გზა შინისაკენ - ამერიკელი იოგის მოგზაურობა

თავი ოცდამეთერთმეტე

თავი ოცდამეთერთმეტე

კრიშნადას ბაბაჯიმ და ასიმმა თავიანთ აშრამში მიმიყვანეს, რათა ძალები აღმედგინა ავადმყოფობის შემდეგ. მთელი პირველი დღე ვისვენებდი. მომდევნო დილით ასიმმა მკითხა, მქონდა თუ არა მის გურუსთან შეხვედრის სურვილი. მე სიხარულით დავთანხმდი. შიგა ეზოში, სადაც მრავალი ტულასი იზრდებოდა, დავინახე სამოცდაათ წლამდე ადამიანი შაფრანისფერ სამოსში, რომელიც თვალდახუჭული იჯდა ხის სკამზე და კრიალოსანი გადაჰქონდა ერთი თვლიდან მეორეზე. მას სუფთად გაპარსული სახე და მოკლე ჭაღარა თმა ჰქონდა. ეს იყო სვამი ბონ მაჰარაჯი. როდესაც ჩვენი ნაბიჯების ხმა გაიგო, ნელა გაახილა თვალები. “გთხოვთ, მობრძანდით”, - თქვა მან, და ჟესტით მის გვერდით მიწაზე დაჯდომა შემოგვთავაზა. ღიმილიანი გამომეტყველებით მკითხა სახელი. “აა, დიახ, რიჩარდ! მოხარული ვარ რომ მოხვედი. შენ ჩვენი სტუმარი ხარ. შემთხვევით არ აღმოჩენილხარ ვრინდავანში. იცი, სად მოხვდი?”
მისი საუბრის გულთბილმა მანერამ მაშინვე მომხიბლა.
“ძალიან მადლობელი დაგრჩებით, თუკი ამიხსნით ამას”.
მან კრიალოსანი იქვე მდგარ ხის მაგიდაზე დადო, საჩვენებელი თითი ასწია და უნაკლო ინგლისურით წარმოთქვა: “დროებითი მატერიალური სამყაროს საზღვრებს მიღმა გადაშლილია სულიერი ცა, რომელსაც Bბრაჰმანს უწოდებენ. იქ მოხვედრას ისინი ლამობენ, ვინც ღმერთს, როგორც უპიროვნო აბსოლუტს ეთაყვანება. სულიერ ცაზე სულიერი პლანეტები ლივლივებენ, რომელზეც ცხოვრობს ერთიანი უზენაესი უფალი თავისი სხვადასხვა ფორმებით. ვრინდავანი – ეს სულიერი სამყაროს უზენაესი სასუფეველია”. თავისი სიტყვების დასადასტურებლად, მან უძველესი ლექსები მოიყვანა სანსკრიტზე. მათმა რიტმმა მომხიბლა. “ხუთი ათასი წლის წინ, - აგრძელებდა მაჰარაჯი, - უზენაესი უფალი კრიშნა ამ სამყაროს მოევლინა და თავისი სასუფეველი, ვრინდავანი გამოავლინა აქ. ჩვენს დროშიც კი, ადამიანებს, რომლებსაც წმინდა ბჰაკტი, ერთგულება აქვთ, შეუძლიათ იხილონ კრიშნას ღვთაებრივი თამაშები ვრინდავანში”. მან პაუზა გააკეთა, დაჟინებით შემომხედა თვალებში და კვლავ გაიმეორა: “აქ შემთხვევით არ მოხვედრილხარ, რიჩარდ. გილოცავ სახლში დაბრუნებას. კეთილი იყოს შენი მობრძანება ვრინდავანში და ჩვენს აშრამში”.
ამ დროს ხის კარიდან ერთი-მეორეს მიყოლებით შემოვიდნენ ბონ მაჰარაჯის მოსწავლეები. ისინი დიდ მოწიწებას ავლენდნენ მასწავლებლისადმი. შუახნის ქალბატონი მიუახლოვდა და ოქროსფერი ყვავილი აჩუქა. მან კვლავ მომმართა: “რიჩარდ, შეგიძლია დარჩე ჩვენთან, რამდენ ხანსაც გაგიხარდება. შენ – ჩემი განსაკუთრებული სტუმარი ხარ”. მან ტაძრის მხარეს მიმითითა, სადაც კრიშნადას ბაბაჯი კუთხიდან კუთხემდე დადიოდა და კრიალოსანზე ლოცვას იმეორებდა: “ხედავ იქ კრიშნადას ბაბაჯის?” მე თავი დავუქნიე. შენ შანსი გაქვს, რომ უზარმაზარი სულიერი წყალობა მოპოვო, თუკი ყოველ დილას მასთან ერთად გაატარებ. იგი – პარამაჰამსაა, სრულყოფილი სული. იგი სრულიადაა ჩაფლული კირტანში – უფლის სახელების გამეორებაში”. ადიდებდა რა ბაბაჯის, ბონ მაჰარაჯს ცრემლები წამოუვიდა: “მისი ერთგულება – შთაგონებს წყაროა ყველა ჩვენთაგანისთვის. გქონდეს მასთან ურთიერთობა დილაობით და შენ გაიგებ ბჰაკტი-იოგას არსს. დღისით კი შეგიძლია მშვიდად ისეირნო ვრინდავანის ტყეებში და მათი ღვთაებრივი ატმოსფეროთი დატკბე”. მან მითხრა, რომ არავინ მაიძულებდა მკაცრი განაწესის დაცვას, რომელიც მათ აშრამში იყო მიღებული. “შენ – ჩემი განსაკუთრებული სტუმარი ხარ, - თქვა მან, - ამიტომ შეგიძლია მოხვიდე და წახვიდე როცა გინდა. გთხოვ, ისე იგრძენი თავი, როგორც საკუთარ სახლში, და იყავი ბედნიერი”. ბონ მაჰარაჯმა ყვავილი თითებით დაატრიალა: “ყოველ დილით აქ ვზივარ, ამ ეზოში. მოდი ხოლმე და ვილაპარაკოთ, ყოველთვის მოხარული ვიქნები”.
მე მადლიერების ნიშნად ქედი მოვიხარე მის წინაშე: “დიდი მადლობა”.
ჩემს ავადმყოფურ მდგომარეობაში, მისი სულგრძელობა ხსნა იყო ჩემთვის. ასიმმაც გაიღიმა, როცა მისი მასწავლებლის მიერ ჩემდამი გამოვლენილი სიკეთე დაინახა.
განათლება ბონ მაჰარაჯის უმნიშვნელოვანეს მისიას წარმოადგენდა. მან ვრინდავანში სანკრიტის კოლეჯი დააარსა. თავად ძალიან განათლებული და არისტოკრატი ადამიანი გახლდათ, თავისი ოჯახის სიამაყე – შთამომავლობით ბრაჰმანების ოჯახისა აღმოსავლეთ ბენგალიიდან.
ასიმმა მომიყვა, რომ სვამი ბონ მაჰარაჯი ოცი წლის ასაკში შეხვდა თავის გურუს – ბჰაკტისიდჰანტა სარასვატის. მოისმინა რა მისი ქადაგება და დაინახა რა მისი უზადო სიწმინდე, ბონ მაჰარაჯმა გადაწყვიტა ერთგული მსახურების გზისთვის მიეძღვნა ცხოვრება. ბჰაკტისიდჰანტა სარასვატი თამამად აკრიტიკებდა ადამიანთა მიკუთვნებას სხვადასხვა რასისადმი, ეროვნებისადმი ან კასტისადმი. იგი ამბობდა, რომ ყველანი ჩვენ – მარადიული სულები ვართ, და არა სიკვდილისთვის განწირული სხეულები, ამიტომ საჭიროა თავიანთი თვისებების მიხედვით შევაფასოთ ადამიანები და არა წარმოშობის მიხედვით. იმის გამო, რომ იგი ასე უკომპრომისოდ ამხილებდა კასტური სისტემის ცრურწმენებს, რომლებიც ფართოდ იყო გავრცელებული იმ დროს, რამდენჯერმე მისი სიცოცხლის ხელყოფაც კი სცადს. ბჰაკტისიდჰანტა სარასვატი ხაზს უსვამდა ჭეშმარიტი ერთგულების, ბჰაკტის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას, და უარყოფდა მიწიერ პირობითობებს და ფსევდო-სულიერების ნებისმიერ გამოვლინებას. ახალგაზრდობაშივე, ოცდასამი წლის ასაკში, ბონ მაჰარაჯმა სანიასობა მიიღო მისგან – უქორწინობის აღთქმა დადო – და მთელ ინდოეთში დაიწყო ქადაგება. იგი ბჰაკტისიდჰანტა სარასვატის პირველ მოწაფეთაგან ერთ-ერთი გახლდათ, რომლებსაც მასწავლებელმა 20-იან წლებში ინგლისსა და გერმანიაში ქადაგება დაავალა.

* * *
ყოველ დილით, განთიადის ჟამს მე და ასიმი აშრამის შიგა ეზოში მივდიოდით, რათა ბონ მაჰარაჯთან გვესაუბრა. შემდეგ ასიმი კოლეჯში მიდიოდა, თავისი გურუს დასახმარებლად, მე კი ტაძრისკენ მივიჩქაროდი. იქ, დილის რვიდან დღის პირველის ნახევრამდე, კრიშნადას ბაბაჯი მარტოობაში იჯდა იატაკზე და თავდავიწყებით მღეროდა სულიერ სიმღერებს. მე მის გვერდით ვჯდებოდი. თვალები სულიერი განცდებისგან უბრწყინავდა, და ხშირად უხდებოდა გაჩერება, რათა ცრემლები ჩაეყლაპა. თან მრიდანგაზე უკრავდა ხოლმე, ორმხრიან თიხის დოლზე. თუმცა ხმა სრულიად ჩვეულებრივი ჰქონდა, მისი სულიერი ძალით აღსავსე სიმღერა პირდაპირ გულში აღწევდა ჩემამდე.
ზუსტად დილის 4.30-ზე ტაძრის ყველა ბერი დილის გალობებისთვის იკრიბებოდა, და ბაბაჯი ყოველთვის წამყვანი იყო. თანდათან მოტივები კირტანში იზრდებოდნენ – ერთობლივ გალობაში, - და ყველა თავდავიწყებით ცეკვას იწყებდა. ბაბაჯი – საშუალო სიმაღლის, გამხდარი და მოხუცებული – დოლზე უკრავდა და თან ცეკვა-ცეკვით გაჰყავდა დანარჩენი ერთგულები ტაძრიდან შიგა ეზოში. შივას პატარა ტაძარში შედიოდა და ხმამაღლა მღეროდა, ოცამდე ბერი კი მის სიმღერას ჰყვებოდა და თან ზარებზე უკრავდა. მას შემდეგ, რაც პროცესიას ტულასის ბაღს შემოატარებდა და ტაძარში დააბრუნებდა, ბაბაჯის კირტანი კულმინაციამდე მიჰყავდა, და მისი სიმღერით დამუხტული, ჩვეულებრივ თავშეკავებული ბერები ჭკუიდან გადადიოდნენ განცდილი ნეტარებისგან. ასე იწყებოდა აშრამში ყოველი ახალი დღე. ყოველ ჯერზე, როცა სამოცდაათი წლის კრიშნადას ბაბაჯი უფალს ადიდებდა, იგი ერთგულების ამოუწურავ ვულკანად გარდაიქმნებოდა ხოლმე.
ისე ჩანდა, თითქოს ბაბაჯი არასოდეს წყვეტდა უფლის სახელების გამეორებას. ერთხელ, გვიან ღამით, როცა დიზენტერიის შემოტევამ გამომაღვიძა, საპირფარეშოსკენ მიმავალ გზაზე გავიგონე, როგორ მღეროდა იგი მაჰა-მანტრას თავისი ძლიერი ხმით საკუთარ ოთახში. თავის შეყვარებულ კრიშნასთან პირისპირ, იგი დღე-ღამეების განმავლობაში გადაბმულად იმეორებდა მის სახელებს. ვერავის გაეგო აშრამში, როდის ეძინა ბაბაჯის.
გარდა სიტყვებისა “ჰარე კრიშნა!”, რომლითაც საავადმყოფოში დამაჯილდოვა, ბაბაჯისგან სხვა სიტყვაც კი არ მსმენია. ამიტომ ვივარაუდე, რომ ინგლისური არ იცოდა. ერთ დილას გვიან ავდექი და ჭასთან მივიღე განბანვა. ვედრო თოკით ჩავუშვი ჭაში, წყლით გავავსე და უკან ამოვქაჩე. შემდეგ ჭის გვერდით ქვაზე ჩამოვჯექი და ლატუნის თასით ვივლებდი წყალს. უეცრად ხმა გავიგე: “სად იყავი დღეს დილით?”
მე ხმის წყაროს ძიებაში მიმოვიხედე, მაგრამ კრიშნადას ბაბაჯის გარდა ვერავინ დავინახე გარშემო. განბანვის მიღება განვაგრძე. მაგრამ კვლავ გაისმა იგივე სიტყვები: “მაშ, სად იყავი დღეს დილით?” მე კვლავ მიმოვიხედე, მაგრამ ახლაც ვერავინ დავინახე ბაბაჯის გარდა. გაოცებული ვუყურებდი მას: იქნებ იცის, ვინ მითხრა ეს სიტყვები?
ბაბაჯი თვალებში მიყურებდა და ინგლისურად მითხრა: “რატომ არ მპასუხობ კითხვაზე?”
“მაგრამ… ბაბაჯი… - ჩავილუღლუღე მე, - აზრადაც კი არ მომივიდოდა, რომ ინგლისურად ლაპარაკობდით”.
“ეს არაა პასუხი ჩემს კითხვაზე. მე გეკითხები, სად იყავი ამ დილით”.
ამ დღიდან, თუმცა მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი სიტყვები კვლავინდებურად “ჰარე კრიშნა” გახლდათ, იგი კარგი ინგლისურით მესაუბრებოდა ხოლმე. ამ შემთხვევამ გამაოცა. სამოცდაათიან წლებში ინდოელთა უმეტესობა, რომლებიც ერთი ნგლისური სიტყვის გამოთქმას მაინც სწავლობდნენ – არა აქვს მნიშვნელობა, ესმოდათ თუ არა ამ სიტყვის აზრი, - ამაყად ახდენდნენ თავიანთი ლინგვისტური შესაძლებლობების დემონსტრირებას ყველასთან. განსაკუთრებით უცხოელებთან. მაგრამ ბაბაჯი მაჰარაჯს, რომელიც სხარტად ლაპარაკობდა ინგლისურად, ერთი სიტყვაც კი არ წარმოუთქვამს ამ ენაზე, სანამ არ დაჭირდა იმისთვის, რომ მე დამხმარებოდა. მასში სიამაყის ჩრდილიც კი არ იყო. ჩანდა, რომ სწორედ ამიტომ შეეძლო წმინდა სახელების გამეორება განუწყვეტლივ.
ადრე დარწმუნებული ვიყავი, რომ სულიერი ჭეშმარიტების ნამდვილი მაძიებლები უხმო მედიტაციით უნდა ყოფილიყვნენ დაკავებულნი, სიმღერები და ცეკვები კი – სენტიმენტალური და ღრმა ფილოსოფიური ცოდნის არმქონე ადამიანების ხვედრია. კრიშნადას ბაბაჯიმ დამინგრია ეს ცრურწმენა. არანაირი საფუძველი არ მქონდა, რომ მისი განსწავლულობის, განდეგილობისა და სიყვარულის სიღრმეში დავეჭვებულიყავი. იგი ბჰაკტი-იოგას გზით მიდიოდა, კრიშნასადმი ერთგული მსახურების გზით. ცხადი იყო, რომ ამ სიყვარულის წყარო მის მიერ წმინდა სახელების განუწყვეტელი გამეორება იყო.
ვრინდავანში ყველას უყვარდა ბაბაჯი. მრავალ ტაძარში კირტანის წასაძღოლად ეპატიჟებოდნენ, როცა რაიმე დღესასწაულს აღნიშნავდნენ იქ, და ხანდახან მეც თან დავყავდი ხოლმე. ერთხელ გადავსებულ ტაძარში შევედით, სადაც იმ მომენტში ასობით ადამიანი მღეროდა. კრიშნადას ბაბაჯიმ გადაწყვიტა სადმე უკან მოთავსებულიყო, და უხაროდა, რომ უბრალოდ გვერდიდან დააკვირდებოდა ყველაფერს. მაგრამ როგორც კი ვიღაცამ შეამჩნია, კირტანი მაშინვე შეწყდა. ტაძრის გურუ ბაბაჯისთან მივიდა და კისერზე მრიდანგა ჩამოაცვა, რის შემდეგაც შეკრებილებმა გულმხურვალედ თხოვეს კირტანის გაძღოლა. მრიდანგაზე მისი ხელის პირველივე დარტყმისთანავე ხალხი მადლიერებისგან დადნა. ვაკვირდებოდი ბაბაჯისადმი სიყვარულის ამ გამოვლინებას და ჩავწვდი იმ გამოთქმის არსს, რომ მხოლოდ ის, ვისაც არ სწყურია აღიარება, ჭეშმარიტად იმსახურებს მას.
ეკადაშზე – მარხვის დღეს, რომელიც თვეში ორჯერ ტარდება, - კრიშნადას ბაბაჯი ჩვეულებრივ მთელი ღამით, დაღამებიდან გათენებამდე წმინდა ტამარინდის ხის ქვეშ იჯდა და კრიშნას სახელებს იმეორებდა. მე გაოცებული ვიყავი: ეს მოხუცი დაღლილობის არანაირ ნიშანს არ ამჟღავნებდა, ხოლო მე, ახალგაზრდას, მთელი ძალით მიწევდა ძილთან ბრძოლა. ბაბაჯისთვის, როგორც მე მივხვდი, ღამის მედიტაცია საჭმელ-სასმელის გარეშე მძიმე ჯაფა კი არა, კრიშნასადმი სიყვარულის ბუნებრივი გამოვლინება გახლდათ.
როცა მზემ ამოსვლა დაიწყო, ბაბაჯიმ უეცრად წამოიძახა: “ხუთასი წლის წინ ამ ხის ქვეშ უფალმა ჩაიტანიამ თავისი სიყვარული გამოუვლინა სამყაროს!”
“ბაბაჯი, - ვთხოვე მე, - გთხოვთ, მომიყევით უფალი ჩაიტანიას შესახებ”.
მას თვალები გაუბრწყინდა. მრავალსაათიანი ლოცვისგან მთვრალმა ახსნა დამიწყო:
“უფალი ჩაიტანია – ეს თავად კრიშნაა, უზენაესი უფალი, რომელიც ხუთასი წლის წინ მოვიდა დედამიწაზე, რათა გაევრცელებინა ღვთაებრივი სიყვარული და ყველასთვის მისაწვდომი გაეხადა იგი. მისი მოვლინება წმინდა წერილებში იყო ნაწინასწარმეტყველები მრავალი საუკუნით ადრე. თუმცა ის თავად ღმერთია, ერთგულის, ბჰაკტას როლს თამაშობდა, რათა საკუთარი მაგალითით ეჩვენებინა ხალხისთვის, როგორ მოიპოვონ სიყვარული”. ბაბაჯის ხმამ საზეიმოდ გაიჟღერა: “მტრობისა და პირმოთნეობის ამ საუკუნეში, - ასწავლიდა იგი, - არსებობს მხოლოდ ერთი წამალი, რომელსაც ჩვენი სულიერი უძლურების განკურნება შეუძლია – ესაა უფლის წმინდა სახელების გამეორება”. უფალი ჩაიტანია ასწავლიდა, რომ სხვადასხვა დროს ღმერთი მრავალრიცხოვან წმინდა სახელს გვიხსნის, და ყოველ ამ სახელში მან თავისი ძალა ჩადო. ღმერთისადმი სიყვარული – სულის სიღრმისეული ბუნებაა, და იგი ყოველ ჩვენგანში თვლემს. მაგრამ ჩვენ დავივიწყეთ ეს სიყვარული, უფლის სახელების გამეორება კი კვლავ აღვიძებს მას ჩვენს გულებში”. ბაბაჯიმ ხელები აღაპყრო და დარწმუნებითა და უჩვეულო შთაგონებით წარმოთქვა: “უფალი ჩაიტანია არანაირ სექტანტურ შეზღუდვებს არ აღიარებდა! მან ყველას და ყოველს თანაბარი შესაძლებლობები მისცა სულიერი განვითარებისთვის!”
მისმა სიტყვებმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე თავისი უბრალოებით. მომინდა, რომ უფრო მეტი გამეგო.
“და როგორაა ყველაზე უმჯობესი ღმერთის სახელების გამეორება?” – ვკითხე მე.
მოწოლილი გრძნობებისაგან თვალებზე ცრემლები მოადგა, და მან სანსკრიტული ლექსის ციტირება მოახდინა, შემდეგ კი მისი აზრი ამიხსნა: “უფალი ჩაიტანია ასწავლიდა, რომ უნდა გავხდეთ ბალახზე თავმდაბალი და ხეზე ამტანი, გამოვხატოთ გულწრფელი პატივისცემა ყველასადმი და არავითარ პატივისცემას არ უნდა ველოდეთ პასუხად: მხოლოდ ასე შეიძლება ღმერთის სახელების განუწყვეტლივ გამეორება”. მან ხელი ბალახს მოჰკიდა, რომელიც იქვე იზრდებოდა. “ხედავ ამ ბალახს? მას უხარია, როცა ყველას ემსახურება და ყველაზე უმნიშვნელო მდგომარეობას იკავებს – ჩვენს ფეხქვეშ. ყოველ ჯერზე, როცა ფეხს აბიჯებენ, ისევ სწორდება, რათა კვლავ ემსახუროს. მისგან უნდა ვისწავლოთ მორჩილება”. მან თავი ხისკენ შეატრიალა. “ხედავ ამ ხეს? ის მოთმინებით იტანს ზაფხულის მცხუნვარე სიცხეს, თვითონ კი ჩრდილს გვაძლევს. იგი იტანს ცივ ქარს, და შეშით გვამარაგებს, რომ ჩვენ გავთბეთ, მას შეუძლია რამდენიმე თვე წვეთი წყლის გარეშე იდგეს, და ამასთან ხალხს მწიფე ნაყოფები მიართვას, რათა წყურვილი დაიცხრონ – და ეს ყველაფერი ყოველგვარი თუნდაც ერთი წუწუნის გარეშე! მოთმინება ხისგან უნდა ვისწავლოთ. უფალ ჩაიტანიას უნდოდა, რომ ჩვენ გვქონოდა სწრაფვა – გავმხდარიყავით უფლის მსახურის მსახურის მსახურის მორჩილი მსახურები. ჭკუის მხოლოდ ამ მდგომარეობაშია შესაძლებელი წმინდა სახელის ნექტარის შეგრძნება”.
ბაბაჯი ფეხზე წამოდგა, უდარდელი სიცილით გადამისვა ხელი თავზე და სადღაც შორს გაეშურა, მდინარის გასწვრივ, მე კი ვიჯექი და იამუნას ღრმა, მუქ დინებას ვუმზერდი. მუსონური წყალდიდობების შემდეგ ჯერ კიდევ ფართე, მდინარეს აუჩქარებლად გადაჰქონდა თავისი წყლები ვრინდავანის ტყეებისა და მინდვრების გავლით. მისი სიტყვები – ძვირფასი ქვებია, - ვფიქრობდი მე, - და ის ისე გულწრფელად მიჰყვება ცხოვრებაში ყველა ამ მცნებას, რომ მისი სიტყვები ჩემი გულის სიღრმეში აღწევს. ამ დროს საოცარი სიმშვიდე ვიგრძენი. არანაირი ეჭვი აღარ დამრჩა, რომ იქ ვიმყოფებოდი, სადაც უნდა ვყოფილიყავი.