თავი ოცდამეცხრამეტე
თავი ოცდამეცხრამეტე
ვრინდავანის ერთ-ერთ ბაღში ბავშვები სპექტაკლს თამაშობდნენ კრიშნას გართობებზე. ბრწყინვალე გვირგვინებში და ნაირფერ კოსტუმებში, თავიდან ფეხებამდე სამკაულებით მორთულნი, ისინი მღეროდნენ, ცეკვავდნენ და განასახიერებდნენ გმირებს, რითაც ახდნენდნენ დრამატურგიული ხელოვნების წვრილმანი ნიუანსების დემონსტრირებას ასეულობით ადგილობრივი მაცხოვრებლის წინაშე. მსგავსი თეატრალური დადგმები მთელს ვრინდავანში ტარდებოდა, და მე და ასიმი ხანდახან ვესწრებოდით ხოლმე ამ წარმოდგენებს. დღეს კრიშნამ და მისმა მეგობარმა მწყემსებმა, განასახიერებდნენ რა გადასახადების ამკრებებს, გზა გადაუჭრეს რადჰას და მის მეგობარ გოპებს, რომლებსაც თავზე შემოდგმული თიხის ქოთნებით მიჰქონდათ კარაქი. ასიმი ჰინდის ადგილობრივი დიალექტიდან მითარგმნიდა.
მომხიბვლელმა პატარა ბიჭუნამ, რომელიც კრიშნას როლს თამაშობდა, მიმართა რადჰას: “თქვენ არ შეგიძლიათ გავლა, სანამ გადასახადს არ გადაიხდით თქვენი სილამაზისთვის, მომხიბვლელობსთვის და უტკბილესი სიყვარულისთვის. ფასი იქნება ის კარაქიანი ქილები, რომლებიც თავზე გაქვთ შემოდგმული”.
ლამაზმა გოგონამ, რომელიც ლალიტას – რადჰას მეგობარს თამაშობდა, უპასუხა: “რატომ უნდა გადაგიხადოთ გადასახადი? ჩემი რადჰა – ვრინდავანის დედოფალია. ეს თქვენ უნდა გადაიხადოთ იმ ბალახისთვის, რომელსაც ყოველდღე მიირთმევენ თქვენი ძროხები!”
ყველა სახუმარო შეტაკებაში შრი რადჰას სიყვარული იმარჯვებდა ცელქ კრიშნაზე, და ჩვენ, სუნთქვაშეკრულნი ვადევნებდით თვალყურს შეყვარებულთა თამაშების პერიპეტიებს, რომლებიც იუმორით, სიხარულითა და სულიერი ემოციებით იყო გაჟღენთილი. ეს ცნობილი ისტორიები იყო, მაგრამ სიმღერები და ცეკვები არაჩვეულებრივ მომხივვლელობას ანიჭებდნენ მათ. ჩემი მოგზაურობების მანძილზე შევძელი გამეგო, რომ იოგას არსია – ბოლომდე მოვახდინოთ კონცენტრაცია უზენაესზე, და ახლა გაკვირვებული ვიყავი, რამდენად ბევრი საშუალება არსებობს ამისთვის.
* * *
განთიადის პირველი სხივები ფართო შიგა ეზოზე ჩამოწვა, რომელიც მაღალი აგურის კედლით იყო შემოღობილი. კედელი ლიანებით იყო გაწყობილი, და მის გარშემო საქმიანად ზუზუნებდნენ ფუტკრები. მის უკან უძველესი ტაძარი აღმართულიყო. ჩიტები, რომლებიც ტოტებს მიღმა მიმალულყვნენ, ერთხმად აჟრიამულდნენ და ასე შეხვდნენ ამომავალ მზეს. ადგილობრივ სადჰუებს უყვარდათ ამ მშვიდ ადგილას ჯდომა და ლოცვა. კრიშნა დას ბაბაჯიმ მომიყვა ოდესღაც, რომ ამ ეზოს ცენტრში დგას შამადჰი (განსასვენებელი) უდიადესი წმინდანისა, სახელად რუპა გოსვამი. ის და მისი უფროსი ძმა სანატანა პირველი მინისტრების პოსტებს იკავებდნენ მუსულმანური მმართველობის დროს ბენგალიაში. ეს ახალგაზრდა, ლამაზი და უაღრესად განათლებული არისტოკრატები სასახლეებში ცხოვრობდნენ და აურაცხელი საგანძურის მფლობელნი იყვნენ. ყველას უყვარდა ძმები გულუხვობის გამო, მაგრამ ისინი ოცნებობდნენ, რომ ხალხი უდიადესი საგანძურით – ღმერთისადმი სიყვარულით დაესაჩუქრებინათ. გულის ძახილით მათ გაჭირვებულებს დაურიგეს მთელი თავიანთი ავლა-დიდება და ვრინდავანში მოვიდნენ, სადაც ხის ტყეში, ხის ქვეშ დასახლდნენ. უფალი ჩაიტანიას სწავლებით შთაგონებულებმა, მათ მრავალი წიგნი დაწერეს, რომლებშიც სულიერი სიყვარულის საიდუმლოებები გაუხსნეს მსოფლიოს. არიან რა ამ სიყვარულის განსახიერება, ისინი უკვე ხუთას წელზე მეტია შთაგონების წყაროს წარმოადგენენ თავიანთი მრავალრიცხოვანი მიმდევრებისთვის. რუპას და სანატანას ერთგულებამ იმდენად გამაოცა, რომ შემეძლო საათობით მესმინა მათ შესახებ.
მუხლებზე დავეშვი რუპა გოსვამის განსასვენებლის წინაშე და ჩუმად ვლოცულობდი. იმ ადგილის თავზე, სადაც წმინდანის სხეულია დასვენებული, აშენებული იყო მცირე კვადრატის ფორმის ნაგებობა გუმბათისებური სახურავით. სხვადასხვა რელიგიური ტრადიციების წიგნებში, რომლებიც კი წამიკითხავს, ახსნილი იყო, თუ რამდენად ძლევამოსილია წმინდანების ენერგია მათი დასაფლავების ადგილას. მაგრამ ადრე წაკითხულიდან არაფერს არ მოვუმზადებივარ იმ განცდისთვის, რომელიც იმ დღეს განვიცადე. ლოცვის სიტყვების წარმოთქმისას, მე უეცრად შევიგრძენი რაღაც ენერგია – არამიწიერი, მაგრამ ცხადად აღსაქმელი. იგი განსასვენებლიდან ჩემზე გადმოედინებოდა. მე მომეჩვენა, თითქოს უჩინარი, უსაზღვროდ კეთილი არსება ჩამეხუტა და სიყვარულით ამავსო. საკუთარ წონას ვეღარ ვგრძნობდი – ჩემი სხეული და ჭკუა ჩემგან შორს აღმოჩნდნენ. ხელ-ფეხი ამიკანკალდა, ზურგზე ჟრუანტელმა დამიარა, ხოლო ჩემს შიგნით მადლიერების ტალღები აღიძრა. მზერა ქვიშიან მიწაზე დავუშვი და გავიფიქრე, რომ არ ვიყავი ასეთი გამოცხადებების ღირსი. იყო ეს იმ ღვთაებრივი სიყვარულის მორიგი გამობრწყინება, რომელზეც ასე ვოცნებობდი? გამობრწყინება, რომელიც მაიძულებდა უფრო მეტი მონატრების სევდა გამჩენოდა ამ სიყვარულისადმი? შიგნით რაღაც მკარნახობდა, რომ ასეც იყო. ჩემი უფალი მიბიძგებდა, რომ კიდევ ერთი ნაბიჯი გადამედგა საკუთარი ბედთან შესახვედრად.
უცებ, საოცრად მკაფიოდ მივხვდი, რომ სწორედ ბჰაკტი გახდებოდა ჩემი გზა და რომ დროთა განმავლობაში კრიშნას სახელი გამიხსნიდა მის სიყვარულს ჩემდამი. ყველა ჩემი ეჭვი გაიფანტა, უკვე აღარაფერი მიშლიდა ხელს ამ გზის მიღებაში, მაგრამ ამასთანავე ვაცნობიერებდი, რომ მთელი გულწრფელობით უნდა გავყოლოდი ამ გზას და ჭეშმარტ გურუსთან უნდა მეპოვა თავშესაფარი. მასწავლებელთან, რომელთანაც ვიმედოვნებდი რომ კრიშნა მალე მიმიყვანდა.
ბჰაკტი. ერთგულების გზა. ჩემი გზა გამეხსნა. როგორც იქნა გულით მივიღე იგი.
* * *
ყველაფერი კარგისთვის ცხოვრებაში თუ მეტი არა ისეთივე რაოდენობის სირთულეების საფასური უნდა გადაიხადო. ამ ჭეშმარიტების სამართლიანობაში უკვე მრავალჯერ დავრწმუნდი ინდოეთში გატარებული ერთი წლის განმავლობაში. რამდენიმე თვის წინ მე მორჩილად მოვინახულე საიმიგრაციო სამსახური მათჰურაში, რათა ვიზა გამეგრძელებინა. ჩინოვნიკმა ჩემი განცხადება ნიუ-დელიში გადაგზავნა და თქვა, რომ სანამ პასუხი არ მოვიდოდა, ოფიციალური დოკუმენტი, რომელიც ინდოეთში ყოფნის უფლებას მაძლევდა, იქნებოდა კვიტანცია განაცხადის შეტანის შესახებ.
შემოდგომამ ჩაიარა და ზამთარი მოვიდა. პასუხი კიდევ არ იყო მოსული. ყოველ შემთხვევაში ასე ვფიქრობდი. სინამდვილეში კი მათჰურას ოფისიდან შეტყობინება მოვიდა, რომელშიც მთხოვდნენ დაუყოვნებლივ დავკავშირებოდი საიმიგრაციო სამსახურს. ეს წერილი რომელიღაც აშრამში მოხვდა, სადაც ის კეთილსინდისიერად დაკარგეს, მე კი სიტყვაც კი არ მითხრეს. რაღაც დროის შემდეგ ჩინოვნიკი, რომელიც ჩემი საქმით იყო დაკავებული, არც თუ სახუმაროდ გაბრაზდა, რადგან ჩათვალა, რომ მე უარი ვთქვი მისი განკარგულების შესრულებაზე. მე კი ჩვეულ ცხოვრებას ვაგრძელებდი და ეჭვიც კი არ მქონდა, როგორ იქუფრებოდნენ ღრუბლები ჩემს თავზე.
ერთხელ ქუჩაში ნაცნობ მღვდელმსახურს შევხვდი; იგი შეშფოთებული სახით მთელი ძალით გამოიქცა ჩემსკენ. “შენ სახელმწიფო ჩინოვნიკი გეძებს, - შემატყობინა მან, - ის თვლის, რომ იგნორირებას უკეთებ მას”.
“რაზე ამბობ? – ვუპასუხე შეშინებულმა. – რა ჩავიდინე ასეთი?”
“არ ვიცი. ის დილით მოვიდა და შენ გეძებდა. ცოფიანი ძაღლივით ყეფდა და ყველანაირი სასჯელით გემუქრებოდა”.
სახეზე მღვდელმსახურს ზიზღის გრიმასა გამოესახა, და ხმას დაუწია: “მე ვიცნობ ამ ადამიანს. ის სასტიკი და ძალიან გაფუჭებულია. მისი უფრო მეტად გვეშინია, ვიდრე ადგილობრივი ყაჩაღების. ყველაფერზეა წამსვლელი”.
“რა უნდა ვქნა?” – გული ცოფიანივით მიცემდა.
“ფრთხილად იყავი”.
ყველგან, სადაც კი მივიდოდი, ხალხი მატყობინებდა, რომ საიმიგრაციო სამსახურის ჩინოვნიკი მეძებდა. მრავალი ვრაჯაბასი და სადჰუ ლოცულობდა, რომ უფალს დავეცავი.
იმ დღეებში მე შრიპად ბაბასთან და ასიმთან ერთად ხანდახან მოვინახულებდით ხოლმე შეკრებას ერთი შეძლებული ქალბატონის სახლში დელიდან, სახელად იოგამაია. ვრინდავანში მას ოროთახიანი მცირე ბინა ჰქონდა, სადაც საღამოობით ერთგულები კირტანებს მღეროდნენ, ის კი ვახშამს ამზადებდა ყველასთვის. ერთ-ერთ ასეთ საღამოზე გავიცანი ადამიანი ნიუ-დელიდან, რომელსაც ყველა ინჟინერს ეძახდა. ეს იყო შუახნის მაღალი მამაკაცი აკურატულად დავარცხნილი შავი თმითა და კოხტად შეკრეჭილი ულვაშით. იგი მართლაც ინჟინერ-მექანიკოსად მუშაობდა და ისევე, როგორც ყველა სხვა სტუმარი იოგამაიას სახლში, კეთილი სული და კრიშნას გულწრფელი ერთგული გახლდათ. გაიგო რა ჩემი გასაჭირი, დაარწმუნა ყველა, რომ დელიში თავისი კავშირების მეშვეობით შეეცდებოდა ჩემი საიმიგრაციო სტატუსის მოგვარებას. ყველა შეკრებილი გვარწმუნებდა, რომ დაუყოვნებლივ წავსულიყავით იქ.
ღამის საფარქვეშ, ვრინდავანის ვიწრო ქუჩებით მივდიოდით მე და ინჟინერი ავტობუსის სადგურისკენ. მზად ვიყავით ბილეთი გვეყიდა და რიგში ვიდექით, როცა უეცრად მეხისებური ხმა გაისმა: “დააპატიმრეთ იგი!” ავტობუსის სადგურზე სიჩუმემ დაისადგურა. მანამ, სანამ რამეს მივხვდებოდი, ვიღაცის ხელი მწვდა და აგურის კედელს მიმანარცხა.
მე პირისპირ აღმოვჩნდი თავად სახელმწიფო ჩინოვნიკის წინაშე. “შენ მე მემალებოდი! – დაიყვირა მან. – მაგრამ ახლა ვერ გამექცევი!” თვალებს რისხვისგან აკვესებდა. ინჟინერმა სახელოზე მოჰკიდა ხელი და შეეცადა აეხსნა, რომ გაუგებრობა მოხდა, მაგრამ არგუმენტები ჩინოვნიკზე არ მოქმედებდნენ. მას მხოლოდ ძალის ენა ესმოდა. რამდენჯერმე სახეში გაარტყა ინჟინერს და კედელს მიაბჯინა ჩემს გვერდით. “როგორ ბედავ შეწინააღმდეგებას?! – დაიღრიალა მან. – კიდევ ერთი სიტყვა და შენც ისევე გცემ და დაგაპატიმრებ, როგორც ამას!” ამ დროს დიდი აურზაური ატყდა: ქალებმა ყვირილი დაიწყეს, მამაკაცებმა ლანძღვა, ხოლო ბავშვებმა – ტირილი. ორი პოლიციელი ორივე მხრიდან იცავდა ჩინოვნიკს და ხელკეტები ჰქონდათ მომარჯვებული, რომ არავინ ჩარეულიყო. ჩინოვნიკმა კისერში წამავლო ხელი და წამათრია. ადგილობრივი მაცხოვრებლები შეშფოთებულნი უყურებდნენ ამ სცენას და ყვიროდნენ: “ის – სადჰუა! არ აწყენინოთ მას! არ შეეხოთ ამ ყმაწვილს!”
ჩინოვნიკმა მათჰურასკენ მიმავალ ავტობუსში შემათრია. კარებთან მდგარი, პოლიციელებს მიუბრუნდა: “უკვე თქვენს გარეშეც მივხედავ. დამნაშავე უკვე ჩემს ხელთაა”. მან წინა სავარძელზე დამაგდო, თვითონ კი გვერდით მომიჯდა. ახლა შემეძლო კარგად შემეთვალიერებინა: მოკლე თმა, მოკლე წვერი და მსხვილი აღნაგობა ჰქონდა, როგორც სამხედროს. მხრებში მაჯანჯღარებდა და მიყვიროდა, თან ნერწყვს პირდაპირ სახეში მაფრქვევდა: “მე შენ მათრახით გაგჯორავ და შიმშილით მოგკლავ! ინანებ, რომ საერთოდ დაიბადე ამქვეყნად!” მე სახე მოვიწმინდე. როგორც ჩანს სადისტის ხელში აღმოვჩნდი. ეს ადამიანი შეშლილია. რა უნდა ვქნა ახლა? თვალები დავხუჭე და ჩუმად დავიწყე მანტრის გამეორება, გადაჭედილი ავტობუსი კი ბიძგებით დაიძრა წინ.
რაღაც მანძილი გავიარეთ, და მოულოდნელად ავტობუსის უკანა ნაწილში რაღაც ჩოჩქოლი ატყდა. ორი გლეხი რაღაცას ვერ იყოფდა და ამის გამო ჩხუბი ატეხეს. ჩემმა მტანჯველმა გადაწყვიტა, რომ თავისი უნარის გამოვლენის შესაძლებლობა ხელიდან არ გაეშვა. ადგილიდან წამოხტა, მძღოლს უბრძანა ჩემთვის ყურადღება მოექცია, თითქოს მიმავალი ავტობუსიდან გადახტომა შემეძლო, თვითონ კი ღრიალით მიარღვევდა ბრბოს სალუნის უკანა ნაწილისკენ. აურზაურის სიღრმეში შევარდა და უმოწყალოდ დაუწყო ცემა ჩხუბის ამტეხ გლეხებს. ამ დროისთვის თავში აზრი დამებადა: ეს რამდენიმე წამი, ჩემი ერთადერთი შანსია გადარჩენისთვის. ღმერთს შევღაღადე, რომ ეკარნახა ჩემთვის, როგორ გამეკეთებინა ეს.
უეცრად თავში გამინათდა. ადგილიდან წამოვხტი და მძღოლს დავუყვირე: “პანი, პანი, პანი!” [პანი (ჰინდი) – წყალი] – ვგულისხმობდი რა, რომ მოთხოვნილების დაკმაყოფილება მესაჭიროებოდა. მძღოლმა ხელი გაიქნია და ადგილზე დაბრუნება მიბრძანა, მაგრამ მე არ ვჩერდებოდი. ხტუნვა დავიწყე პატარა ბავშვივით, რომელიც ეს-ესაა შარვალში ჩაისვრიდა: “პანი! პანი!” მან კვლავ დაჯდომა მიბრძანა. გაქცევის ერთადერთი შანსი ხელიდან მისხლტებოდა. ამ მომენტში ყურადღება მივაქციე, რომ მძღოლი ფეხშიშველი იყო. ის, რაც შემდეგ გავაკეთე, უნდა აიხსნას, როგორც გადამწყვეტი ზომა განსაკუთრებულ შემთხვევაში. მე მუხლებზე ჩავჯექი მძღოლის ადგილის გვერდით, პირდაპირ ავტობუსის იატაკზე დავიწყე მოშარდვა და საგულდაგულოდ ვუმიზნებდი, რომ ნაკადი რიკოშეტით მისი შიშველი ფეხებისკენ წასულიყო. თბილი შარდი მისი ფეხებისკენ დაიძრა. ასეთს ნამდვილად არ ელოდა. თვალები დაუმრგვალდა, ყბა ჩამოუვარდა, მაშინვე მუხრუჭს მიაჭირა, კარი გააღო და დამიღრიალა: “გარეთ ქენი ეგ!”
მე ქარივით გავვარდი. ჩემდა გასაკვირად ავტობუსი დაიძრა და წავიდა. როგორც ჩანდა, მძღოლი მოხარული იყო, რომ სამუდამოდ მომიცილა თავიდან. მინდვრისკენ გავიქეცი, ბუჩქებს ამოვეფარე და გზას ვაკვირდებოდი. კიდევ ორმოცი მეტრის გავლის შემდეგ ავტობუსმა მკვეთრად დაამუხრუჭა და უკანა სვლით დაიძრა. მე მხოლოდ ვარაუდი შემეძლო, რა ალიყური მოხვდებოდა მძღოლს მოხელისგან! ჩინოვნიკი სიბნელეში გადმოხტადა ფანარით ხელში დაიწყო გზაზე სირბილი, მაგრამ რა თქმა უნდა უკაცრიელი გზის გარდა ვერაფერი აღმოაჩინა. გაავებული, უკან აბრუნდა ავტობუსში და მათჰურაში წავიდა. ამ დროს მე ჯერ ველები და ტყეები, შემდეგ კი ბნელი ქუჩები გადავლახე იოგამაიას სახლისკენ მორბენალმა.
ინჟინერი იქ იყო. ერთგულები, გაიგეს რა ჩემი ამბავი მისგან, მთელი საღამო ლოცულობდნენ და მღეროდნენ, თხოვდნენ რა კრიშნას ჩემს დაცვას. არ იცოდნენ, სხვანაირად როგორ დამხმარებოდნენ. როცა კარებში გამოვჩნდი, ყველა წამოხტა ადგილიდან და კითხვებით მომვარდნენ.
“როგორ მოახერხე გაქცევა?”
“კრიშნას წყალობით”. წვრილმანები არ მომიყოლია. უხერხული იყო მათთვის განთავისუფლების იმ არასტანდარტული მეთოდის შესახებ მოყოლა, რომელსაც მე მივმარტე.
მოგვიანებით ავტობუსის სხვა მგზავრებმა მომიყვნენ, თუ რა მოხდა ჩემი გაქცევის შემდეგ. ჩინოვნიკი ადგილზე ვერ ჩერდებოდა ბრაზისგან და ერთმა ხანშიშესულმა ქვრივმა საცინრად აიგდო იგი: “ვინ დაიტრაბახებს, რომ ასეთი მაგარი და ძლიერია? ჰა-ჰა-ჰა! შენ ამ პატარა გამხდარმა სადჰუმ დაგამარცხა!” ყველა მგზავრი ახარხარდა. გულში ღრმად დაჭრილმა, მან საჯაროდ დაიფიცა, რომ რადაც არ უნდა დაჯდომოდა, შურს იძიებდა ჩემზე. იმ ღამიდან დაწყებული, მთელ თავის დროს მხოლოდ ერთ საქმეს უთმობდა – თავისი მსხვერპლის, ანუ ჩემს ძებნას.
ვრაჯაბასები ცრუ კვალზე აყენებდნენ ხოლმე მას, მე კი ფაქტიურად ყველა ადგილი შევისწავლე ვრინდავანში და ვერ ვბედავდი მთავარ გზაზე გამოჩენას. გაქცეული კატორღელივით ვცხოვრობდი, რომელსაც კვალდაკვალ მიჰყვება შურისძიების წყურვილით შეპყრობილი კანონის წარმომადგენელი.
ერთხელ, დილის ხუთის ნახევარზე, რადჰა-რამანას ტაძარში ვლოცულობდი და ჩემი რთული სიტუაცია კრიშნას წარვუდგინე: “თუ ინდოეთიდან წასვლას ვეცდები ვადაგადაცილებული ვიზით, არასოდეს მომცემენ ამ ქვეყანაში უკან დაბრუნების უფლებას. ხოლო თუ აქ დავრჩები, ადრე თუ გვიან მაინც დამიჭერენ და სამუდამოდ მომაშორებენ ვრინდავანიდან. ძალიან გთხოვ, ისე მომექეცი, როგორც შენ გსურს”.
განთიადისწინა გარიჟრაჟზე ტაძრიდან გამოვედი და ვიწრო ქუჩას გავუყევი. უეცრად სიბნელიდან გულისგამყინავი ღმუილი მომესმა. შიშისგან ადგილზე გავშეშდი, და მაშინვე მარჯვენა ფეხში რომელიღაც მხეცის ეშვები შემესო. უზარმაზარი ყბები ჩამაფრინდნენ და მაიძულეს, რომ წავქცეულიყავი. უარესისთვის მოვემზადე, მაგრამ მოულოდნელად ყბები გაიხსნენ. აქეთ-იქით მიმოვიხედე, მაგრამ ბნელი ქუჩის მეტი ვერაფერი დავინახე. უჩინარი მხეცი ისევე მოულოდნელად გაქრა სიბნელეში, როგორც გამოჩნდა. ფეხი ტკივილისაგან მიხურდა. წონასწორობა დავკარგე და პირდაპირ საკანალიზაციო არხში ჩავვარდი. შავი მასიდან როგორღაც ამოვძვერი და რადჰა-ვალაბჰას ტაძრისკენ წავლასლასდი, სადაც სულგრძელად შემხვდნენ ტაძრის მთავარი მღვდელმსახური და მისი ვაჟი, რადჰეშ ლალა გოსვამი. ისინი დამეხმარნენ დაბანაში და ამ შესანიშნავი ადამიანების გვერდით, სიყვარულის და ზრუნვის გარემოცვაში, თანდათანობით დამავიწყდა ფეხის ტკივილი.
მოგვიანებით, იმავე დილით განაშიამთან და ორ სხვა სადჰუსთან ერთად ვიჯექი მის ტაძარში, და განაშიამმა შეამჩნია, რომ ჩემი ფეხიდან სისხლი მოედინებოდა. ამით შეშფოთებულმა, გულკეთილმა მოხუცმა წარბები ასწია და მაღალი ხმით მკითხა: “კრიშნადას, რა გჭირს?” მე ავუხსენი. ყველა თანაგრძნობის ნიშნად აქნევდა თავს, ისმენდა რა ჩემს მონათხრობს. ერთ-ერთმა მოხუცმა სადჰუმ ამოიოხრა: “კრიშნადას, ძაღლები, რომლებიც უმიზეზოდ ესხმიან თავს ადამიანს, ცოფით არიან ავად. დაუყოვნებლივ ექიმთან უნდა წახვიდე”.
მე მოქუფრულმა ვუპასუხე: “მირჩევნია ვრინდავანში მოვკვდე, ვიდრე აქედან წავიდე.”
ისინი აწრიალდნენ და დარწმუნება დამიწყეს: ცოფის გამო ჭკუიდან გადახვალ. ჩვენ დაჟინებით გთხოვთ, რომ იმკურნალო!”
უფასო სამედიცინო დახმარების პუნქტი წარმოადგენდა ხის ჯიხურს, მთავარი გზის პირას. ჩინოვნიკი უწინდებურად ნადირობდა ჩემზე, ამიტომ იქ გამოჩენა ძალიან სახიფათო იყო, მაგრამ მაინც გავრისკე. რიგში რამდენიმე ათეული ღატაკი იდგა, გარშემო კი ბუზები ბზუოდნენ. ექიმს პრაქტიკულად არ ჰქონდა წამლები და ინსტრუმენტები. დავინახე, როგორ გაუკეთა ნემსი ერთ ავადმყოფს, შემდეგ კი სპირტიან ჭურჭელში ჩაყო და იგივე ნემსი სხვა ავადმყოფს უჩხვლიტა, შემდეგ კიდევ სხვას. ჩემი ჯერიც დადგა. ექიმმა ჭრილობა დაათვალიერა და წარბები მოქუფრა: “როგორც ჩანს ცოფით დაავადდით. შეგიძლიათ აღწეროთ ცხოველი, რომელმაც გიკბინათ?”
“არა, ექიმო, სიბნელე იყო, - ვუპასუხე მე, - წარმოდგენა არ მაქვს, რა ცხოველი იყო”.
მან მთხოვა, რომ ხის მაგიდაზე ზურგზე დავწოლილიყავი. ხის ყუთი მოჩხრიკა და უზარმაზარი ნემსი ამოიღო – გაღუნული და ჟანგიანი. ჩემს თვალწინ სპირტში ამოავლო იგი. შემდეგ ნელ-ნელა შეიყვანა ხსნარი შპრიცში. “არ შეგეშინდეთ, მაგრამ ჩხვლეტა ძალიან მტკივნეული იქნება. ის მუცელში კეთდება”, - ამ სიტყვებით ექიმმა მუცელში მატაკა ბლაგჰვი ნემსი, მაგრამ ნემსი არ შევიდა. ის კვლავ და კვლავ მთელი ძალით ცდილობდა, რომ ღრმად შეეყვანა ნემსი, მე კი ხალხის თვალწინ მაგიდაზე ვიკლაკნებოდი ტკივილისგან. თავისი წარუმატებელი მცდელობებით განრისხებულმა დაიყვირა: “თუ ამ ხსნარს არ შეგიყვანთ, თქვენ მოკვდებით! განსაკუთრებულ შემთხვევებში ჩვეულებრივი მეთოდები არ ჭრის.” ამ სიტყვებით მთელი ძალით დამარჭო ნემსი მუცელში ისე, რომ ჩემი სხეული მაგიდაზე შეხტა. ტკივილი აუტანელი იყო. სამაგიეროდ ნემსი შევიდა. მეჩვენებოდა, რომ შუაზე მგლეჯდნენ. ექიმს ნელ-ნელა შეჰყავდა ხსნარი კუნთოვან ქსოვილში, ჩემი მუცელი კი ტკივილისგან სივდებოდა.
სასოწარკვეთილს მინდოდა გავქცეულიყავი და აღარასოდეს მოვბრუნებულიყავი. როცა უკვე მივდიოდი, ექიმმა განმიცხადა: “მომდევნო ოცდაათი დღის განმავლობაში თქვენ ყოველდღე უნდა მოხვიდეთ ნემსის გასაკეთებლად”.
მივხვდი, რომ კიდევ ერთ ასეთ წამებას ვეღარ გადავიტანდი.
“მე არ მაქვს ამის შესაძლებლობა”, - ვუთხარი მე.
“თუ მკურნალობის კურსს არ გააგრძელებთ, ცოფით დაავადდებით. კრუნჩხვები შეგიპყრობთ და მოკვდებით”.
მე ჩემი რთული მდგომარეობა ავუხსენი: “თუ ყოველდღე გამოვჩნდები მთავარ გზაზე, აუცილებლად დამიჭერენ და ციხეში ჩამსვამენ”.
რაც უფრო მეტი მოვუყევი, მით უფრო მეტი თანაგრძნობით განიმსჭვალა ჩემს მიმართ. ბოლოს და ბოლოს თქვა: “მე ვარ ექიმი – სახელმწიფო სამსახურში. მე დავწერ წერილს, დამოწმებულს ოფიციალური ბეჭდით. თქვენ თავად წაიღებთ მას დელიში, და ისინი მოვალენი იქნებიან, რომ ვიზა გაგიგრძელონ”.
მეორე დღეს ჩემი მუცელი გაიბერა და ერთ დიდ მოიისფრო-მომწვანო მასად გადაიქცა. არადა ნემსების არ-გაკეთებაც არ შეიძლებოდა. ნებისმიერ ფასად უნდა გამევლო იგივე მტანჯველი პროცედურა მომდევნო ოცდაათი დღის განმავლობაში. საწყალი ექიმი გულწრფელად ცდილობდა ყველაფერი გაეკეთებინა იმ საშუალებებით, რაც გააჩნდა. იმასაც კი შემპირდა, რომ უკეთეს ნემსს მოძებნიდა. მისი რჩევის თანახმად შინაგან საქმეთა სამინისტროს მივმართე დელიში, სადაც რომელიღაც მაღალი წოდების ჩინოვნიკთან მიმიყვანეს. ჩემი საქმე განიხილებოდა, როგორც განსაკუთებული შემთხვევა, და მხოლოდ მას შეეძლო გადაწყვეტილების მიღება. ჩინოვნიკი გულმოდგინედ კითხულობდა ექიმის წერილს, სადაც ეწერა, რომ მე ცოფით ვარ ავად და სათანადო მკურნალობის გარეშე მოვკვდებოდი. შემდეგ ექიმი მოთხოვდა, რომ ვიზა გაეგრძელებინათ ჩემთვის, რათა მკურნალობის გაგრძელება შემძლებოდა.
ჩინოვნიკმა კითხვა დაამთავრა და თვალებში შემომხედა: “მე ვერ დავიძინებ მშვიდად, თუ თქვენი სიკვდილის მიზეზი გავხდები”. განკარგულება გასცა, რომ ჩემი დოკუმენტები მოეტანათ და სათანადოდ გააფორმა ჩემი საიმიგრაციო სტატუსი. “მორჩა. ახლა უკვე აბსოლუტურად ლეგალურად იმყოფებით ინდოეთში. მეტი პრობლემა აღარაა”, - ამ სიტყვებით მან ჩემს პასპორტში ახალი ვიზა ჩააწება.
მე ვრინდავანში დავბრუნდი და ვგრძნობდი, რომ გამოვიარე კიდევ ერთი აუცილებელი განსაცდელი, რომელმაც განმწმინდა და მორიგი მოვლენებისთვის შემამზადა. ხოლო ჩინოვნიკს მათჰურადან მეტჯერ აღარ შევუწუხებივარ – მასთან დაკავშირებით საგამოძიებო საქმე აღიძრა და მალე დაითხოვეს უფლებამოსილების გადაჭარბების გამო. ამის შემდეგ შემეძლო მშვიდად დავრჩენილიყავი იმ ადგილას, რომელიც ასე ძალიან შემიყვარდა. არ მტოვებდა წინათგრძნობა, რომ მალე რაღაც შესანიშნავი უნდა დამმართნოდა.
* * *
ერთ ცივ საღამოს, ნოემბრის უკანასკნელ რიცხვებში, იამუნას ნაპირას ვიჯექი, კადამბას ქვეშ და ყურადღებით ვუსმენდი მდინარის დინებას და ჩუხჩუხს. გარშემო კაციშვილი არ იყო. მთვარის შუქი წყლის ზედაპირზე ცეკვავდა, და ღამის ფრინველები ნაზად უსტვენდნენ ერთმანეთს. ჩემი ჭკუა პროექტორად იქცა, ხოლო მდინარე იამუნა – კინემატოგრაფის ეკრანად, რომელზეც კადრი კადრზე მიედინებოდა ჩემი ცხოვრების ყველა მოვლენა. ჩემი გონებრივი მზერის წინ ჩაიარეს შორეული ბავშვობის სიხარულებმა და სიმწარეებმა და მოზარდობის ასაკის უაზრო გამოვლინებებმა. დავინახე ჰარი და საკუთარი თავი, რომლებიც ყმაწვილური ენთუზიაზმით ვტოვებდით მშობლიურ მხარეებს ცხოვრების აზრის ძიებაში. ევროპაში მოგზაურობის დროს ვათვალიერებდით ღირსშესანიშნაობებს, ვიძენდით ახალ მეგობრებს და ხარბად ვისრუტავდით ყველაფერს, რაც წილად გვხვდებოდა. მაგრამ ყველაფერ ამას წითელ ძაფად გასდევდა ღმერთის ძიების დაჟინებული სურვილი, რომელიც თითქმის შეპყრობილობაში გადადიოდა. საიდან გაჩნდა ეს სწრაფვა? პასუხი ამაზე არ მქონდა.
ჩემს ძიებებში სხვადასხვა რელიგია და ფილოსოფია შევისწავლე. ბავშვობიდან ლოცვით მივმართავდი ღმერთს – თავიდან სინაგოგებში, შემდეგ მონასტრებში, ტაძრებში, მეჩეთებში. მდინარის წყალს ვუმზერდი და ფიქრებით დავუბრუნდი იმ საბედისწერო დაისს კრეტაზე, როცა მტკიცედ გადავწყვიტე ინდოეთში გამგზავრება. გადავლახე ახლო აღმოსავლეთი, სადაც მივიღე მრავალი გაკვეთილი, რომლებმაც ჩემი ცხოვრება შეცვალეს. ხიფათები და ავადმყოფობები ყოველ ნაბიჯზე მხვდებოდნენ, მაგრამ ამ მოგზაურობამ საშუალება მომცა, რომ წმინდა ყურანი შემესწავლა. უფრო ღრმად ჩავიხედე წყალში და დავინახე ძლევამოსილი, მბრწყინავი ჰიმალაები. უდიადესმა რიშებმა, მისტიკოსებმა, განდეგილებმა, იოგებმა და ლამებმა, რომლებისგანაც ასეთი მოწადინებით ვსწავლობდი, თვალწინ ჩამიქროლეს. ყველანი ისინი კეთილნი იყვნენ ჩემს მიმართ, და ჩემს გულში მადლობა გადავუხადე ყოველ მათგანს. შემდეგ ჩემს თვალწინ გაჩნდა სურათი, რომელშიც მე და ჰარი საოცრად შევხვდით ერთმანეთს ნეპალის ბრინჯის ყანებში. ძალიან მინდოდა გამეგო, სად იმყოფებოდა ახლა და კვლავ რატომ დაგვაშორა განგებამ. აქ, მდინარის ნაპირას, კვლავ მომესმა ყველა ჩემი ლოცვა, რომელშიც ღმერთს ვევედრებოდი, რომ სულიერი გზა გაეხსნა ჩემთვის. გავიხსენე, როგორ გამოეცხადა უფალი რამა სიზმარში რამა-სევაკა სვამის და ჩემზე უთხრა: “ეს ყმაწვილი – კრიშნას ერთგულია. ვრინდავანი მისი თაყვანისცემის ადგილი გახდება”. იმ დროს ყურადღება არ მიმიქცევია ამ სიტყვებისთვის, მაგრამ ახლა, მას შემდეგ რაც ხუთი თვე გავატარე ვრინდავანში, მივხვდი, რომ გულწრფელად მინდოდა კრიშნასადმი მინდობა. აქ საბოლოოდ ავირჩიე ბჰაკტი ჩემს სულიერ გზად.
მაგრამ ჩემი გული კვლავ ცარიელი იყო. ვიცოდი, რომ უნდა მიმეღო გურუ, რომელსაც მთლიანად მივუძღვნიდი თავს. ტრადიციაც, რომელსაც მე მივყვებოდი, და წმინდა წერილების სიტყვებიც მიბიძგებდნენ ამისკენ. უხსოვარი დროიდან გასხივოსნებული სულები თავიანთ ცხოვრებას აზრით ავსებდნენ და თავიანთი გურუს დარიგებებს ემსახურებოდნენ, და მე, იამუნას მუქ ტალღებს ვუმზერდი და ღმერთს ვევედრებოდი, რაიმე ნიშანი მოეცა.
უკვე შუაღამე იყო. ამ ფიქრებში ჩაძირულმა იქვე ნაპირზე და დავიძინე. უცნაური სიზმარი ვნახე. სიზმარში ამერიკაში აღმოვჩნდი, რომელიღაც მყუდრო სახლში. უკანა პლანზე ტელევიზორი ხმაურობდა, ხალხი კი ჩემს გარშემო უაზროდ საუბრობდა. შიშისგან შევკრთი და გამეღვიძა. რატომ წავედი ვრინდავანიდან? – წამოვიყვირე მე. ნახევრადმძინარე ნაპირზე დავრბოდი და ერთი და იგივე კითხვას ვუსვამდი საკუთარ თავს: რატომ წავედი ვრინდავანიდან? რატომ წავედი ვრინდავანიდან? თანდათანობით მეხსიერება დამიბრუნდა და ვიცანი იამუნა და კადამბას ხე. მე ვრინდავანში ვარ! “მე ჯერ კიდევ ვრინდავანში ვარ!” – ამოხეთქა ჩემი მკერდიდან სიხარულის ყვირილმა. ცივ მიწას ჩავეხუტე და ვიგრძენი, რომ აქედან არსად წასვლა არ მინდოდა. ცოტათი დავმშვიდდი და ფიქრი დავიწყე. ვრინდავანის მდინარის ეს ცივი და მტვრიანი ნაპირი გაცილებით უფრო ძვირფასი იყო ჩემთვის, ვიდრე კომფორტული სახლი მშობლიურ ქვეყანაში.
მოგვიანებით, იმავე დღეს, ერთ ვიწრო ქუჩაზე მძინარე ძროხას გადავაწყდი, რომელიც ისე გაწოლილიყო, რომ მთელ გზას კეტავდა. ფრთხილად შემოვუარე წმინდა ცხოველს, თავი ავწიე და უეცრად ორმოცდაათიოდე მეტრში ევროპული გარეგნობის ახალგაზრდა მამაკაცი შევამჩნიე, ინდოელი ბერების ზაფრანისფერ სამოსში. იგი სწრაფად მოდიოდა ჩემსკენ, ხელებს იქნევდა და ყვიროდა: “რიჩარდ! რიჩარდ!” როგორც ჩანდა ვიცნობდით ერთმანეთს. როცა მომიახლოვდა, მასში ის ერთგული ამოვიცანი, რომელსაც ცხრა თვის წინ შევხვდი ბომბეიში, ჰარე კრიშნას ფესტივალზე. აქამდე არასოდეს მინახავს ვრინდავანში შრილა პრაბჰუპადას დასავლეთელი მოსწავლე. ვთქვა, რომ ამ შეხვედრამ გამახარა, ნიშნავს რომ არაფერი არ ვთქვა. მე უბრალოდ ჭკუაზე აღარ ვიყავი სიხარულისგან.
“ხვალ შრილა პრაბჰუპადა ჩამოდის!” – წამოიძახა მან, და მე აუხსნელმა მღელვარებამ შემიპყრო. მზე ჩადიოდა. ცაში ჩიტები ჟღურტულებდნენ. ძროხა ზლაზვნით წამოდგა, ძილის ნარჩენი შეიფერთხა, და ჩლიქების ბაკუნითა და ბღავილით გაუდგა გზას. “შენ ალბათ არ იცოდი, რომ შრილა პრაბჰუპადა – ვრინდავანის მცხოვრებია. ახლა, მას შემდეგ, რაც მთელს მსოფლიოში გაავრცელა ბჰაკტის რელიგია, იგი სახლში ბრუნდება”. ზურგზე ხელი შემომიტყაპუნა და გამიღიმა: “პრაბჰუპადას გაუხარდება აქ რომ გნახავს. გიხსენებდით ხოლმე, და ვმარჩიელობდით, სად შეიძლებოდა ყოფილიყავი. ასე რომ, ძალიან გთხოვ, მოდი!”