თავი 2
თავი 2
მთარგმნელი: ეკატერინე სამხარაძე
უპირველეს ყოვლისა - ეს მუშაობს
ორი დამახასიათებელი თავისებურება გამოარჩევს „საიდუმლო“ (ჰუნას) ფსიქო-რელიგიურ სისტემას სხვა თანამედროვე რელიგიური და ფსიქოლოგიური სისტემებისგან.
პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი განმასხვავებელი ისაა, რომ ეს მუშაობს, მუშაობს კაჰუნებისთვის და მაშასადამე იმუშავებს ჩვენთვისაც.
მეორე, არანაკლებ მნიშვნელოვანი თავისებურებაა - სისტემა მუშაობს იმისდა მიუხედავად რა აღმსარებლობისაა ადამიანი.
ამის ყველაზე კარგი მაგალითია ის, რომ მაგიის ეს მიმართულება მუშაობს ნებისმიერის ხელში იქნება ეს ნებისმიერი რელიგიის აღმსარებელი, წარმართი თუ უბრალოდ ველური, ყველა ახერხებს ცეცხლზე სიარულს და ეს პრაქტიკა გამოიყენებოდა საუკუნეების განმავლობაში - აქტუალობა არც დღეს დაუკარგავს მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.
ცეცხლზე სიარულისას იყენებენ მხოლოდ შიშველ ფეხებს, ცხელ ნაკვერჩხლებს, გაცხელებულ ქვებს ანდა სულაც თავად ცეცხლს. არაფერია იდუმალი არც გაცხელებულ საგნებში და არც შიშველ ფეხებში. ორივე მათგანს გულდასმით ამოწმებენ და ყოველგვარი სიყალბე გამორიცხულია.
ფეხებისა და ცეცხლის მიღმა მონაწილეობას იღებს მესამე ელემენტიც, რომლის დანახვა და შემოწმება შეუძლებელია. მესამე ელემენტს მე მაგიას ვუწოდებ, რადგან უკეთესი სიტყვა ვერ მოვუძებნე. ეს ელემენტი ყოველთვის მონაწილეობს შიშველი ფეხის ცეცხლთან შეხებისას და თავს გვარიდებს დამწვრობებს.
ორი საუკუნეა მიმდინარეობს ბრძოლა „ცრურწმენების“ წინააღმდეგ. მეცნიერების განვითარება დიდწილად დამოკიდებული იყო იმაზე, ამა თუ იმ სფეროს მკვლევარები რამდენად შეძლებდნენ ცრურწმენათა დამარცხებას და გაბატონებული რელიგიური დოგმატების რღვევას. თუმცა ახლა მეცნიერულად დაუსაბუთებელი პარაფსიქოლოგიური მოვლენების უარყოფა თავად მეცნიერების დოგმატად გადაიქცა. ჩვენმა სკოლამ და პრესამ ყველაფერი გააკეთა ე.წ აუხსნელი მოვლენების დისკრედიტირებისთვის. გაჩნდა სტერეოტიპი „ბნელი ცრურწმენა“. ამან კი იქამდე მიგვიყვანა, რომ ჩვეულებრივმა ადამიანმა შეიმუშავა მყარო მოსაზრება, რომ ყველაფერი რაც მაგიას უკავშირდება განსაკუთრებით კი ცეცხლზე სიარული შარლატანებს უკავშირდება.
თუ ჩემი ნაშრომი მკითხველის ნდობას დაიმსახურებს, ვეცდები დაგიმტკიცოთ, რომ მაგია არსებობს. ამავე დროს კი მივმართავ მათ, ვინც დარწმუნებულია,რომ არანირი მოსაზრება აზრს არ შეაცვლევინებს - სცადეთ და წაიკითხეთ ეს წიგნი. აქ განსჯისთვის ბევრ საინტერესო და სასარგებლო ინფორმაციას იპოვით. ყოველ შემთხვევაში ის შეიძლება უბრალო დროის სასიამოვნოდ გასატარებლად წაიკითხოთ. წაკითხვის შემდეგ კი დაფიქრდით და მიპასუხეთ შეგიძლიათ თუ არა უკეთესი ახსნა მოუძებნოთ აქ აღწერილ მოვლენებს.
უკეთესად გადმოსაცემად ფაქტობრივ მასალას ქეისების სახით აღვწერ. ყოველ ასეთ ქეისს დავურთავ შესაბამის კომენტარებს.
პირველი ქეისის ასაღწერად დოქტორი ბრიგჰემის კვლევა გამოვიყენე, მისი პირადი დაკვირვება და გამოცილება.
ქეისი 1
შესავალი
ცეცხლზე სიარულს ჩვეულებრივ ხსნიან შემდეგნაირდ: ფეხისგულებზე კანი ისეა გაუხეშებული რომ ცეცხლი ადვილად აღარ ეკიდება, ანდა ტერფები დამუშავებულია შაბით ან სხვა ქიმიკატებით, აგრეთვე იმასაც ამბობენ, რომ ნაკვერჩხლები ან გაცხელბული ქვები დაფარულია ფერფლის თხელი ფენით და ამიტომ აღარ წვავს ფეხს. ჰარი პრაისი, როდესაც კუდა ბუქსის (მუსლიმი ქაშმირიდან) ცეცხლზე სიარულის ახსნას ცდილობდა ლონდონის პარაფსიქოლოგიური მოვლენების კვლევის ინსტიტუტის წინაშე, წერდა:
„არცაა აუცილებელი იმის აღნიშვნა, რომ სწრაფი სიარულისას ტერფი მთლიანად არც ეხება ცეცხლს, ფეხს სწრაფად დგამენ ნაკვერჩხალზე და სწრაფადვე იღებენ, შესაბამისად ფეხი ნახევარ წამზე მეტს არ ეხება ცეცხლს.“
ასეთ შემთხევაში ვიტყვი, რომ არც ერთი აქ მოყვანილი ახსნა არაა ადექვატური.
მე წარმოგიდგენთ ჩემს ჩანაწერებს, რომელიც დრ. ბრიგჰემისგან მივიღე, მე ის ჩემი სიტყვებით და გამოთქმებით შევალამაზე უფრო თვალსაჩინო რომ გამეხადა.
ქეისი
„როცა ამოფრქვევა დაიწყო, - მიყვებოდა დრ. ბრიგემი - მე სამხრეთ კონაში, ნაპუპუში ვიყავი. რამდენიმე დღით შევყოვნდი, რათა გამერკვიე რამდენ ხანს გასტანდა. მერე კი შევატყობინე ჩემს სამ მეგობარ კაჰუნას, რომელბიც ადრე დამპირდნენ, რომ ცეცხლზე გავლაში დამეხმარებოდნენ. მე მათ ნაპუპუში ჩამოსვლა ვთხოვე.
ერთი კვირა გავიდა სანამ ჩამოვიდოდნენ, რადგან კანოეთი მოცურავდნენ კაუდან. თუმცა რომ ჩამოვიდნენ მაშინვე მაინც ვერ შევუდექით საქმეს. მათთვის ჩვენი შეხვედრა გაცილებით მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო, ვიდრე რაღაც უბრალო ცეცხლზე სიარული. მეც აღარაფერი დამრჩენოდა სადმე გოჭის შოვნისა და ლუაუში* მონაწილეობის გარდა.
დიდებული ლუაუ გამოვიდა. თითქმის მთელი კონა მიეწვიათ. დამთავრების მერე კიდევ ერთი დღე მომიწია ცდა სანამ კაჰუნები საკმარისად გამოფხიზლდებოდნენ. მერე კი ჩვენი მოგზაურობაც დაიწყო.
დაღამებისას შევძელით გზას გავდგომოდით, მთელი დღე იმათ მოცილებას მოვუნდით ვინც ჩვენს განზრახვაზე გაიგო და ჩვენთან ერთად წამოსვლა უნდოდა.
მე წავიყავნდი კიდევაც დასწრების ყველა მსურველს, მაგრამ დარწმუნებული არ ვიყავი, რომ როცა ამის დრო მოვიდოდა მართლა შევძლებდი ცეცხლზე გავლას. იქამდე უკვე მენახა ეს სამი კაჰუნა როგორ მსუბუქად გახტოდა ლავის ერთი ნაკადიდან მეორეზე, მახსოვდა ის მხურვალება და ეს მხნეობას სულ მმატებდა.
ღამეული მოგზაურობა ძალიან რთული იყო. ჩვენ დამრეც ფერდობზე მივცოცავდით გაციებული ლავის ნაკადებს შორის და მთის ჭალისკენ მივემართებოდით. კაჰუნებს სანდლები ეცვათ, მაგრამ გამაგრებული ნამწვი მაინც უზიანებდათ ფეხებს, ჩვენ ხშირად ვჩერდებოდით ფეხსაცმელზე მიკრული ნაცრის მოსაცილებლად. როცა ხეებსა და გვიმრის ნარგავებს მივაღწიეთ უკვე უკუნი სიბნელე იდგა. ხის ფესვებზე ფეხი გვიცდებოდა და ღრმულებში ვეცემოდით. ცოტა ხნის შემდეგ სიარული შევწვიტეთ და ღამის გასათევად ლავის წარმოქმნილ ნავისებურ ორმოში დავიძინეთ. დილით ცოტაოდენი გამომშრალი თევზი და პოი** ვჭამეთ და წყლის საძებრად გავეშურეთ. ამან დიდი დრო წაიღო, რადგან ახლოს არც წყარო და არც ნაკადული არ აღმოჩნდა და წვიმის წყლის გუბეების ძებნა მოგვიწია.
შუადღემდე კვამლის ღრუბლებამდე მივაღწიეთ, გოგირდის ორთქლი სულ უფრო სქელდებოდა. ისევ თევზი და პოი ვჭამეთ და 3 საათისთვის ვულკანის წყაროს მივაღწიეთ.
დიდებული სანახაობა გადაიშალა. მთის შვერილები პირდაპირ ტყის მასივში შეჭრილიყო ხოლო ლავა რამდენიმე ხვრელიდან ამოდიოდა - ღრიალით ამოიფრქვეოდა თითქმის 200 ფუტის სიმაღლეზე, დაცემისას კი უზარმაზარ აქაფებულ აუზს ქმნიდა.
აუზიდან ლავა ქვემოთ, დამრეც ზედაპირზე მიედინებოდა. მზის ჩასვლამდე ერთი საათი რჩებოდა, ჩვენ ნაკადს ქვემოთ ჩავუყევით ჩვენი ექსპერიმენტისთვის უკეთესი ადგილის ძებნაში.
როგორც ყოველთვის, ნაკადი საკმაოდ დამრეცი ტრაექტორიით მიედინებოდა, გასწვრივ კი კლინკერის კედლებს ქმნიდა. ეს კედლები თითქმის 1000 იარდს აღწევდნენ მათ შორის კი გავარვარებული ლავა კლდეში კალაპოტს იკვალავდა.
რამდენიმეჯერ ავძვერით და გადავკვეთეთ ეს კედლები რათა ქვემოთ მიმავალ ნაკადს დავკვირვებოდით. კლინკერის ზედაპირი საკმარისად აგრილებულიყო ზედ სასიარულოდ, მაგრამ სადაც არ უნდა გაგეხედათ ყველგან აწითლებული ცხელი მასა მოგხვდებოდათ თვალში. გამუდმებით გვიწევდა მოვრიდებოდით ადგილებს საიდანაც უფერო ალი ზემოთ აიტყორცნებდა და ოდნავ მოწითალოდ ელავდა დაწოლილი კვამლის ფონზე.
ისევ ქვემოთ, ტროპიკულ ჭალაში დავეშვით. გზა და გზა ვერ აღმოვაჩინეთ ვერც ერთი ნაკადი რომელიც ფერფლის ფენას არღვევდა. ამ მოგზაურობაზე საკმაოდ ბევრი დრო დაგვეხარჯა და ისევ დასაძინებლად დავწექით. დილით ისევ გავაგრძელეთ გზა და ბოლოსდა ბოლოს ვიპოვეთ რასაც ვეძებდით. აქ ნაკადი ნაკლებად დამრეც კლდეზე მიედინებოდა დაახლოებით ნახევარი მილის სიგანეზე. გვერდებზე შემაღლებული ფერფლის ფენები გლუვ ტერასებს ქმნიდა. დრო და დრო კლინკერის ნაწილი ან ქვების გროვა გზას უღობავდა ლავას და ქვემოთ ჩაღვრას უშლიდა. ამ დროს მაგმა თითქოს უკან ტრიალდებოდა და ნაპირებიდან ადმოდიოდა, სანამ დაბრკოლებას მოიცილებდა და მერე ისევ ჩვეულ კალაპოტში დაბრუნებული აგრძელებდა დინებას კლდეზე. უკან კი ფართო, გლუვ ზედაპირს ტოვებდა რომელზეც გაციების შემდეგ სიარული შეიძლებოდა.
ქვემოთ ნაკადი სამად იტოტებოდა, ჩვენ ამ სამი ტოტიდან ყველაზე დიდთან გავჩერდით და დიდხანს ვაკვირდებოდით გავარვარებული ვულკანური მასის მიქცევ-მოქცევას. აუატანელი სიცხე იდგა კლინკერის კედელზეც კი. ქვემოთ კი წითელი ლავა მდინარესავით მიედინებოდა, სხვაობა მხოლოდ ის იყო , რომ წყალი ასე ვერასდროს გაცხელდებოდა და ვერც უხამუროდ იმოძრავებდა საათში 20 მილის სიჩქარით უსწორმასწორო ზედაპირზე. ყოველთვის მნუსხავდა ლავის ნაკადზე დაკვირვება. იქ, სადაც წყალმა გზა უნდა გააკვლიოს კლდოვან ღრმულებსა და ღარტაფებში, ლავა უბრალოდ წვავს ყველაფერს თავის გზგაზე და თავად იქმნის პრიალა, გლუვ კალაპოტს.
კაჰუნები დროს არ კარგავდნენ, რადგან იმავე დღეს გვინდოდა სანაპიროზე დაბრუნება. თან თის*** ფოთლები წამოეღოთ და ყველაფერი მზად ჰქონდათ საქმეს შესდგომოდნენ როგოც კი ლავა ჩვენი სიმძიმის შეკავებას შეძლებდა. პოლინეზიაში თის ფოთლებს ფართოდ იყენებენ ცეცხლზე მოსიარულეები. ისინი სიგრძეში 1-2 ფუტია, ვიწრო, ბასრი პირებით ზოგიერთი ბალახის მსგავსად. ღეროს კენწეროზე ფუნჯი ეზრდება - ზომითაც და ფორმითაც ცოცხის მსგავსი.
როცა ქვემოთ ნასროლმა ქვებმა დაგვარწმუნა რომ ლავას უკვე შეეძლო ჩვენი წონის შეკავება კაჰუნები ადგნენ და ქვემოთ ჩავიდნენ. ისე ცხელოდა როგორც ღუმელში. ლავის ზედაპირი გამიწებულიყო, მხოლოდ აქა იქა მოჩანდა ზოლები რომლებიც ფერებს იცვლიდა, როგორც ეს გავარვარებულ რკინაზე ვიდრე მჭედელი მას წყალში ჩაუშვებს. ამ დროს გულწრფელად ვინანე ასეთ ავანტიურაზე რომ დავთანხმდი. მხოლოდ გაფიქრებაც კი, რომ ჯოჯოხეთისცეცხლზე უნდა გამევლო მეორე მხარეს გადასავლელად მზარავდა. ვცდილობდი თავი მოგონებებით მენუგეშებინა სადაც ეს სამი კაჰუნა ცხელ ლავაზე გადარბოდა კილაუეაში.
კაჰუნებმა სანდლები დაიხადეს და ფეხები თის ფოთლებით შეიხვიეს, დაახლოეით 3 ფოთოლი თითო ფეხზე. მე დავჯექი და დავიწყე ჩემს ლურსმნებიან სალაშქრო ფეხსაცმელზე თის ფოთლების შემოხვევა. მაგრამ აღმოჩნდა რომ ამის უფლება არ მქონდა - ფეხსაცმელებიც უნდა გამეხადა და ორი წყვილი წინდაც. ქალღმერთი პელე ფეხსაცმელებს არ იცავდა დამწვრობისგან და თუ არ გავიხდიდი ამით მას გავანაწყენებდი.
მხურვალედ ვეწინააღმდეგებოდი, - ვამბობ მხურვალედ - რადგან შეწვას აღარაფერი გვიკლდა. მე ვიცოდი, რომ პელე არ ფლობდა ცეცხლის მაგიას და გამალებით ვცდილობდი გამერკვია ვინ ან რა ფლობდა მას. კაჰუნები მხოლოდ იცინოდნენ და მეუბნებოდნენ, რომ „თეთრ კაჰუნას“ რა თქმა უნდა შეუძლია მანას (მაგიური ძალის) წყლიდან და ჰაერიდან მიღება, მაგრამ მაინც ტყუილად ვკარგავთ დროს იმაზე ლაპარაკში რისი სიტყვებით გადმოცემაც არც ერთ კაჰუნას არ შეეძლო - საიდუმლოზე რომელიც მამიდან შვილს გადაეცემოდა.
მე მაინც არ დავთმე და ფეხაცმელი არ გავიხადე. ვფიქრობდი, რომ თუ ჰავაიელებს შეეძლოთ გაუხეშებული შიშველი ფეხებით ცხელ ლავაზე ევლოთ, მე უფრო კარგად გამომივიდოდა ეს სქელძირიანი ფეხსაცმლით რომელიც დამწვრობისგან დამიცავდა. აქვე დავსძენ, რომ ეს იმ დროს ხდებოდა როცა ვფიქრობდი, რომ მოცემულ მოვლენას ბუნებრივი ფიზიკური ახსნა მოეძებნებოდა.
კაჰუნებმა ჩემი ფეხსაცმელები კარგ ხუმრობად ჩათვალეს. თუ მე ვთვლიდი, რომ ისინი რომელიმე ღმერთისთის მსხვერპლად უნდა შემეწირა ეს კარგი იდეა უნდა ყოფილიყო. მათ ერთმანეთს გაუღიმეს და ფეხებზე ფოთლების შემოხვევა მაცადეს, თან თავიანთი საგალობლების სიმღერა დაიწყეს.
საგალობლები ძველ ჰავაიურ ენაზე იყო, რომელიც მე არ მესმოდა. ეს იყო ჩვეულებრივი „საუბრები ღმერთთან“, რომლებიც სიტყვა სიტყვით გადმოიცემოდა უამრავ თაობაზე. მხოლოდ ის გავიგე, რომ ტექსტი შედგებოდა მცირე მითოლოგიური ამბებისგან და პარალელურად ღმერთების და ქალღმერთების სადიდებლებს მოიცავდა.
ვიდრე კაჰუნებმა გალობა დაამთავრეს, თითქმის ცოცხლად დავიწვი, მიუხედავად იმისა, რომ ეს სულ რამდენიმე წუთს გაგრძელდა. და აი ეს მომენტიც დადგა. ერთ ერთმა კაჰუნამ ფოთლების კონა ლავის გლუვ ზედაპირს დაჰკრა და მანიშნა პირველი ნაბიჯი გადამედგა. მე მაშინვე ჩემი თავაზიანობა გამახსენდა და ჩვენ შორის უფროსს დავუთმე პირველი ნაბიჯის გადადგმა.
ამგვარად გადაწყდა, რომ უფროსი კაჰუნა წავიდოდა პირველი, მერე მე და მერე დანარჩენები. ყოველგვარი ყოყმანის გარეშე, უფროსი კაჰუნა არანორმალურად ცხელ ლავაზე შედგა, მე პირდაღებული მივშტერებოდი როგორ მიაღწია მან თითქმის მეორე ნაპირს, როცა ვიღაცამ ხელი მკრა და სხვა აღარაფერი მრჩებოდა ან სახით უნდა დავცემულიყავი ლავაზე ან მის ზედაპირზე გადამერბინა.
დღესაც არ მახსოვს რამ მაიძულა, მაგრამ ნამდვილად გავიქეცი. წარმოუდგენელი სიცხე იყო, სუნთქვა შემეკრა და მეგონება გონებამაც შეწყვიტა მუშაობა. ოდესღაც, ახალგაზრდობაში 100 იარდზე სირბილში შემეძლო საუკეთესოებს გავჯიბრებოდი. მივრბოდი კი? არა უფრო მივფრინავდი. მაგრამ რამდენიმე ნაბიჯის მერე ფეხსაცმლის ძირებმა დნობა დაიწყეს. ტყავი დაიბრიცა და აიფცქვნა და ფეხებზე ბორკილებივით მომიჭირა. ერთი წამიც და ცალი ფეხსაცმლის ძირის გარეშე დავრჩი, მეორე კი ქუსლთან პატარა ტყავის ნაჭერზეღა ეკიდა.
ამ მეორე ფეხსაცმლის ძირმა კინაღამ დამღუპა. ფეხი აღარ მემორჩილებოდა და ტემპს ვკარგავდი. ბოლოს, როგორც მე მომეჩვენა რამდენიმე წუთის მერე (სინამდვილეში კი წამის) უსაფრთხო ადგილამდე მივედი.
დავიხედე ფეხებზე და ფეხსაცმლის ტყავის ნაგლეჯების ქვეშ უკვე წინდები მეწვოდა. ვეცადე ცეცხლი მიწაზე ფეხის დარტყმით ჩამექრო და თან ახარხარებულ კაჰუნებს ვაკვირდებოდი. ისინი იცინოდნენ და თან ლავაზე დარჩენილ ფეხსაცმლის ძირზე მითითებდნენ, რომელიც უკვე თითქმი მთლიანად გამდნარიყო.
მეც გამეცინა, თავი ასე თავისუფლად არასოდეს მიგრძვნია. უკვე უსაფრთხოთ ვიყავი და ფეხებზე არ მქონდა არც ერთი დამწვრობა ან წყლული, იმ ადგილებზეც კი სადაც წინდები მიმეწვა.
კიდევ ერთ რამეს დავამატებ ჩემს ამ გამოცდილებას. სახესა და ტანზე სიცხემ კინაღამ დამწვა მაგრამ ფეხებზე ეს არ მიგრძვნია. როცა ხელით შევეხე, ფეხები ცხელი მქონდა, მაგრამ ამას ხელით ვგრძნობდი და არა ფეხებით. არც ერთ კაჰუნას არ დასწვია ფეხები, თუმცა მათზე შემოხვეული ფოთლები თითქმის მაშინვე დაიწვა.
უკან დაბრუნება სანაპიროზე კიდევ ერთი კოშმარი გახდა. ხისგან სახელდახელოდ გამოჩორკნილი სანდლებით სიარულმა ლავაზე გავლაზე არანაკლები მოგონება დამიტოვეს.
კომენტარი
ეს იყო დრ. ბრიგჰემის ამბავი. ახლა ალბათ გაინტერესებთ, როგორ ახსნა მან მეცნიერულად ის, რაც გადახდა.
„ეს მაგიაა, - მარწმუნებდა ის - ეს იმ უსასრულო მაგიის ერთ-ერთი მაგალითია, რომელსაც კაჰუნები და სხვა პრიმიტიული ხალხები იყენებენ. წლები დამჭირდა ამ დასკვნაბდე რომ მივსულიყავი, ახლა კი დარწმუნებით შემიძლია ეს გითხრა ხანგრძლივი დაკვრვებისა და შესწავლის მერე.
„ნუთუ ამის სხვაგვარად ახსნა არ გიცდია?“ - ვკითხე მე.
„რა თქმა უნდა ვცადე,“- გამიღიმა მან - ახლა უკვე ეჭვი აღარ მეპარება, რომ მაგია არსებობს. მაგრამ იმის მერეც კი, რაც დავრწმუნდი, რომ ეს ყველფერი მაგიაა, მე კიდევ ძალიან დიდხანს ვფიქრობდი ხომ არ ვცდებოდი ჩემს დასკვნებში. მაშინაც კი, როცა თავად გავიარე ლავაზე მაინც ვფიქრობდი, რომ იქ იქმნებოდა ფოროვანი იზოლირებული ზედაპირი შედარებით გრილი. ეს თეორია ორჯერ შევამოწმე კილაუეაში სადაც მცირე ამოფრქვევები მოხდა. ერთ შემთხვევაში მე დავუცადე რომ ლავის ნაკადი გაშავებამდე გაციებულიყო. მე მას თითის წვერებით შევეხე და მიუხედავად იმისა, რომ ეს მაგმა, მე რომ ზედ გადავირბინე იმაზე გაცილებით გრილი იყო, თითები მაინც დავიწვი. მე კი სულ ოდნავ შევეხე ზედაპირს.
„მეორე შემთხვევაში რაღა მოხდა?- ვკითხე მე“
მან თავი გააქნია და დამნაშავესავით გაიღიმა.
„ამ ორი დამწვრობის მერე უფრო ფრთხილად უნდა ვყოფილიყავი მაგრამ ძნელია ძველი აზრებისგან განთავისუფლება. ვიცოდი, რომ გავარვარებულ მასაზე გადავირბინე, თუმცა მაინც ვერ ვიჯერებდი, რომ ამის გაკეთება შევძელი. მე ძალიან გამიტაცა იზოლირებული ზედაპირის ჩემმა თეორიამ, ამიტომ ცოტაოდენი ლავა ჯოხით ავიღე თითქოს ეს კარამელი ყოფილიყოს და ამჯერადაც თითი დავიწვი. არანაირი სიყალბე. კაჰუნები მაგიას მიმართავენ ცეცხლზე გადასვლისას ისევე როგორც ბევრ სხვა შემთხვევაში. არსებობს გარკვეული კანონები ერთი - ფიზიკური სამყაროსთვის და სხვები სხვა სამყაროსთვის. დამიჯერეთ თუ შეგიძლიათ, სხვა სამყაროს კანონები იმდენად ძლიერია, რომ მათი გამოყენება და გარკვეული პირობების შეცვლა ამ სამყაროშიც შეგიძლიათ.“
მოცემულ შემთხვევაში მაგიის ბუნებაზე ზემოქმედება ისეთი იყო, რომ დაადნო დრ. ბრიგჰემის ფეხსაცმელები, მაგრამ უვნებელი დატოვა მისი ფეხები. არ გამოუყენებია არანაირი ქიმიური ხსნარი ცეცხლზე სიარულისას კანის დასაცავად. ლავაზე არც ფერფლი ფენა იყო იზოლაციისთვის. ლავა იმდენად გავარვარებული იყო, რომ სწრაფი სირბილის დროსაც კი როცა ფეხი ბოლომდე არ ეხება ზედაპირს ფეხსაცმელების ტყავი ბოლომდე დაიწვა. სიცხე საკმარისზე მეტი იყო იმისთვის, რომ ნორმალურ პირობებში ფეხები დაენახშირებინა.
ქეისი 2
სცენის ჯადოქარი, რომელიც ნამდვილ მაგიას იყენებს
შესავალი
როგორც უკვე მიხვდით, ხანდახან სცენაზე იყენებენ ნამდვილ მაგიას იმ მექანიკური საშუალებების ნაცვლად რასაც თქვენ ელით, მაგრამ ამას ვერც კი ამჩნევთ.
მოცემულ ქეისში საუბარი იქნება ადამიანზე, რომელიც მოგზაურობდა ცირკთან ერთად, მაგრამ არაფერს ყვებოდა იმ მაგიაზე, რომელსაც მიმართავდა. ეს იცოდა მხოლოდ მან ვისაც გაენდო და მათ ვინც მიდრეკილი იყო ყველაფერი მაგიისთვის მიეწერათ. ეს კაცი თავის ცოლთან ერთად გამოდიოდა ჰონოლულუში. მერე კი თავაზიანად ამიხსნეს, თუ როგორ ისწავლეს მათ ეს და როგორ იყენებდნენ. ახლა კი მხოლოდ იმით დავინტერესდეთ თუ რა და როგორ გააკეთეს
ე.წ „ცეცხლის მაგია“ რომელიც ჩვენ სცენაზე ან ცირკში გვინახავთ სინამდვილეში იმისი საცოდავი იმიტაციაა რაზეც ქვემოთ ვისაუბრებ. ეს „გმირობა“ ძირითადად იმაში მდგომარეობს, რომ ანთებულ სიგარეტს პირში იდებენ და თან ცდილობენ მოკიდებულ მხარეს არ ჰქონდეს პირდაპირი კონტაქტი ენასთან და პირის ღრუსთან. მეორე ტრიუკი კი იმაში მდგომარეობს, რომ პირს ბენზინით ივსებენ და ამოფრქვევისას ცეცხლს უკიდებენ, საიდუმლო იმაშია, რომ ცეცხლი ბეზინთან კონტაქში შედის მაშინ როცა ის უკვე საკმარისადაა მოცილებული სახეს.
ქეისი
ცეცხლის მაგი, ვიზეც მე მინდა მოგიყვეთ, თავის მცირე კარავში მართავდა წარმოდგენებს. მაყურებლებისგან მას გამოყოფდა მოაჯირი და ის დაახლოებით 3-6 ნაბიჯზე იმყოფებოდა თავისი აუდიტორიიდან. მისი აღჭურვილობას წარმოადგენდა ნაძვის მაგიდა და ყოველივე რაც მასზე ეწყო. მისი წარმდგენის ერთადერთი ნაწილი სადაც ნამდვილ მაგიას არ იყენებდა იყო მისი პატარა ძაღლი - რომელიც ცეცხლმოკიდებულ რკალში ხტებოდა. ყველაფერი მიმდინარეობდა მაყურებლების თვალწინ ისე რომ მათ შეეძლოთ დაეთვალიერებინათ საგნები და შეემოწმებინათ მათი მხურვალება ვიდრე მაგის სხეული შეეხებოდა მათ. ყოველ მოქმედებას ასრულებდა ნელა, რაც ყოველგვარ ტრიუკს და სიყალბეს გამორიცხავდა.
იმ ორი წარმოდგენისას რომელსაც მე ვესწრებოდი, მაგი წარმოადგენდა შემდეგ ნომრებს.1) ის ჭიქაში ადუღებდა წყალს და სვამდა მას ადუღებისთანავე. 2) ნაძვის ფიცრის პატარა ნაჭრები მიჰქონდა ცეცხლთან, აცდიდა როდის მოეკიდებოდა, დანაკვერჩხლდებოდა, მერე კი ატეხავდა ცხელ ნაკვერჩხლებს და ჭამდა. 3) გაწითლებამდე გააცხელა მეტალის ნაჭერი, მერე მასზე რამდენჯერმე აუსვა ენა ისე რომ ენის შეხებისას ორთქლი წარმოიქმნა. 4) მერე ჩართო ჩვეულებრივი გაზის შესადუღებელი ხელსაწყო, ცეცხლი ისე დაარეგულირა, რომ მოლურჯო-მომწვანო ცეცხლის კონუსს დამგავნებოდა, მერე ამ ცეცხლით რამდენჯერმე გადაჭრა ლითონის ნაჭრები. მაყურებლებს საშუალება მისცა ცეცხლიც და გადაჭრილი რკინებიც შეემოწმებინა, მერე კი ანთებული ცეცხლი ფართოდ გაღებულ პირისკენ მიმართა, ის არც რაიმე დამცავ ტექნიკას, ცეცხლის სწრაფ ჩაქრობას, ამ რაიმე სხვა მეთოდს არ მიმართავდა. მისი პირი გაღებული რჩებოდა და ანთებული ცეცხლის ნაკადი შეუჩერებლად მიემრთებოდა შიგნით. 5) მეტალის მავთული გაწითლებამდე გააცხელა და ორივე ხელი მაგრად ჩაკიდა. მის ადგილას ადამიანი საშინელ დამწვრობებს მიიღებდა. მერე ის შუაში გააცხელა და კბილებით დაიჭირა თან ამ დროს ორივე ბოლოს ზევით-ქვევით სწევდა.
კომენტარი
თავიდან, როცა კბილებით გახურებული რკინის გადაღუნვას ვუყურე, გადავწყვიტე ფაკირის კბილები შემემოწმებინა. ეს ნამდვილად მაგარი, ჯანმრთელი კბილები იყო, არანაირი სიყალბე. ამან კი ძალიან დამაინტერესა რადგან გახურებული რკინა 10 წამზე მეტი ხანი იყო მჭიდრო კონტაქტში მის ზედა და ქვედა საჭრელ კბილებთან. მიუხედავად იმისა, რომ იმ საღამოს მან ეს ნომერი რამდენიმეჯერ გაიმეორა კბილის ემალი მაინც უვნებელი დარჩა. მეორე წარმოდგენის დაწყებამდე სტომატოლოგი შემომიერთდა. მან დამიდასტურა, რომ ჩეულებრივ პირობებში კბილებთან ამგვარი კონტაქტი მათი ნერვების სრულ კვდომას და კბილების ჩამოცვენას გამოიწვევდა და ამასთანავე საშინელ ტკივილსაც ნერვების კვდომის პროცესში. ასეთი ტემპერატურის ზემოქმედებისას ღრძილებიდან სისხლდენა და კბილების დაცვენა გარდაუვალი იყო. ამიტომაც მეორე წარმოდგენის წინ ჩვენ გულდასმით შევამოწმეთ ფაკირის კბილები პატარა დანით, ხომ არ იყო მათზე რაიმე საიზოლაციო სუბსტანცია, თუნდაც ძალიან თხელი და სრულიად გამჭვირვალე. პირის ღრუში სადაც მუდმივი სისველეა ასეთი სუბსტანციის არსებობა საეჭვოც იყო. ეს დამცავი ფენა ძალიან ძნელი დასამაგრებელი იქნებოდა სველ კბილებზე და ძალიან სქელიც უნდა ყოფილიყო ეს კი მისი აფხეკვის საშუალებასაც მოგვცემდა და თვალითაც ადვილი შესამჩნევი იქნებოდა.
ქეისი 3
ბიბლიური ისტორიის პროფესორი.
შესავალი
1935 წლის 21 თებერვალს დავესწარი ლექციას ლოს ანჯელისის საჯარო ბიბლიოთეკაში. მას ატარებდა დოქტორი ჯონ ჰილი - სამხეთ კალიფორნიის უნივერსიტეტის ბიბლიური ისტორიის პროფესორი. საუბრობდა ცეცხლზე სიარულზე. მას ოთხი სეზონი გაეტარებიან სამხრეთის ზღვებში და ლექციას ახლდა მის მიერ გადაღებული ფოტოების კოლაჟი.
ის ყვებოდა, როგორ იმოგზაურა ტაიტისა და მის მიმდებარე კუნზულებზე, 14 მილი გაიარა კუნძულის სიღრმემდე, რათა თავისი თვალით დაენახა როგორ დადიოდნენ ცეცხლზე. დავინახე დიდი ორმო რომელსაც ქვებით და მორებით ავსებდნენ. მერე ანთებდნენ ცეცხლზე და ის იქამდე ენთო ვიდრე ქვები არ გახურდებოდა. ადგილობრივები ქალღმერთ“ზეციურ ნაინას“ ლოცვებს აღუვლენდნენ და ორმოს გარშემო უვლიდნენ, მერე თითოეული მათგანი გადადიოდა და გადმოდიოდა გახურებულ ქვებზე შვიდჯერ. ქვებიდან „მტვრის გადასაწმენდად“ თის ფოთლებს იყენებდნენ.
დოქტორი ჰილის ფილმში ნათლად ჩანდა, თუ როგორ ეხება მთლიანი ტერფი გახურებულ ქვებს. დოქტორმა აგრეთვე გვაჩვენა როგორ აიძულეს ერთ-ერთი გადასულიყო ქვებზე და ასე ვთქვათ გაევლო „ცეცხლით გამოცდა“ რათა გაერკვიათ მისი დანაშაული თუ უდანაშაულობა. ხოლო რადგანაც მან ძალიან დაიწვა ფეხები, უამრავი პროტესტის მიუხედავად, ადგილობრივებმა ჩათვალეს, რომ მას ქალღმერთი ნაინა არ მფარველობდა და ამიტომ დამნაშავე იყო.
როგორც კი ცერემონია დამთავრდა, ჰილმა და მისმა თეთრმა თანამგზავრებმა შეამოწმეს ლოდების ტემპერატურა, და დაადგინეს, რომ გახურებული ქვებიდან სამი ნაბიჯის დაშორებით ხელის გაწვდენა შეიძლებოდა მხოლოდ 11 წამი, ხოლო ქვებზე დაგდებული ნედლი, სველი ტოტების კონა 13 წუთში აალდა.
ქვების შემოწმებით გართულ სტუმრებს უფროსმა მაგმა შესთავაზა ქვებზე გაევლოთ მათი მაგიის დახმარებით. ერთ-ერთმა მათგანმა მიიღო მიწვევა და ადგილობრივებთან ერთად გაიარა გახურებულ ქვებზე. როგორც დოქტორი ჰილი ამბობს, უცნაური იყო ის, რომ კაცმა ისე გადაკვეთა გავარვარებული ლოდები რომ არც ფეხსაცმელი და არც ფეხები არ დაუზიანებია, სამაგიეროდ სიცხისგან სახე ისე დაეწვა რომ რამდენიმე დღე კანი ისევ ექერცლებოდა.
ლექციის შემდეგ მე შევუერთდი იმ ხალხის ჯგუფს, რომლებიც კითხვებს სვამდნენ და თითოეულ პასუხს ყურადღებით მოვუსმინე. დოქტორს სთხოვეს მომხდარის რაც შეიძლება ზუსტი ახსნა. თუმცა მან ეს ვერანაირად ვერ ახსნა. სავარაუდოდ ის ფიქრობდა, რომ აქ ადგილი ჰქონდა გონების რაღაც უმაღლესი ფორმის თანდასწრებას - ძალას რომელიც ცეცხლს დაწვის საშუალებას არ აძლევდა. მაგრამ ის ხაზს უსვამდა, რომ მისი მოსაზრებები ფაქტებად არ უნდა მიგვეღო.
რა თქმა უნდა, დასვეს კითხვები, ხომ არ იყო გამოყენებული რაიმე შეუმჩნეველი ტრიუკი. დოქტორმა ჰილმა აგვიხსნა, რომ ეს სრულიად გამორიცხული იყო, რადგან ერთ-ერთი მათგანის ფეხსაცმელს ყოველგვარი მანიპულაციის გარეშე საერთოდ არ შეეხო ცეცხლი, ხოლო ჩვეულებრივ ისინი მთლიანად უნდა დამწვარიყო.
ამის შემდეგ დოქტორმა ჰილმა უფრო თვალსაჩინო რომ გაეხადა ასეთი მისტერია ცეცხლზე სიარულის სხვა შემთხვევა აღწერა, რომელიც ფირზე არ გადაუღია. მაშინ ერთმა ახალგაზრდა მისტიკოსმა განაცხადა, რომ თუ მაგია მუქკანიანებს იცავდა, მაშინ მას თეთრკანიან ადამიანს ღმერთი დაიცავდა. მან მისდამი კეთილგანწყობილ მთავარ მაგს ჰკითხა რჩევა მისგან კი პასუხად მიიღო, რომ ყოველგვარი შიშის გარეშე შეეძლო ცხელ ქვებზე შედგომა. მისი თანმხლები სხვ თეთრი ადამიანების პროტესტის მიუხედავად, მან ფეხსაცმელები და წინდები გაიძრო. ის გაქვავებული სახით მიუახლოვდა გახურებულ ქვებს, ეტყობოდა, რომ მთელი ძალით ცდილობდა კონცენტრირებას და იმ რწმენის შენარჩუნებას, რომ წარმატებით გადავიდოდა ზედ. ის მიჰყვა სხვებს სრულიად თავისუფლად. უეცრად იქვე ახლოს ძაღლები აყეფდნენ, ბიჭმა ერთი წამით მათ შეხედა და მერე მკვეთრად ააგლიჯა ფეხი ქვებიდან. მერე ისევ შეძლო კონცენტრაცია და გზა გააგრძელა. მოგვიანებით გაირკვა რომ ამ დროს ტერფზე დიდი წყლული გაჩნდა. დოქტორი ჰილი გვარწმუნებდა ამ ფაქტის ნამდვილობაში მაგრამ თავს იკავებდა მისი კომენტირებისაგან.
კომენტარი
მათ ვისაც არ უნახავთ 1934 წელს ჩაწერილი ცეცხლზე სიარული შემიძლია ინფორმაციის შემდეგი წყაროები ვურჩიო.
წიგნი ა.ა რაითის „The Colony of Fiji“ გამოცემულია ფიჯიზე. იქ რამდენიმე კარგი სურათია, როგორ დადის ადამიანი ცეცხლზე. ის, რომ ამ წიგნში ვიპოვით ერთ განყოფილებას, სადაც გაკვრითაა მოხსენიებული ცეცხლზე სიარულის ფენომენი - ეს კი ყველაზე უფრო მიმზიდველია ფიჯიზე მოგზაური ტურისტებისთვის. აქ ნათლად ჩანს, რამხელა გავლენას ახდენს მეცნიერული შეხედულებები თანამედროვე ადამიანის აზროვნებაზე.
არსებობს მეორე წიგნიც, რომელსაც უფრო ადვილად იპოვით ბიბლიოთეკაში „Seatracks of the Speejacks“. ჯენი გოუენის დაწერილ ამ წიგნში დეტალურადაა აღწერილი ცეცხლის მაგებიც და მათ პრაქტიკებიც.
ჰერბერტ მაქ-ქრავის წიგნში Tahiti Days (George H. Doran Co., 1920) მთელი თავი ეძღვნება ჩვენთვის საინტერესო საკითხს (ქართულად ეს ტექსტი შეგიძლიათ იხილოთ ამ ლინკზე). აქ მოყვანილია რამდენიმე სურათი სადაც ადამიანები დადიან ცეცხლზე და ბრბო რომელიც ამას თვალს ადევნებს.
ქეისი 4
ცეცხლზე სიარული როგორც რელიგიური რიტუალი ბირმაში.
შესავალი
ჰავაიზე ცხოვრებისას თავი გამქონდა ხელოვნების ნიმუშების მაღაზიით და ფოტოსალონით ჰონოლულუში. ჩემს უამრავ კლიენტს შორის ერთი ინგლისელი მოგზაური, რომელიც მოვიდა ჩემთან 1929 წელს, როცა მსოფლიოს გარშემო მოგზურობდა. მას თან დაჰქონდა ფოტოაპარატი და იღებდა ყველაფერს რასაც გზაში ხვდებოდა.
რამდენიმე დღის გაცნობილი მყავდა, როცა ერთხელ შემოვიდა ჩემთან და მკითხა იყო თუ არა ჰავაიზე რაიმე ისეთი რისი ფირზე აღბეჭდვაც ღირდა. მე რა თქმა უნდა ვიცოდი ბევრი არაჩვეულებრივი რამ, მაგრამ ვერ გავბედე პირდაპირ მომეყოლა კაჰუნებზე და მათი მაგიის გადასაღებად გამეგზავნა.
ჩვენი საუბრისას ინგლისელმა გაიხსენა როგორ მოისყიდა ბირმაში ერთი ღვთისმსახური, რომელაც ნება მისცა აივანზე დამალულიყო და გადაეღო საიდუმლო ცერემონია - ღმერთ აგნის საპატივსაცემოდ მოწყობილი ცეცხლზე სიარული.
მაშინვე ვთხოვე დაწვრილებით აღეწერა ჩემთვის ეს შემთხვევა და ეჩვენებინა ჩანაწერი. ის სასტუმროში დაბრუნდა და მაშინვე მოიტანა ფირი. ახლა კი დაწვრილებით აღვწერ, რაც მისგან გავიგე და რაც ფირზე ვნახე მაშინ ჩემს ფოტოსალონში.
ქეისი
“ხედავ, - მეუბნებოდა ჩემი მეგობარი, აღფრთოვანებული იმით, რომ შეეძლო ჩემთვის ნამდვილი სასწაული ეჩვენებინა, - მე უბრალოდ კი არ გიყვები რაც ვნახე, მე ეს გადაღებული მაქვს. ესაა ყველაზე კარგი. თუნდაც ეს ფილმი ავიღოთ რომელსაც ახლა განახებ. ეს რომ არ გადამეღო შესაძლოა მეც კი დავეჭვებულიყავი, რომ ოდესღაც ეს ყველაფერი ვიხილე. შეუძლებელია ამის დაჯერება. ნებისმიერი გეტყვით, რომ არ შეიძლება არაფერი მსგავსი მოხდეს. შესაძლოა მეც კი ასე ვთქვა, არადა თავად გავხდი ამ ყველაფრის მოწმე სამ თვეზე ნაკლები ხნის წინ. - ის შეჩერდა და დამელოდა, როდის მოწყვეტდი თვალს პროექტორს და მას შევხედავდი. მეც ცდა არ დავიშურე, რომ სათანადო გაკვირვება და უნდობლობა გამომეხატა.
„რაღას უცდით, ჩართეთ,- მითხრა ამაყად. - შეძლებთ კი დაიჯეროთ რაც კამერამ აღბეჭდა.“
ორი სკამი დავდგით და საუბარი შევწყვიტეთ. ჩვენს წინ, ეკრანზე რაღაც ფიგურები ამოძრავდნენ.
„ რასაც ახლა ხედავ, ეს პროცესიაა, - ამიხსნა ჩემმა მეგობარმა, - ეს ტაძრის მოედანზე სრულდება, მსახურების დაწყებამდე. ჯგუფი, რომელმაც ჩაიარა, კანდიდატები არიან, ისინი წლების განმავლობაში ემზადებიან წმინდა ცეცხლით განდობის ცერემონიისთვის, ღმერთ აგნის კულტის თანახმად. საკვირველი ხალხია ეს ყავისფერები. შეხედე მათ სახეებს, ყველა მათგანი ისე გამოიყურება თითქოს რაღაცაზეა კონცენტრირებული. თითქოს საერთოდ არ აქცევენ ყურადღებას ბრბოს, რომელიც ამ დროს მხოლოდ მათი დანახვითაც კი ჭკუაზე გადადის. ყოველი ამ ხალხიდან იმედოვნებს, რომ ოდესღაც თავადაც გაივლის ცეცხლზე, ეს კი ძალიან საპატიოა. ერთხელ გაივლი და მთალი ცხოვრება განდობილი ხდები, რაღაც წმინდანის ან ქურუმის მსგავსი. იმ ტაძრის ყველა ქურუმი ასეთ ცერემონიაში მონაწილეობს რათა სულიერი ლიდერი გახდეს.“
„როგორ აკეთებენ ამას?- ვკითხე მე და თან თვალს არ ვაშორებდი პროცესიას, რომელიც ნელა, აღმოსავლეთისთვის დამახასიათებელი საზეიმო მანერით მიდიოდა.
„გგონიათ მე არ მინდა ამის ცოდნა?“
„მაგრამ თქვენ როგორ ფიქრობთ? - არ ვიშლიდი მე“
„საიდან უნდა ვიცოდე. ვცადე რაღაცა გამეგო ქურუმებისგან, მაგრამ მათ მგონი უბრალოდ მომატყუეს. მეუბნებოდნენ, რომ მათი რელიგია ერთადერთი და ჭეშმარიტია და ცეცხლზე სიარული ამის დასტურია. თანაც დასძენდნენ, რომ არც ერთი სხვა რწმენა თავის მიმდევრებს ასეთ შესაძლებლობებს არ სძენს. ცდილობდნენ დავერწმუნებინე, რომ მათი ღმერთი მართალ და სუფთა ხალხს დაწვისგან იცავს. ხოლო ის ვინც საკმარისად სუფთა არაა, ასეთ მადლს ვერ იღებს. - უეცრად ინგლისელმა ეკრანისკენ მანიშნა - შეხედეთ ამ ყმაწვილს. ესაა ის ქურუმი რომელთან საუბრის საშუალებაც მომეცა, სანამ პროცესია ქალაქში მიემართებოდა. კარგი ბიჭია, პატიოსანი და სიმპატიური.“
„რას გულისხმობ?“- ვკითხე მე.
„ის სხვებს არ ჰგავს, - მიპასუხა მან, - ის ადვილად არავის ენდობა და თეთრებსაც ვერ იტანს. რაც შეეხება სიმპატიურს ამას იმიტომ ვამბობ, რომ მან დამიჯერა როდესაც ვუთხარი, რომ მათ რელიგიას ვსწავლობდი და მათთან გაერთიანება მინდოდა. თავიდან ვიფიქრე, რომ დაუფარავად დამცინებდა, მაგრამ როცა ჯიბეში ფული ავაჩხრიალე მან ყველაფერი სერიოზულად მიიღო.
„იქნებ მან მართლაც სერიოზულად მიიღო შენი ნათქვამი, - ვუპასუხე მე და ეკრანზე მიმდინარე მსვლელობას მივადევნე თვალი.“
„არა ის სულელი ნამდვილად არ იყო. მონეტების სასიამოვნო წკრიალი მისვის უკვე ნაცნობი გახლდათ. ხოლო როცა ვუთხარი, რომ ცერემონიაში მონაწილეობა მინდოდა და ყურება როგორ გაივლიდნენ ადამიანები ცეცხლზე ის მშვენივრად მიხვდა რას ნიშნავდა ეს. აქვე ხაზი გაუსვა, რომ უკეთესი იქნებოდა თუ მე იმ წუთასვე გავიღებდი სოლიდურ შემოწირულობას ტაძრისთვის. მან მადლობა გადამიხადა და მთხოვა რამდენიმე წუთში ტაძრის შესასვლელთან მივსულიყავი. რა თქმა უნდა არ მიხსენებია, რომ თან კამერას მივიტანდი.
ეკრანზე გამოსახულება უეცრად შეიცვალა და ტაძრის ეზოს შიდა ნაწილი გამოჩნდა. ეს იყო მაღალი კედლებით გარშემორტყმული დიდი მოედანი. ერთ მხარეს განლაგებული იყო ცხელი ხის ნაკვერჩხლით სავსე დიდი, გრძელი მოწყობილობა, რომელიც მხურვალებას გამოყოფდა. ეს მოწყობილობა დაახლოებით 50 ნაბიჯი იყო სიგრძეში და 5 - სიგანეში. ვუყურებდი მამაკაცები როგორ ურევდნენ ნაკვერჩხალს და უფორმო მასას გრძელი, ვიწრო პლატფორმის ფორმას აძლევდნენ.
“აი ისიც, - წამოიყვირა ჩემმა ინგლისელმა მეგობარმა - აქ ჩემს ქურუმს შევხვდი, მან შიგნით ისე შემიყვანა არ იცოდა კამერა რომ მიმქონდა. მან აივანზე გამიყვანა და ბამბუკის შირმის უკან დამმალა. კიდევ ერთი მოზრდილი შესაწირი გადავეცი ტაძრისთვის და მანაც დამტოვა. ცოტა ხნის შემდებ ამ შირმაში ორი ნახვრეტი გავაკეთე ერთი საყურებლად და მეორე კამერისთვის.
„მე ნაკვერჩხლების არევის დასაწყისი და დასასრული გადავიღე , - განაგრძო მან - ხედავთ? უკვე ყველაფერი გამზადებულია. ნაკვერჩხლები სწორად აწყვია, დაახლოებით 6 დუიმის სისქეზე. ნახშირი დაახლოებით 10 საათი იწვოდა, როგორც ქურუმმა მითხრა. ჯოჯოხეთური სიცხე იდგა, ისეთი, რომ ბამბუკის შირმის მიღმაც კი ძლივს ვუძლებდი. ხედავ, ვინც ნაკვერჩხლებს ურევს გამუდმებით პირს იბრუნებს რომ არ დაიწვას, ჯოჯოხეთია, სხვა არაფერი.
„ახლა კი ამ კარს შეხედეთ, - მითხრა ინგლისელმა ცოტა ხნის შემდეგ - გადაღება მაშინ დავიწყე, როცა გარედან ხმაური შემოვიდა. ვიცოდი რომ საცაა პროცესია შემოვიდოდა. აი ისინიც! წინ ქურუმები მოდიან, უკან კანდიდატები მოჰყვებიან. ყველა კანდიდატი მამაკაცია, ქალები ზედმეტად ცოდვილები არიან იმისთვის, რომ განწმენდა გაიარონ. მამაკაცების უმრავლესობა მოხუცები არიან, სულ 43 დავთვალე. შეხედე მათ სახეებს, თითქოს შუადღის ჩაიზე მიდიან, როგორი სათნო სახეებია. ფორმიანი აყლაყუდები - პოლიციელი სიქჰები არიან. მათ ყველა ბრიტანულ კოლონიაში შეხვდებით. ეს წმინდანები არ არიან, ისინი ხელისუფლებამ გამოგზავნა პროცესიაზე თავალის სადევნებლად. მოგვიანებით მათ მოქმედებაშიც იხილავ.“
თვალს ვადევნებდი როგორ შევიდა პროცესია ეზოში. კანდიდატები მდუმარედ განლაგდნენ გახურებული ნაკვერჩხლების ზოლის ერთ ბოლოში. მათ უკან მამაკაცების, ქალებისა და ბავშვებისაგან შემდგარი ბრბო მოეწყო. ყველა ძალიან აღელვებული იყო.
სიქჰებმა ნელი ნაბიჯით გაიარეს ბრბოში. ქურუმებმა შემოუარეს ცეცხლს და სხვა, 6 ტაძრიდან გამოსული 6 ქურუმისგან შემდგარ ჯგუფს შეუერთდნენ, ნკვერჩხლების ზოლის მეორე მხარეს. ამ ექვსი ქურუმიდან ყოველს ხელში ეჭირა მოკლე მათრახი უამარავი წკეპლით. ქურუმებსა და ნაკვერჩხლებს შორის იყო პატარა, წყლით სავსე ღრმული. ეს ღრმული იყო დაახლოებით 6 ნაბიჯის სიგანის, 10 დუიმი სიგრძის და 4 დუიმი სიღრმის.
„ეს მათრახები რისთვის? - ვიკითხე მე - იმისთვის ხომ არა, რომ ცეცხლზე მოსიარულეები წყლიდან მოშორებით გააჩერონ“
„ახლავე თავად დაინახავთ რისთვისაც , - მიპასუხა მან სწრაფად - მე მგონია, რომ როცა ისინი ცეცხლიდან წყალში გადადიან ქურუმები ურტყამენ მათ რათა ყურადღება გაცხელებული ტერფებიდან გადაატანინონ. მე ჩემ ნაცნობ ქურუმს ვთხოვე ეს აეხსნა მაგრამ ვერაფერი გავიგე მისი ნათქვამიდან. ეს რაღაც ძველ ადათს შეეხებოდა.
„და არც მათრხი და არც ცეცხლი არ აზიანებთ მათ? - დავინტერესდი მე“
„მათრახი აზიანებს, ხანდახან წკეპლები მხრებსა და ზურგზე კანს უხეთქავს. ახლა კი ყურადღებით შეხედე ეკრანს, ხედავ ყველა ლოცულობს. უამრავ უცნაურ მოძრაობას აკეთებენ. ისინი ღმერთ აგნის შესთხოვენ, რომ მან დაიცვას უცოდველები და დასწვას ცოდვილები. ეკალი მაყრის კანზე...
კამერა ისევ კანდიდატების მდუმარე ჯგუფს მიუბრუნდა. ისინი ლოცვებში მონაწილეობას არ იღებდნენ, უბრალოდ მშვიდად იცდიდნენ. მათ მხოლოდ ტრუსები ემოსათ. და აი ერთმა მოხუცმა უხუცესმა ასწია ხელი - თითქოს ბრბოში ვიღაცას ესალმებოდა, მერე მობრუნდა და აციმციმებული, გავარვარებული პლატფორმისკენ გაემართა. მან ხელები ერთმანეთთან მიიტანა და ცას ახედა თითქოს რაღაცაზე ლოცულობდა, მერე კი მშვიდად გადავიდა ცეცხლის ზოლზე. სუნთქვა შემეკრა, ის კი მტკიცე ნაბიჯით უახლოვდებოდა საპირისპირო მხარეს მოგროვილ ქურუმებს.
ძლივსღა ვსუნთქავდი, ისე ვუყურებდი ეკრანზე მიმდინარე პროცესს. მოხუცის ფეხები შავ კვალს ტოვებდნენ, რომლებიც მაშინვე ინთებოდნენ, როგორც კი ის გადაივლიდა. წინ მწყობრი, მშვიდი ნაბიჯებით მიდიოდა. ის მოჩვენებას გავდა, რადგან მხურვალების ტალღები გარშემო თხელი, მთრთოლვარე ნისლის ვუალს უქმნიდა. ეკრანს ვაკვირდებოდი და ჩემს გაკვირვებას ეჭვები ცვლიდა. რასაც ვუყურებდი სიმართლე ვერ იქნებოდა. მაგრამ მალე ეს საშინელი მსვლელობაც დამთავრდა. მოხუცი ნაკვერჩხლებიდან წყალში გადახტა და მათრახებმაც არ დააყოვნეს, ქურუმებმა ორივე მხრიდან დასცხეს მხრებში.
უხეში წკეპლები დაუნდობლად ეცემოდა და შიშველ სხეულს ფლეთდა. მოხუცი ტკივილისგან კანკალებდა. ორმა სხვა ქურუმმა სწრაფად მოხვიეს ხელი და იქვე ახლოს სკამზე ჩამოსვეს. მათ თავის ქნევით დაუთვალიერეს ფეხები და ისევ თავიანთ ადგილებს დაუბრუნდნენ.
კამერა უკან დაბრუნდა და ახლა სხვა, უკვე ნაკვერჩხლებზე შემდგარი კანდიდატის გადაღება დაიწყო. ეს საშუალი ასაკის გამხდარი ადამიანი იყო. თავი მისი მომლოდინე ქურუმებისკენ მიექცია, მუშტებად შეკრული ხელები კი ორივე მხარეს დასთრევდა. ის ფართო, სწრაფი ნაბიჯებით მიდიოდა და სულ უფრო უმატებდა სიჩქარეს. თავი ზეცისკენ ისე ასწია თითქოს ცდილობდა მხურვალებას გაჰქცეოდა. უკვე ნახევარი გზა გავლილი ჰქონდა და უფრო და უფრო სწრაფად მიდიოდა. მოულოდნელად სიარულმა სირბილში გადაინაცვლა. როგორც კი დასარულს მიაღწია, გიჟივით შევარდა წყალში. იქ კი მაშინე მათრახები დაესხა თავს. ისინი იქამდე ურტყამდნენ, ვიდრე მიწაზე ტკივილისგან მოკრუნჩხული არ დაეცა, მაშინ ორმა ძლიერმა ქურუმმა აიტაცა და კედელთან დასვა.
კამერა კი მომდევნო კანდიდატს მიუბრუნდა.
„დაიწვა ეს ადამიანი? - აკანაკალებული ხმით ვიკითხე.
„არა. მთელი ჯგუფიდან მხოლოდ სამი დაიწვა, - მიპასუხა მან მშვიდი ხმით - ამას შეხედე“.
წელში მოხრილმა, ძალიან მოხუცმა კაცმა შეაბიჯა ცეცხლში. ხელები მუდარით აღაპყრო ზემოთ. პირველივე ნაბიჯის მერე ბარბაცი დაიწყო. დაიბნა, ზემოთ ახტა და გიჟივით გადავრდა წინ, მაგრამ დაეცა. მაშინვე პლატფორმასთან გაჩნდენენ გრძელ, მოკაუჭებული ჯოხებით აღჭურვილი დამხმარეები. მათ ძალიან სწარაფად გამოათრიეს აალებული სხეული პლატფორმიდან, სწრაფად მოაშორეს მიკრული ნაკვერჩხალი, წყალი გადაავლეს, ასწიეს და წაიყვანეს.
„ის ჯერ კიდევ იქამდე დაიღუპა ვიდრე გამოათრევდნენ, - გაისმა ჩურჩული ჩემს გვერდით, შევხტი რადგან სულ დამავიწყდა, რომ ჩემი მეგობრიც იქვე იყო. - მაგრამ ამან სხვები ვერ შეაჩერა, ცერემონია გაგრძელდა.“
კამერა ისევ შეტორტმანდა და მოსცილდა ადამიანს, რომელსაც უკვე როზგავდნენ. პლატფორმის შორეულ კუთხეში ახალი კანდიდატი გამოჩნდა. ის ხელში პატარა ბიჭით შევიდა ცეცხლში. ბვშვი 6 წელზე მეტისა არ იქნებოდა და მხოლოდ ტრუსები ეცვა. საშინელებისგან შევყვირე. ბავშვი რატომ უნდა ჩაეგდოთ საფრთხეში? ეს კაცი რომ დაცემულიყო? მე ისევ სუნთქვა შემეკრა. ღმერთო, ნუთუ გაქცევას აპირებდა? ხომ არ გაგიჟდა!
„მას ყველაფერი გამოუვა, - დამამშვიდა მეგობარმა.“
ისევ სკამზე დავეშვი. კაცი ნელა, რწევით მიდოდა. ბიჭის გამოსახულება ხან ქრებოდა, ხან ისევ გარკვევით ჩანდა. ბავშვს პატარა ხელი მამაკაცის მხარზე ედო, მის სახეზე შიშისა და უნდობლობის კვალიც კი არ იყო. კაცი პლატფორმასთან ისე მივიდა ნაბიჯი არც შეუნელებია არც აუჩქარებია. ის წყალში შევიდა, მათრახი მხოლოდ ერთხელ დაარტყეს მხრებზე. ამ დროს მან მაღლა ასწია ბიჭი, რომ დარტყმებისგან დაეცვა. ამ ჟესტით თითქოს უნდოდა ბრბოსთვის ეჩვენებინა, რომ გამარჯვებაში მას შვილისადმი უზომო სიყვარული დაეხმარა. კამერამ გადაიღო როგორ დასვა მან ბავშვი ძირს და როგორ გაემართა ორივე სკამისკენ კედელთან.
მოულოდნელად ფილმის კადრებმა ძალიან სწარაფად დაიწყეს ცვლა, მამაკაცები სწრაფად გადარბოდნენ ცეცხლზე და ერთი მეორის მიყოლებით უჩინარდებოდნენ.
„ფირი გამითავდა, - ამიხსნა მეგობარმა - მხოლოდ მოკლე ეპიზოდებსღა ვიღებდი. ახლა კი შეხედე, იმას დავინახავთ რომელიც დაიწვა... აი ისიც, კუთხეში - ყმუის - აი უკვე წყალშია. მის ცემას აზრი აღარ ჰქონდა. მოგვიანებით ქურუმმა მითხრა, რომ ეს ადამიანი სიარულს ვეღარასოდეს შეძლებდა. ახლა კი ხედავთ იმ სიქჰს? ხედავთ რა ხდება ! ბრბო გადაირია, ნამდვილი რელიგიური ექსტაზია. თავადაც ცდილობენ ცეცხლზე გავლას. ხედავ ხელჯოხიან სიქჰებს? რა მოხდებოდა ბრბოს რომ არავინ აკავებდეს? ყველა ცეცხლში ჩახტებოდა.
უცებ რაღაცამ დაიჩხაკუნა და ეკრანი გათეთრდა. სურათი დასრულდა.
„აბა როგორი შეგრძნებაა? - ინტერესით მკითხა ინგლისელმა.
„შეძრული ვარ , - ვუპასუხე გულწრფელად.“
„შეძრული? წარმოიდგინეთ მე რას უნდა ვგრძნობდე. მე ხომ ეს ყოველივე საკუთარი თვალით ვნახე. სულ ცოტაც და მათ რწმენა შევუერთდებოდი. ნუსხავს ადამიანს. მთელი კვირა ვცდილობდი ნანახის დავიწყებას. თითქოს სული ან რამე მსგავსი მენახოს... სულ იმაზე ფიქრობ, რომ ფოკუსების გარდა აქ კიდევ რაღაცა უნდა იყოს.
„შენ რა მართლა გგონია,რომეს ყველაფერი მხოლოდ ფოკუსია? - ვკითხე მე.“
ხანგრძლივი დუმილი ჩამოწვა. ის ყოყმანობდა.
„აბა სხვა რა უნდა იყოს. მეორე მხრივ კი განა რა უნდა წაესვათ ამ ადამიანებს ისეთი, მთელი ნახევარი დღე რომ არ მოსცილებიყოთ, სანამ ფეხშველები მიდიოდნენ პროცესიაში? რანაირად დაიწვა ზოგიერთი თუ ვივარაუდებთ რომ ყველას ერთნაირი დამცავი საშუალება ესვა?
„იქნებ თავად უკეთ იციან რა დგას ამის უკან? - მივუგე მე“
მან თავი დამიქნია.
„მე თითქმის შევუერთდი მათ. თუნდაც იმის გასაგებად რა იდგა ამ ყველაფრის მიღმა.“
კომენტარი
ამ ქეისში ჩანს, რომ ქურუმები არ იყენებდნენ მაგიას ცეცხლზე მოსიარულეთა დასახმარებლად, მაგრამ საშუალებას აძლევდნენ მათ თავიანთი ძალა ისე გამოეყენებინათ როგორც შეეძლოთ. აშკარაა, რომ ზოგიერთი კერ კიდევ არ იყო კარგი მაგი, ამ საკითხის რელიგიური მნიშვნელობის მიუხედავად.
რადგან ბოლოს ჩვენ განვიხილავთ ცეცხლის მაგიით ცოდვისაგან განწმენდის ძალიან მნიშვნელოვან მომენტს - მე წარმოგიდგენთ პატარა ამბავს, რომელიც იგოროტის**** თავებზე მონადირეთა შთამომავლებს შეეხებათ.
ქეისი 5
შთამომავლები ადასტურებენ, რომ მათი თავებზე მონადირე წინაპრები თავისუფლად დადიოდნენ ცეცხლზე.
შესავალი
იგოროტები ფილიპინებზე საუკუნეების განმავლობაში დადიოდნენ ცეცხლზე და თავებზეც ნადირობდნენ. მართალია მტრის დევნა და მერე თავის მოკვეთა შორსაა იმისგან რასაც მორწმუნე ბირმელები „გაწმენდას“ ეძახიან, მაგრამ როგორც ჩანს იგოროტებს ამაზე არაფერი სმენოდათ. აქ ჩვენ ვნახავთ ტანმორჩილ მოვარდისფრო-მოყავისფრო ხალხს რომლებიც ზედმიწევნით ფლობენ ცეცხლზე სიარულის ხელოვნებას.
ქეისი
რამდენიმე ცეცხლზე მოსიარულე იგოროტი ჩამოვიდა ორიოდე წლის წინ ლოს-ანჯელესში. მათ წარმოდგენები გამართეს ძველ პარკში ვაშინგტონის ქუჩაზე. ჩემმა ნაცნობმა ჯორჯ დრომგოლდმა ისინი საქმისას ნახა. მისი მონათხრობი ისევ ნაცნობ სურათს გვიშლის: გავარვარებული ქვები, მწვანე ტოტების კონა, შიშველი ფეხებით ცეცხლზე სიარული, რაც მთავარია არანაირი დამწვრობა.
კომენტარი
ეს ქეისი ძალიან მნიშვნელოვანია იმის საჩვენებლად, რომ იგოროტები დღემდე ფლობენ ცეცხლზე სიარულის ხელოვნებას.
აღნიშვნის ღირსია ისიც, რომ ამ ხელოვნების დაპრაქტიკება შეიძლება ცივილიზებულ ქვეყნებშიც, შორს მცენარე თისგან, რომელიც ასე ფართოდ გამოიყენება პოლინეზიურ რიტუალებში.
ქეისი 6
იაპონელი მკურნალი იყენებს ცეცხლის მაგიას.
შესავალი
წინა ქეისებში აღწერილი იყო ცეცხლის მაგიის ყველაზე გავრცელებული ფორმები. ახლა კი მინდა ყურადღება მიაქციოთ ცეცხლის მაგიის ნაკლებად გავრცელებულ და უფრო სასარგებლო ფორმას, რომელიც ბევრი დაავადების სამკურნალოდ გამოიყენება.
ქეისი
1928-1929 წლებში ჰონოლულუში ჩამოვიდა იაპონელი ცეცხლით მკურნალი. მან რეკლამა გაუკეთა თავის საქმიანობას და დაიწყო ადამიანების მკურნალობა. მისი სპეციალობა ართრიტის მკურნალობა იყო. ის ისე აცხელებდა ქვებს, რომ შეიძლება დამწვრობაც მიგეღოთ. როგორც მოგვიანებით სასამართლოში განაცხადა - მაგიის გამოყენებით შეიძლება დაავადებული სახსრების გარშემო ქვების ისე განლაგება რომ განკურნო ის. ამ მეთოდით მან უამარავი ადამიანი განკურნა, მათ შორის ერთი მდიდარი ამერიკელი, რომელსაც უკვე სიარული აღარ შეეძლო ართრიტისაგან. იაპონელის ცხელი ქვების პროცედურების მერე მისი ფეხი სავსებით განიკურნა.
კომენტარი
ამ ქეისს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს ჩვენს კვლევებში რადგან ის აღწერილია სასამართლოს დოკუმენტებში. გარკვეული პრაქტიკის მერე ჰონოლულუში იაპონელი მედიკების ინიციატივით დააპატიმრეს. მას წაუყენეს ბრალდება, რომ სამედიცინო ლიცენზიის გარეშე მუშაობდა. მაგრამ რადგან ის პაციენტებს არანაირ წამლებს არ უნიშნავდა, მას წაუყენეს ბრალდება რომ ის კაჰუნა იყო.
ჰავაის კანონი მაგიის სამკურნალოდ გამოყენების შესახებ გვეუბნება - პუნქტი 1034. ჯადოქრობა დასჯადია. ყველა პირი ვინც სამკურნალოდ გამოიყენებს ჯადოქრულ პრაქტიკას, კუდიანობას, ანანას, ჰოპიოპიოს, ჰოუნაუნას, ჰოომანამანას (ჰავაელი კაუნასების ტერმინები) ან სხვა ცრურწმენებს და თაღლითურ მეთოდებს, დაჯარიმდება 100 დოლარზე არანაკლები თანხით და მიესჯება თავისუფლეის აღკვეთა არანაკლებ 6 თვისა. არის ამ კანონის სხვა ნაწილიც, რომელიც კაჰუნას თაღლითად განიხილავს, განსაზღვრავს, რომ ადამიანი ვინც თავს კაჰუნას უწოდებს და ფულს იღებს მაგიური ძალის საჩვენებლად დაჯარიმებული უნდა იქნეს 1000 დოლარით და დაპატიმრებული 1 წლის ვადით.
სასამართლომ დააკმაყოფილა იაპონელის წინააღმდეგ წარდენილი ბრალდებები და საერთოდ არ მიიღო მხედველობაში ის ფაქტი, რომ მისი მეთოდით განიკურნენ პაციენტები ვისთანაც ტრადიციული მეცნიერება უკვე უძლური იყო. თავის გასამართლებლად იაპონელი ხაზს უსვამდა იმ ფაქტს, რომ ის იყენებდა მაგიას დ არა წამლებს. მაგია კი ვერც ერთ ცივილიზებულ სასამართლოში ვერ იქნება დამამტკიცებელი საბუთი. მან აღიარა, რომ ცხელ ქვებს სხვების სამკურნალოდ იყენებდა და ეს საკმარისი იყო. ის დააჯარიმეს და დააპატიმრეს როგორც კაჰუნა, მოგვიანებით ქვეყნიდან გააძევეს.
იაპონელს რომ რიმე თაღლითობისთვის მიემართ სასამართლოში გამოტყდებოდა და არ დაიწყებდა მტკიცებას რომ მაგიას მიმართავდა. ამან ხომ უფრო გაურთულა მდგომარეობა. მაგრამ მეორეს მხრივ თუ ის სიმართლეს დამალავდა მაშინ იძულებული იქნებოდა სასამართლოსთვის თავისი ტრიუკები განემარტა. ეს კი მისთვისშეუძლებელი იყო, ის ხომ თავის საქმიანობაში არ იტყუებოდა.
შეჯამება
მაგიური „ცეცხლმედეგობის“ თემა კიდევ ერთი შემთხვევით უნდა შეივსოს, ესაა ცეცხლზე მოსიარულე ადამიანების ტესტირება რომელიც ლონდონში გაიმართა მეორე მსოფლიო ომის დროს. მას ჰარი პრაისი და მისი ასესტენტები ატარებდნენ. კუდა ბუქსზე დაბეჭდილი ექსპერიმენტის შედეგების მიხედვით ჩანს, რომ უამრავი თეთრი ადამიანი დაიწვა ინდოელის მიბაძვისას. მოგვიანებით პრაისის ჯგუფმა სხვა ინდოელთან ჩაატარა კვლევა. მისი გამოსვლა ნაკლებად თეტრალური იყო და ერთმა თეთრკანიანმა შეძლო ამის გამეორება. თუმცა მოგვიანებით ჰარი პრაისმა უარყო თავისი დასკვნები კუდ ბუქსის შესახებ და მხედველობაში მიიღო ჰასანთან ჩატარებული სხვა ექსპერიმენტები რომლებიც ფიასკოთი დამთავდა.
„ცეცხლმედეგობის“ სხვა მნიშვნელოვანი წყარია Psychical Research -ის სტატიები. უამრავ აღწერილ შემთხვევაში მონაწილეები აღნიშნავდნენ, რომ ცეცხლზე სიარულის უნარი სულების საჩუქარი იყო. ცნობილი მედიუმი დ.დ. ჰოუმი თავისი სიანსებისას ბუხრიდან გავარვარებულ ნაკვერჩახლს იღებდა და ის შიშველი ხელით ეჭირა. თან სულს უბერავდა რომ უფრო გაეცხელებინა. უფრო მეტიც ის ნაკვერჩხლებს თხელ ტილოში ახვევდა და ქსოვილი დაუზიანებელი რჩებოდა. ის ხშირი თმით დაფარულთავს ჰყოფდა ცეცხლში და ერთი თმის ღერიც კი არ ეწვოდა. ახალ მოკრეფილ ყვავილებს აწყობდა ცეცხლში და უვნებლებს იღებდა უკან. ახლახანს გამოვიდა მისი ბიოგრაფია სადაც ეს და სხვა მსგავსი შემთხვევბიცაა აღწერილი.
ცეცხლმედეგობა, რომელიც ლოცვით, ზეადამიანების განდობით, გარდაცვლილთა სულებისა და მათი ლოცვის შედეგად მიიწევა პარანორმალური მოვლენაა და მიეკუთვნება მაგიას.
ნებისმიერი ცოდნა რაც ჩვენი ჩვეული ყოფის ფარგლებს სცდება, იქნება ეს უეცარი განკურნება, პარაფსიქოლოგიური მოვლენა, ანდა სულაცსიკვდილის ლოცვების გამოყენება - ყველაფერი ეს მაგიაა.
*ლუაუ - ჰავაიური ნაციონალური ნაყოფიერების დღესასწაული, წარმოადგენს რამდენიმედღიან წვეულებას ღია ცის ქვეშ.
**პოი - ჰავაიური ნაციონლური კერძი, მზადდება მცენარე ტაროს ბოლქვებისგან - გააჩნია თათარისებური კოსისტენცია.
***თი - Cordyline fruticosa ლათ. ტროპიკული მარადმწვანე მცენარე სატაცურისებრთა ოჯახიდან, გავრცელებული ახალ ზელანდიაში, პოლინეზიაში, წყნარი ოკეანის კუნნძულებზე, სხვანაირად იღბლის ფოთლებსაც ეძახიან.
**** იგოროტი - ასტრონეზიელი ტომების კრებითი სახელი, ცხოვრობენ ფილიპინებზე. სიტყვა „იგოროტი“ მათ ენაზე ნიშნავს მთაში მცხოვრებს. ცნობილნი არიან თავის მოჭრის რიტუალით, მათი რწმენით მტრისთვის მოჭრილი თავი მათ მაგიურ ძალას სძენდა.