიერებამ საერთო ენა უნდა გამონახოს თავის არაცნობიერთან. იგი უნდა მიენდოს უზენაეს წინამძღოლობას და ყოველ შემთხვევაში თავისი „მე“-ს პატივმოყვარე და ხარბ სურვილებზე მაინც უნდა თქვას უარი. თუკი „მე“ უარს ამბობს „მორჩილების“ ამ გაკვეთილზე და ამის ნაცვლად ცდილობს, რომ სხვადასხვა ეშმაკობებით არაცნობიერს მისი ჯადოსნური ძალა გამოგლიჯოს, რათა ძალაუფლება მოიპოვოს მასზე, მაშინ ის ყველაზე მთავარს კარგავს, ყოვლისშემძლეობის ილუზიაში ვარდება, წარუმატებლობას განიცდის თავის მიწისქვეშეთში მოგზაურობაში - და თავად ხდება მხეცი. გავრცელებულ სიუჟეტში სამი ძმის ან სამი დის შესახებ სწორედ ამიტომ მარცხდებიან უფროსები, უმცროსი კი „სუფთა სულს“ ინარჩუნებს, რის მეშვეობითაც გმირობას სჩადის.

ანალოგიური ისტორიაა მიძღვნილი ბაბილონელი მეფის - ნაბუქოდონოსორისადმი, რომელიც მიუხედავად სიზმარში მიღებული გაფრთხილებისა, თავისი სასახლის სახურავზე მდგარი ადიდებდა საკუთარ თავს: „ეს ის დიდებული ბაბილონი არ არის, რომელიც მეფის სადიდებლად ავაშენე ჩემი ხელმწიფების ძალით ჩემი სიდიადის საქებრად?“ (დან. 4:27). ვერც კი მოასწრო ამ სიტყვების თქმა, მაშინვე მხეცად იქცა - „და ცხოვრობდა იგი ველურ ვირებთან. ბალახს აჭმევდნენ, როგორც ხარს“ (დან. 5:21).

რა საფრთხეები ელოდება ადამიანს სიღრმისკენ მიმავალ გზაზე? რატომ ეშინია წყვდიადის სამეფოში ჩაშვების? ჩვენს ცნობიერებას მიმზიდველად ეჩვენება ყველაფერი, რაც ცოტათი მაინც ჰგავს წესრიგს, რადგან ეჩვენება, რომ ამაში მაინც შეძლებს გარკვევას, ყველაფრის წინასწარ განსაზღვრას, და შესაბამისად კონტროლირებას. ამიტომაც გვიყვარს „ღვთაებრივ წესრიგზე“ საუბარი, ხოლო შემთხვევითობას და ქაოსს ეშმაკს ვაკუთვნებთ წილად. სწორედ ამ „დემონურ“, ანუ წინასწარ განუსაზღვრელ მხარეებს ვხვდებით ორნიშნიანი კარტების რიგში. ეს გზა ქურუმი ქალის ნიშნის ქვეშაა, რომელიც განასახიერებს არა მხოლოდ არკეთების ხელოვნებას, არამედ მოლოდინსა და მზადყოფნასაც.

ძალა - პირველი კარტია ამ ქალურ გზაზე. მისი ტრადიციული ნომერი, 11, ნუმეროლოგიური შეკრებით (1+1) ორიანს გვაძლევს, ანუ ქურუმი ქალის არკანის ნომერს. ამ ორი კარტის ურთიერთკავშირი კვლავაც გვახსენებს, რომ გზის მომდევნო მონაკვეთზე არაფრის „კეთება“ აღარაა საჭირო. აქტიური მონაკვეთი - მაგის გზა - უკვე განვლილია. მან დედის წიაღიდან გარემომცველ სამყაროში გამოგვიყვანა. მაშინ ჩვენგან მოქმედება და უნარები მოითხოვებოდა, რათა შეგვძლებოდა ჩვენს წინ მდგარი ამოცანების გადაჭრა. ახლა კი, მოგზაურობის შუა ნაწილში, ჩვენი მიზანი შეიცვალა. ახლა ჩვენ გვხელმძღვანელობს ქურუმი ქალი, ის კი მოითხოვს, რომ თანდათანობით უარი ვთქვათ ძალაუფლების ყველა იმ მამაკაცურ ატრიბუტზე, რომლებსაც ასეთი შრომით მოვიპოვებდით პირველ ეტაპზე. ახლა ჩვენმა მძლავრმა, მომწიფებულმა, მაგრამ ჯერ მაინც ძალაუფლებას მოწყურებულმა ეგომ უნდა გააცნობიეროს თავისი საზღვრები, კვლავ მორჩილი და მოკრძალებული უნდა გახდეს. აქამდე გმირს შეეძლო და უნდა დაეგროვებინა გამოცდილება, ახლა კი მისგან მოითხოვება, რომ მთელი სამშვინველით გაეხსნას შესახვედრად გამოცდილებას. ამის შემდეგ ის და მაშინ კი არ დაგვემართება, რასაც ჩვენი „მე“ მოინდომებს, არამედ ის, და მაშინ, რასაც ჩვენი თვითობა მოითხოვს. თვითნებურობით უკვე ვეღარაფერს მივაღწევთ. ვეღარაფერს ვეღარ დავგეგმავთ. გამოცდილება საჭირო დროს და საჭირო ადგილას მოვა, და არა ამისთვის სპეციალურად დაგეგმილ გაკვეთილებზე ან სემინარებზე. ყველაზე მთავარი სრული ამ სისტყვის მნიშვნელობით უნებურად დაგვემართება, ხოლო თუ ამის დრო არ მოსულა, ეს არ მოხდება, რამდენ ხანსაც არ უნდა ვიდგეთ თავზე, რამდენი ლოცვაც არ უნდა აღვავლინოთ და რამდენიც არ უნდა ვიმედიტიროთ კეთილსურნელოვანი ჩხირების სუნის ან რაიმე New-age-ური მუსიკის თანხლებით. გზის მეორე ნახევარს, რომელიც აქ იწყება, შეუძლია გმირი უმაღლესის ხედვამდე მიიყვანოს, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან ამ დროისთვის მისი პირველი ნახევრის მოთხოვნების შესრულება მოასწრო.

ამ მომენტიდან ჩვენ ვერაფერს ვერ ვისწავლით ყველაზე ჭკვიანური წიგნებიდანაც კი: ჩვენი მასწავლებელი მხოლოდ „ცოცხალი“ გამოცდილება გახდება, რომლამდეც მიგვიყვანენ, რათა იგი სხეულითა და სულით მივიღოთ. ამ ყველაფერს ძალიან შეესაბამება ალქიმიკოსების ფორმულა, რომელსაც კ.გ. იუნგი ყველაზე მთავარ ფორმულად თვლიდა: «დაგლიჯეთ თქვენი წიგნები, რათა თქვენი გულები არ დაიგლიჯოს, და რათა აზრებმა არ დააბრკოლონ გრძნობები, სხვა შემთხვევაში სამშვინველი (душа) მიგატოვებთ და აღარ დაბრუნდება».

ყველაზე გვიანი, რაც ჩვენმა გონებამ უნდა გააკეთოს, ესაა თავისი ფუნქციის, როგორც «Head-Office»-ს გაცნობიერება ამ სიტყვის დადებითი მნიშვნელობით. ანუ როგორც ცენტრალური სადისპეჩერო პუნქტის, რომელიც კი არ „მართავს“, არამედ მიმართავს და კოორდინირებას უკეთებს ჩვენი პიროვნების სხვადასხვა ასპექტთა გამოვლინებებს, ისე რომ არ გასცეს ბრძანებები და არ დათრგუნოს მისთვის არასასიამოვნო მხარეები. ამ სადისპეჩერო პუნქტის უმნიშვნელოვანესი ამოცანა მდგომარეობს იმაში, რომ გააცნობიეროს მიმდინარე მოვლენები და, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, გააცნობიეროს ის, რომ საკუთარ თავს ვერ გაექცევი. აი, რატომ გვეჩვენება ეს გზა ასე არასაიმედოდ და არაკომფორტულად. ამ ადგილას ისეთივე თავდაუჯერებლობით ვჩერდებით, როგორც ცხოვრების დასაწყისში ვდგამდით პირველ ნაბიჯებს. ჩვენ კვლავ წინ გვიდევს გზა ამოუცნობისკენ. და არა მხოლოდ ეს. მრავალი რამ იქიდან, რაც უნდა გავიგოთ ამ გზაზე ჩვენი თავის სიღრმისკენ, ამოაყირავებს ჩვენს წარმოდგენებს ბევრ რამეზე, რაც მანამდე თავისთავადი და უეჭველი ანდა, დააგვაბნევს და შეგვაშინებს. კ.გ. იუნგი ბავშვის შიშს დიდების უზარმაზარი სამყაროს წინაშე ადარებს იმ შიშს, რომელსაც ჩვენ განვიცდით, როცა საკუთარ თავში ჩვენს „შინაგან ბავშვს“, ჩვენს ჩრდილოვან მხარეს აღმოვაჩენთ, რომელიც არსობრივად ასევე წარმოადგენს უზარმაზარ და ჩვენთვის უცნობ სამყაროს. და ეს შიში, იუნგის სიტყვებით, სრულიად გამართლებულია, რადგანაც „ჩვენი რაციონალური მსოფლმხედველობა მისი მხურვალედ პატივცემული (სწორედ იმიტომ რომ საეჭვოა) მეცნიერული და მორალური პოსტულატებით შერყეულ იქნება მეორე მხარის მონაცემებით“.

ბერძნები თავის მიწისქვეშა სამყაროს აჩრდლთა სამეფოს უწოდებენ. სწორედ იქ მივყავართ ჩვენს მოგზაურობას. სწორედ იუნგმა შემოიტანა ფსიქოლოგიაში „ჩრდილის“ ცნება, აღნიშნა რა მისით ჩვენი გამოუყენებელი და უმეტესწილად არც თუ საყვარელი შესაძლებლობების მთელი კომპლექსი. ჩრდილში იმყოფება ყველაფერი, რაც, როგორც გვეჩვენეება, თავად არ გაგვაჩნია, მაგრამ უცნაურია, რომ ყოველთვის ვამჩნევთ სხვებში. როცა უეცრად ავღშფოთდებით ხოლმე, ან ჯიუტად ვთვლით, რომ ჩვენი არ ესმით, როცა ვიღაც „უსამართლოდ“ გვადანაშაულებს, როცა კრიტიკაზე ცუდად დაფარული გაღიზიანებით ვრეაგირებთ, შეგვიძლია დარწმუნებულნი ვიყოთ, რომ ჩვენი „ჩრდილის“ ნაწილს შევხვდით. რამეთუ ეს რომ ასე არ ყოფილიყო, მაშინ არც კრიტიკა და არც საყვედურები მტკივნეულად არ შეგვეხებოდა და მშვიდად და თავდაჯერებულად ჩავთვლიდით მათ გაუგებრობად. მაგრამ როგორც კი შეეხებიან ჩვენს ჩრდილს, იმ მხარეს, რომელიც არ გვიყვარს, ეგო მაშინვე განგაშის ზარებს რეკავს. იგი განრისხებული უარყოფს ყველა ბრალდებას თავისი მისამართით, რადგანაც საყვედურს მართლა შეეძლო შეხებოდა იმ ყველაფერს, რაც იმდენად ღრმადაა დაფარული ცნობიერების ჩრდილში, რომ ეგო სინამდვილეში არც კი ეჭვობდა მათ არსებობაზე. თავად ფაქტი იმის აღქმისა, რომ რაღაც არ გვახასიათებს, არ ამტკიცებს, რომ ჩვენ ეს არ გვაქვს, არამედ მხოლოდ იმას ამტკიცებს, რომ ჩვენ მასზე არაფერი ვიცით. ამიტომ ჩვენი აღშფოთების ზომაა შეიძლება საკმაოდ საინტერესო ინდიკატორად იქცეს იმისა, თუ რამდენად მიუთითებს საყვედური ან დადანაშაულება ამ ჩრდილოვან მხარეებზე. რამდენადაც ჩრდილი შეიცავს ყველაფერს, რაც პრინციპში შეგვიძლია, მაგრამ არ ვაკეთებთ ამას მორალური ან ინდივიდუალური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, იგი მთლიანად მოიცავს ჩვენს „შინაგან ადამიანს“, ყველა მისი შესაძლებლობით. ამიტომ ჩრდილის სფერო არაა შეზღუდული მხოლოდ „აკრძალული“ საგნებით. უფრო მეტად იგი მოიცავს იმ შესაძლებლობებს, რომლებსაც დადებითად ვთვლით და ვისურვებდით გამოგვეყენებინა. მაგრამ იმდენად არ გვჯერა წარმატების, რომ ჩვენი „მე“ უარჰყოფს მათ არსებობას. ისინი მეტისმეტად ფართოებად, მეტისმეტად თამამებად, მეტისმეტად უჩვეულოებად გვეჩვენებიან, და შედეგად ვასკვნით, რომ ეს „ჩვენ არ გვეხება“. მათ შეგვიძლია ვუწოდოთ ჩრდილის ნათელი მხარე.

რა თქმა უნდა, ჩრდილთან შესახვედრად აუცილებელია სიმამაცე და ძალა, რადგანაც ჩვენს წინ ჩვენი პიროვნების მძლავრი და სრულიად უცნობი მხარე იხსნება. ამაში მდგომარეობს ზრდის პროცესის ძირითადი ნაწილი, რადგან ამით შეგვიძლია რაღაც ძალზე მნიშვნელოვანი გავიგოთ საკუთარი თავის შესახებ. თუმცაღა ყოველ ეგოს შეუძლია უჩვეულოდ მოხერხებულად წარმოადგინოს საკუთარი თავი ყველაზე სასიკეთო მხრიდან და ვერ შეამჩნიოს საკუთარ თავში ვერანაირი პრობლემა, ყოველ შემთხვევაში რეფერენტული ჯგუფის სხვა წევრებთან შედარებით. საინტერესოა დაკვირვება იმაზე, თუ როგორ იოლად ახერხებენ ამას ყველაზე დიდი ნაძირალები და ჩამოყალიბებული დამნაშავეებიც კი. საქმე ეხება ნარკოტიკების უსინდისო გამყიდველს, ცივსისხლიან ტირანს თუ სასტიკ ჯალათს, - მათი ეგოც ძალიან ადვილად დახატავს კრისტალური პიროვნების სახეს, რომლის ყველა ცოდვაშიც დამნაშავენი სხვა ადამიანები, მაღალი ძალები ან გამოუვალი ვითარებები არიან.

მანამ, სანამ ადამიანი მხოლოდ ასეთ პორტრეტზე ზრუნავს და არც კი სურს თვითკრიტიკა, იგი მხოლოდ თავისი ეგოს გულუბრყვილო მისწრაფებებს მიჰყვება. თუმცაღა მთლიანობის მოპოვებას მხოლოდ მაშინ შეძლებს, როცა საკუთარ თავში ჩრდილის არსებობას აღიარებს და მიიღებს მას. ეს შედარებით ადვილად გამოსდით მათ, ვისაც გიგანტური მასშტაბების ჩრდილი აქვთ. რადგანაც ეგო ამაყობს კიდეც იმით, რომ აღიარებს თავის ყველაზე შეუხედავ მხარეებს, რომლებმაც საშალება მისცეს, რომ ომის გამჩაღებელი, გენოციდის ხელშემწყობი ან სისხლიანი დიქტატორი ყოფილიყო. მითუმეტეს, რომ ისტორიის მომავალ წიგნებში მათ უფრო მეტი ადგილი დაეთმობათ, ვიდრე კეთილ და პატიოსან ადამიანებს.

გაცილებით უფრო რთულად მაშინ ხდება ჩრდილთან ინტეგრაცია, როცა გვიწევს, რომ საკუთარ თავს იმ მცირე ცოდვებში და წვრილმან საზიზღრობებში გამოვუტყდეთ, რომლებისაც ძალიან გვრცხვენია და იმედი გვაქვს, რომ მათ შესახებ ვერასოდეს ვერავინ გაიგებს. აღიარო, რომ მეზობელი კი არა, თავად შენ ხარ ლაჩარი, ჩვეულებრივი ქურდი, გაქნილი მატყუარა, წვრილმანი ნაძირალა, უსინდისო ინტრიგანი ან უბრალოდ საცოდავი, ყველანაირი წყენის მომთმენი მატლი; რომ შენ თავად გჭამს სიხარბე, შური და ყველა სხვა სისუსტეები, რომლებსაც ასე იოლად ვნახულობთ სხვებში, რათა შემდეგ განვიკითხოთ ამის გამო, რომ შენ ისეთი სუფთა, პატიოსანი და კარგი სულაც არ ხარ, როგორადაც საკუთარ თავს თვლი - ეს ყოველთვის ძალიან ძალიან რთულია. მაგრამ ჩრდილის გარეშე სახეს ვერ დაინახავ. „ცოცხალ ადამიანს სჭირდება ჩრდილი, მოცულობითად რომ გამოიყურებოდეს, - წერს იუნგი. - ჩრდილის გარეშე იგი ბრტყელ ფანტომად ან მეტ-ნაკლებად აღზრდილ ბავშვად რჩება“. სხვა ადგილას იგი ხაზს უსვამს, რომ ყველაზე ნაკლებად იდეალურად შეიძლება ჩავთვალოთ ის მდგომარეობა, როცა „ადამიანები გამუდმებით ინფანტილურებად რჩებიან, საკუთარი თავის მიმართ ბრმებად რჩებიან და ყველა არასასურველ პროექციას მეზობელს მიაწერენ“.

თუმცაღა არაცნობიერი ჩრდილოვანი სფეროს დამუშავების ცენტრალურ მომენტს წარმოადგენს შეხვედრა საკუთარ შინაგან ორსქესიანობასთან. როგორც კ.გ. იუნგმა აჩვენა, მამაკაცის არაცნობიერი საწყისი ქალურად იქცევა (იგი მას anima-ს უწოდებდა), ხოლო ქალის არაცნობიერი მხარე - მამაკაცურად (იუნგის მიხედვით animus-ი). ამ არაცნობიერი ურთიერთწინააღმდეგობის გაცნობიერება, მისი გაგება და მიღება - საკუთარი თავის შიგნით მოგზაურობის უმნიშვნელოვანესი ნაწილია. სანამ ამ ურთიერთ-წინააღმდეგობრივი საწყისის აღმოჩენა „გარე სამყაროში“, საწინააღმდეგო სქესის ადამიანებში ხდება, ჩვენ იგი მოგვწონს. მაგრამ როგორც კი საქმე მიდის მის საკუთარ თავში აღიარებაზე, დგება კრიზისი.

მამაკაცი, რომელიც პირველად შეეჩეხა თავის ქალურ მხარეს, რომლის შესახებაც მანამდე არც კი ეჭვობდა, თავიდან მას მხოლოდ სისუსტედ, ზედმეტ სირბილედ, მშიშრობად და უძლურებად აღიქვამს, - და, „ბუნებრივია“, გადაწყვეტს ხოლმე, რომ სიმტკიცე შეინარჩუნოს. ამ მომენტში ჯერ კიდევ ვერ ხვდება, რომ მისი შინაგანი ქალი აღნიშნავს არა მხოლოდ სისუსტეს, არამედ რაღაც გაცილებით მეტს, რომ სწორედ ანიმას შეუძლია მიიყვანოს იგი უმაღლესის ჭვრეტამდე. რაც უფრო სუსტი აღმოჩნდება მისი ეგო, მით უფრო მეტად შეეშინდება წარუმატებლობის ამ გზაზე და მით უფრო მოახდენს თავისი სიმტკიცის დემონსტრირებას სხვებთან. შინაგანი სიმყარის ნაცვლად იგი მხოლოდ გარეგან სიმტკიცეს გამოიმუშავებს, რომლის მიღმაც შინაგანი ამორფულობა და ავადმყოფური მგრძნობიარობა იმალება. ასეთ ტიპს ხშირად და იოლად წყინს; მაგრამ მიუხედავად ამისა შეუძლია, რომ საოცარი სისასტიკე გამოავლინოს თავისი შინაგანი ქალურობის დასაფარად. იმის ნაცვლად, რომ მიიღოს იგი და გაიზარდოს ამით, იგი მიდრეკილია, რომ ყოველ ნაბიჯზე ებრძოლოს მას.

ასეთი ტიპის კლასიკურ წარმომადგენლად შეგვიძლია ჩავთვალოთ ბერძნული გმირი აქილევსი. მთელი თავისი ცხოვრება იგი მიჯაჭვული იყო დედაზე, ნიმფა ფეტიდაზე. ცდილობდა რა უკვდავად ექცია იგი, დედამ ჯერ კიდევ ახალშობილი სტიქსში, მიწისქვეშა სამეფოს ერთ-ერთ მდინარეში ჩაუშვა (ამ მდინარის სახელი ბერძნულად „სიძულვილს“ აღნიშნავს), ამ დროს იგი ქუსლით ეკავა, და შედეგად ქუსლი დაუცველი დარჩა. აქილევსი გარეგნულად მტკიცე და შეუბრალებელი იყო, მაგრამ შინაგანად მეტისმეტად მგრძნობიარე, და მიდრეკილი, რომ ხშირად განაწყენებულიყო და გაბრაზებულიყო წვრილმანებზე. იგი ითვლებოდა ტროას ომის არა მხოლოდ ყველაზე დახელოვნებულ, არამედ ყველაზე სასტიკ მეომრადაც. თუმცაღა ნაცვლად იმისა, რომ დამეგობრებოდა საკუთარ ანიმას, რომელიც მის წინაშე ამორძალების დედოფლის - პენთესილეას სახით წარსდგა, მან იგი მოკლა. მხოლოდ ამის შემდეგ შეუყვარდა მისი გვამი, თან ისე ძლიერად, რომ შესცოდა მასთან.

მის საკუთარ ისტორიასაც, თავისთავად, არ აქვს უკეთესი დასასრული. მისცა რა საშუალება მშვენიერ პოლიქსენეს, რომ გაეცა მისი დაუცველი ქუსლის საიდუმლო, აქილევსი მალე შეთქმულების მსხვერპლი გახდა. ყოველ ჯერზე, როცა „მე“ ოცნებობს თავისი ანიმას ან ანიმუსის დაპყრობაზე, მას საფრთხე ემუქრება, „რამეთუ ადამიანური „მე“-ს ყოველი გამარჯვება, - წერს კ.გ. იუნგი, - უცილობლად იწვევს შედეგად არაცნობიერის გამარჯვებას“.

რაღაც მსგავსი ხდება იმ ქალშიც, რომელიც ვერ აცნობიერებს თავის შინაგან მამაკაცს და ამიტომ ვერ იღებს ვერაფერ მამაკაცურს გარე სამყაროში. არ ენდობა რა თავის მამაკაცურ საწყისს, იგი ან ბოროტებად თვლის ყველაფერს, რაც მამაკაცისგან მოდის, ამიტომაც აქტიურად ეომება მათ, ან დაუცველი მსხვერპლის როლში ვარდება და „პარტიზანულ ომს“ ეწევა და გამუდმებით აიძულებს მამაკაცებს, რომ მის წინაშე დამნაშავედ იგრძნონ თავი. რამდენადაც პატრიარქალური საზოგადოებრივი მოწყობა ქალებს ღიად და აგრესიულად გამოსვლის უფლებას ართმევდა, დომინანტურ ტიპად და ასე ვთქვათ, ქალის „კლასიკურ როლად“ პატრიარქალურ საზოგადოებაში ეს მეორე იქცა, რომელიც თავის ომს ლატენტურად, ანუ ფარულად აწარმოებდა. ჩამოთვლილი ტიპებიდან პირველს კი, იუნგის ფსიქოლოგიაში, „დამსაჭურისებელ ქალს“ უწოდებენ, რომელიც მამაკაცს თესვის მამაკაცურ ღირსებას ან მაღალ (თავი), ან დაბალ (ფალოსი) დონეზე ართმევს, ანუ ან გამუდმებით ძიძგნის და იფარავს მას, დაყავს რა სულელი ბიჭუნას დონეზე, ან სექსზე ეუბნება უარს. ამასთან, ესაა ქცევის გაუცნობიერებელი ხაზი, რომელიც უნდა განვსაჯოთ, არა როგორც მავნე და ბოროტულად მიზანმიმართული, არამედ როგორც საკუთარი შინაგანი პრობლემატიკის უმწიფარი, არაცნობიერი გამოტყორცნა. აქ შეიძლება განვსაჯოთ მხოლოდ ზრდისკენ მისწრაფებაზე და არაცნობიერში ფესვგადგმული პრობლემების დამუშავებაზე უარის თქმა.

ეს ქალური პრობლემატიკა ნაწილობრივ თავის ასახვას ჰპოვებს მითში ჰერკულესის შესახებ, სადაც მოთხრობილია მის სასიკვდილო შერკინებაზე იპოლიტასთან, არესის ქალიშვილთან და ასევე ამორძალი ქალების დედოფალთან. თავისი თორმეტი გმირობიდან მეცხრეში ჰერკულესს იპოლიტას ქამარი უნდა მოეპოვებინა. იგი გაემგზავრა ამორძალების ქვეყანაში და მოითხოვა ქამარი, რომელიც სამეფო ძალაუფლების სიმბოლოს წარმოადგენდა. სინამდვილეში, იპოლიტა თანახმა იყო, რომ თავისი ნებით გადაეცა მისთვის თავისი ქამარი, მაგრამ ქალღმერთ ჰერას, ჰერკულესის დაუძინებელ მტერს, არ შეეძლო ასე იოლი გამარჯვების საშუალება მიეცა მისთვის. მიიღო რა ამორძალის სახე, მან წააქეზა სხვა ამორძალები, რომ თავს დასხმოდნენ ჰერკულესს. ამ ღალატით განრისხებულმა, მან მოკლა დედოფალი, რომელმაც, როგორც იგი ფიქრობდა, თავისი მისთვის მიცემული პირობა გატეხა.

თუკი ამ ეპიზოდს ქალურ ყაიდაზე წავიკითხავთ, დავინახავთ მამაკაცურ ქალს, რომელიც მზადაა დაუმეგობრდეს თავის ანიმუსს. ამასთან თავად დედოფალი გამოდის, როგორც ცნობიერების მატარებელი, ხოლო ხალხი, როგორც პიროვნების სხვადასხვა ასპექტების სიმბოლო. თუმცაღა მისი პიროვნება ჯერ არ გამხდარა მთლიანი, რადგანაც ზოგიერთ, და ამასთან ძალიან მნიშვნელოვან ძალებს იგი ჯერ არ იცნობს. ცნობიერად იგი მზად იყო (და განზრახული ჰქონდა), რომ უარი ეთქვა თავისი ძალაუფლების გარეგნულ ატრიბუტებზე, რათა ძირითადი ყურადღება მის შინაგან მხარეზე გადაეტანა, მაგრამ ვერ შეაფასა თავისი პიროვნების ამ გაუთვალისწინებელი მხარეების ძლევამოსილება და თვითნებურობა და მათაც, არქეტიპის ძალისგან წაქეზებულებმა, ცნობიერების კეთილი ზრახვები უარჰყვეს.

მსგავს სიტუაციაში აღმოჩნდა ოდისევსიც, რომლის სამშობლოში დაბრუნებაც ამდენ ხანს ყოვნდებოდა მისი ხან ერთი, ხან მეორე თანამგზავრის, ანუ პიროვნების გაუთვალისწინებელი მხარეების გამო, სანამ ბოლოს და ბოლოს სახლში ერთი (=მთლიანი) არ გაემგზავრა. მაგრამ მას სამი ცდა ჰქონდა, იპოლიტას კი ბედმა მხოლოდ ერთი არგუნა. საინტერესოა ასევე, რომ მითებში დაჟინებით მეორდება ერთი აზრი: საჭირო გმირობის ჩადენას მხოლოდ ის შეძლებს, ვისაც საწინააღმდეგო სქესთან ურთიერთობები დალაგებული აქვს. ის, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეს კავშირი, შეგვიძლია ვიმსჯელოთ იგივე ოდისევსის მაგალითით, რომელიც ცირცეას გარეშე უბრალოდ დაიღუპებოდა, ასევე პერსევსის - ათენასთან, თესევსის - არიადნასთან, დანტეს - ბეატრიჩესთან, ინანას - ნინშუბურთან და ა.შ. ცხადია, რომ ურთიერთობის დალაგება მამაკაცსა და ქალს შორის აუცილებელი კატალიზატორია თვითშემეცნებისა და თვითგახსნისთვის. სრულიად სავარაუდოა, რომ ამ ურთიერთობების ჭეშმარიტი დანიშნულებაა - არა მხოლოდ მეშვიდე ცაზე აგვიყვანოს, არამედ შესაძლებლობა მოგვცეს, გადავდგათ ახალი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი პიროვნების განვითარებაში. ამასთან ეს ეხება არა მხოლოდ ქალსა და მამაკაცს შორის ურთიერთობებს, არამედ ზრდასრულსა და ბავშვს შორის ურთიერთობებსაც.

ასეა თუ ისე, ეს არქეტიპული ხატ-სახეები საშუალებას გვაძლევენ, გამოვიტანოთ დასკვნა, რომ იმედგაცრუების გამო საწინააღმდეგო სქესთან ურთიერთობაზე უარის თქმა („აღარაფერი მინდა გავიგო ამ მამრებზე/მდედრებზე!“) უდრის გაყინვას, ჩიხს, რეგრესს, და ხელს არ უწყობს არც ნამდვილ ზრდას და არც ცხოვრებისეული ამოცანის შესრულებას.

ცნობიერების განვითარების მამრობითი გზა სრულდება თვითშემეცნებით (განდეგილი), როგორც ამ განვითარების ყველაზე მთავარი შედეგით. გავიგოთ ის, თუ ვინ ვართ სინამდვილეში - გზის პირველი ნახევრის მიზანია (და გარდუვალი წინაპირობა მეორესთვის). შემდეგ უკვე არანაირი მწვერვალის დაპყრობა აღარაა საჭირო. ამის ნაცვლად ბედის ბორბალიდან იწყება კანონ-ზომიერი მოსახვევი, რომელიც გზას გვიხსნის სიღრმეში, დაფარული საგანძურისკენ. ხოლო თუკი ჩვენი უკვე ასეთი გაამაყებული და თავდაჯერებული ცნობიერება უარს იტყვის მოხვევაზე, იგი შეგვიძლია შევადაროთ მზეს, რომელიც უარს ამბობს ჰორიზონტს მიღმა ჩასვლაზე და გზის გაგრძელებაზე. ცხადია, რომ ასეთ შემთხვევაში იგი მალე დაკარგავდა კავშირს დედამიწასთან და უსასრულობაში წავიდოდა. ასეთივე რეალობას მოწყვეტილი ჩანან ადამიანები, რომელლთა ამპარტავანმა ინტელექტმაც „ყველაფერი გათელა“. მათი საოცრად ჭკვიანური სიტყვები ცარიელი, აბსტრაქტული და უსიცოცხლოა. მათ, როგორც ჩანს, უარი თქვეს მოხვევაზე და ცალმხრივები დარჩნენ. მათ არ აქვთ დიონისური სიღრმე, რომელიც მოცულობითს გახდიდა მათ სიტყვებს, მათ არ აქვთ მგრძნობელობა, რომელიც მხოლოდ ქვემოტკენ გზაზე იხსნება, არ აქვთ ის ვნება, რომელსაც ძალის არკანის კარტი გამოხატავს. მათ გამოტოვეს თავიანთი მოსახვევი და თვლიან, რომ ეს კანონი მათთვის არ დაწერილა, მაშინ, როცა მათთვის უკეთესი იქნებოდა, თუ „მოუხვევდნენ“ და განაგრძნობდნენ ზრდას, ოღონდ ამჯერად სიღრმისკენ. ამის შესახებ კი შემდეგი კარტი გვიყვება...

საკვანძო სიტყვები ძალის არკანისთვის:

არქეტიპი - მხეცის მოთვინიერება;
ამოცანა - საკუთარი ცხოვრების სიხარულით მიღება, სიმამაცე და მიმდინარე მოვლენებში „ჩართულობა“.
მიზანი - სიყვარული სიცოცხლისადმი, წმინდა ვნება, შეხვედრა საკუთარ მისწრაფებებთან და ველურ ვნებებთან.
რისკი - გახდე ჰიბრიდი, უხეში, სასტიკი.
ცხოვრებისეული შეგრძნება - ცხოვრების სისავსის შეგრძნება, სიხარულით „ჩართულობა“ ყველაფერში, მაგრამ აუცილებლობის შემთხვევაში ბრჭყალების გამოჩენაც.