სასი და სამი საფირონი
მთარგმნელი : ქრისტეანე სხივოსანი
„რადგან შენ და ჩემს შვილს ასეთი დიდი წარმოდგენა გაქვთ სვამი შრი იუკტესვარზე, ერთხელ ვნახავ მას“. დოქტორ ნარაიან ჩანდერ როის მიერ გამოყენებული ხმის ტემბრი გულისხმობდა, რომ ის ჭკუა-ნახევარების ახირებაზე ხუმრობდა. მე დავმალე ჩემი აღშფოთება, პროზელიტერის ტრადიციისამებრ.
ჩემი თანამგზავრი, ვეტერინარი ქირურგი, აღიარებული აგნოსტიკოსი იყო. მისმა მცირეწლოვანმა ვაჟმა სანტოშმა მთხოვა, მამამისით დავინტერესებულიყავი. აქამდე ჩემი ფასდაუდებელი დახმარება ოდნავ უხილავ მხარეს ყოფნა იყო.
დოქტორი როი მეორე დღეს სერამპურის ერმიტაჟში გამყვა. მას შემდეგ, რაც ოსტატმა მას მისცა მოკლე ინტერვიუ, რომელიც უმეტესწილად ორივე მხრიდან სტოიკური დუმილით იყო გამორჩეული, სტუმარი უხეშად წავიდა.
„რატომ მოიყვანე მკვდარი ადამიანი აშრამში?“ შრი იუკტეშვარმა კითხვანარევი მზერით შემომხედა, როგორც კი კარი მიხურა კალკუტას სკეპტიკოსმა.
„ბატონო, ექიმი ძალიანაც ცოცხალია!“
„მაგრამ ცოტა ხანში ის მოკვდება.“
განცვიფრებული ვიყავი. „ბატონო, ეს საშინელი დარტყმა იქნება მისი შვილისთვის. სანტოშს ჯერ კიდევ იმედი აქვს, რომ დრო შეცვლის მამის მატერიალისტურ შეხედულებებს. გევედრები, ოსტატო, დაეხმარო ამ ადამიანს.“
„კარგი; შენი გულისთვის.“ ჩემი გურუს სახე დაუნდობელი იყო. „ამაყი ცხენის ექიმი შორს წავიდა დიაბეტით, თუმცა მან არ იცის. თხუთმეტ დღეში თავის საწოლში ჩაწვება. ექიმები მას დაკარგვისთვის დათმობენ; მისი ბუნებრივი დრო, დედამიწის დატოვებამდე, დღეიდან ექვსი კვირაა. თუმცა, შენი შუამდგომლობის წყალობით, იმ დღეს ის გამოჯანმრთელდება. მაგრამ არის ერთი პირობა. შენ უნდა აიძულო ის ასტროლოგიური სამაჯური ატაროს; ის უდავოდ აპროტესტებს ისევე ძალისხმიერად, როგორც მისი ერთ-ერთი ცხენი ოპერაციის წინ!“ ჩაიცინა ოსტატმა.
დუმილის შემდეგ, რომლის განმავლობაშიც მაინტერესებდა, როგორ შეგვეძლო მე და სანტოშს საუკეთესოდ გამოგვეყენებინა თავხედობის ხელოვნება ურჩი ექიმის მიმართ, შრი იუკტესვარმა შემდგომ გაამჟღავნა.
„როგორც კი გამოჯანმრთელდება, ურჩიეთ, რომ ხორცი არ ჭამოს. თუმცა ამ რჩევას არ გაითვალისწინებს და ექვს თვეში, როგორც კი თავს უკეთესად იგრძნობს, მოკვდება. სიცოცხლის ექვსთვიანი გახანგრძლივებაც კი მას მხოლოდ შენი თხოვნის გამო ეძლევა“.
მომდევნო დღეს სანტოშს შევთავაზე, რომ საიუველიროში სამკლაური შეეკვეთა. ერთ კვირაში მზად იყო, მაგრამ ექიმმა როიმ უარი თქვა მის გაკეთებაზე.
„ჯანმრთელობის საუკეთესო ფორმაში ვარ. თქვენ ვერასოდეს მოახდენთ ჩემზე შთაბეჭდილებას ამ ასტროლოგიური ცრურწმენებით.“ შემომხედა ექიმმა თავხედურად.
ხალისით გამახსენდა, რომ ოსტატმა სამართლიანად შეადარა ეს კაცი ბალკიან ცხენს. გავიდა კიდევ შვიდი დღე; ექიმმა, მოულოდნელად ავადმყოფმმა, თვინიერად დათანხმდა სამაჯურის ტარებაზე. ორი კვირის შემდეგ დამსწრე ექიმმა მითხრა, რომ მისი პაციენტის საქმე უიმედო იყო. მან გადმომცა შემზარავი დეტალები დიაბეტის მიერ მიყენებული ნგრევის შესახებ. თავი გავაქნიე. „ჩემმა გურუმ თქვა, რომ ერთი თვის ავადმყოფობის შემდეგ, ექიმი როი კარგად იქნება.“
ექიმი უნდობლად მომაშტერდა. მაგრამ ორი კვირის შემდეგ მან ბოდიშისმომხდელი გამომეტყველებით მომძებნა.
„ექიმი როი სრულად გამოჯანმრთელდა!“ წამოიძახა მან. „ეს ყველაზე საოცარი შემთხვევაა ჩემს გამოცდილებაში. არასოდეს მინახავს მომაკვდავი ადამიანის ასეთი აუხსნელი დაბრუნება. თქვენი გურუ ნამდვილად მკურნალი წინასწარმეტყველი უნდა იყოს!“
დოქტორ როისთან იმ ინტერვიუს შემდეგ, რომლის დროსაც მე შრი იუკტესვარის რჩევა ხორცის გარეშე დიეტის შესახებ გავიმეორე, მე ის კაცი ექვსი თვის განმავლობაში აღარ მინახავს. ერთ საღამოს ის სასაუბროდ შეჩერდა, როდესაც გურპარის გზაზე, ჩემი მშობლიური სახლის აივანზე ვიჯექი.
„უთხარი შენს მასწავლებელს, რომ ხორცის ხშირი ჭამით, მე მთლიანად აღვიდგინე ჩემი ძალა. მის არამეცნიერულ იდეებს დიეტაზე ჩემზე გავლენა არ მოუხდენია.“ მართალი იყო, დოქტორი როი ისე გამოიყურებოდა, როგორც ჯანმრთელობის სურათი.
მაგრამ მეორე დღეს, თავისი სახლიდან, მომდევნო რაიონიდან, სანტოში ჩემთან მოვიდა. „ამ დილით მამა მკვდარი დაეცა!“
ეს შემთხვევა იყო ჩემი ერთ-ერთი ყველაზე უცნაური გამოცდილება ოსტატთან. მან განკურნა მეამბოხე ვეტერინარი, მიუხედავად მისი ურწმუნოებისა, და გაახანგრძლივა ამ კაცის ბუნებრივი ვადა დედამიწაზე ექვსი თვით, მხოლოდ ჩემი გულწრფელი ვედრების გამო. შრი იუკტესვარი თავისი სიკეთით უსაზღვრო იყო, როცა ერთგულის სასწრაფო ლოცვის წინაშე აღმოჩნდებოდა.
კოლეჯის მეგობრების მოყვანა ჩემს გურუსთან შესახვედრად, ჩემი ყველაზე საამაყო პრივილეგია იყო. ბევრი მათგანი განზე დადგებოდა _ ყოველ შემთხვევაში აშრამში! _ მათი რელიგიური სკეპტიციზმის მოდური აკადემიური სამოსი.
ჩემმა ერთ-ერთმა მეგობარმა, სასიმ, რამდენიმე ბედნიერი კვირა გაატარა სერამპურში. ოსტატს უზომოდ უყვარდა ბიჭი და წუხდა, რომ მისი პირადი ცხოვრება ველური და უწესრიგო იყო.
„სასი, თუ არ შეიცვლები, ერთ წელში სახიფათოდ დაავადდები“. შრი იუკტესვარი მოსიყვარულე აღშფოთებით უცქერდა ჩემს მეგობარს. „მუკუნდაა მოწმე : მერე არ თქვა, რომ არ გაგაფრთხილე.“
სასიმ ჩაიცინა. „ოსტატო, მე გადმოგცემთ თქვენ კოსმოსის ტკბილი ქველმოქმედების დაინტერესებას ჩემი სამწუხარო საქმით! ჩემი სული მზადაა, მაგრამ ჩემი ნება სუსტია. თქვენ ხართ ჩემი ერთადერთი მხსნელი დედამიწაზე; სხვა არაფრის მჯერა.“
„სულ მცირე, ორკარატიანი ლურჯი საფირონი უნდა ატარო, ეს დაგეხმარება“.
„ვერ შევწვდები სამაჯურს. ყოველ შემთხვევაში, ძვირფასო გურუჯი, თუ უბედურება მოვა, მე სრულიად მჯერა, რომ დამიცავთ.“
„ერთ წელიწადში სამ საფირონს მოიტან“, იდუმალებით უპასუხა შრი იუკტესვარმა. „მაშინ ისინი გამოუსადეგარი იქნება“.
ამ საუბრის ვარიაციებს ადგილი ჰქონდა რეგულარულად.
„მე ვერ შევიცვლები!“ იტყოდა სასი კომიკური სასოწარკვეთილებით. „და ჩემი ნდობა თქვენდამი, ოსტატო, ჩემთვის უფრო ძვირფასია, ვიდრე ნებისმიერი ქვა!“
ერთი წლის შემდეგ ჩემს გურუს კალკუტაში მისი მოწაფის, ნარენ ბაბუს სახლში ვესტუმრე. დაახლოებით დილის ათ საათზე, როდესაც მე და შრი იუკტესვარი ჩუმად ვისხედით მეორე სართულის სალონში, შემოსასვლელი კარის გაღება მომესმა. ოსტატი მტკიცედ გასწორდა.
„ეს ის სასია“, სერიოზულად შენიშნა მან. „ერთი წელი გავიდა; მისი ორივე ფილტვი გამქრალია. მან დააიგნორა ჩემი რჩევა; უთხარი, რომ მისი ნახვა არ მინდა.“
შრი იუკტესვარის სიმკაცრით ნახევრად გაოგნებულმა ჩავირბინე კიბეზე. სასი ამოდიოდა.
„ო მუკუნდა! იმედი მაქვს, რომ ოსტატი აქ არის; მე წინათგრძნობა მქონდა, რომ ის შეიძლებოდა ყოფილიყო.“
„კი, მაგრამ მას არ სურს შეაწუხონ.“
სასის ცრემლები წამოუვიდა და გვერდი ამიარა. ის შრი იუკტესვარის ფეხებთან დაეცა და იქ სამი ლამაზი საფირონი მოათავსა.
„ყოვლისმცოდნე გურუ, ექიმები ამბობენ, რომ გალოპური ტუბერკულოზი მაქვს! ისინი მაძლევენ არაუმეტეს სამი თვისა! მე მორჩილად ვიყენებ თქვენს დახმარებას; მე ვიცი, რომ თქვენ შეგიძლიათ განმკურნოთ!“
„ახლა ცოტა გვიანი ხომ არ არის შენს ცხოვრებაზე აღელვება? გამშორდი შენი სამკაულებით; მათი სარგებლიანობის დრო ამოწურულია.“ ოსტატი გაყინული ჯდომას განაგრძობდა , როგორც სფინქსი, შეუპოვარ სიჩუმეში, მხოლოდ მოწყალების მთხოვნელი ბიჭის ტირილით გატეხილი.
ინტუიციური დარწმუნება მომივიდა, რომ შრი იუკტესვარი უბრალოდ სასის რწმენის სიღრმეს ღვთიური სამკურნალო ძალის მიმართ ამოწმებდა. არ გამიკვირდა, როცა დაძაბული საათის შემდეგ მასწავლებელმა თანაგრძნობით შეხედა ჩემს დამხობილ მეგობარს.
„ადექი, სასი, რა აურზაურს მართავ სხვის სახლებში! დააბრუნე შენი საფირონები საიუველიროში; ისინი ახლა არასაჭირო ხარჯია. ოღონდ შეიძინე ასტროლოგიური სამაჯური და ატარე. ნუ გეშინია; რამდენიმე კვირაში კარგად იქნები.“
სასის ღიმილმა გაანათა მისი ცრემლიანი სახე, როგორც უეცარი მზე, სველ ლანდშაფტზე. „საყვარელო გურუ, ექიმების მიერ დანიშნული წამლები მივიღო?
შრი იუკტესვარის მზერა სულგრძელი იყო. „როგორც გინდა _ დალიო ისინი ან გადააგდო; არ აქვს მნიშვნელობა. მზის და მთვარის პოზიციების შეცვლა უფრო შესაძლებელია, ვიდრე შენი ტუბერკულოზით სიკვდილი.“ მან უცებ დაამატა: „წადი ახლა, სანამ გადავიფიქრებ!“
აღელვებული თავდახრით ჩემი მეგობარი ნაჩქარევად გაგვშორდა. მე მას რამდენჯერმე ვესტუმრე მომდევნო რამდენიმე კვირის განმავლობაში და გაოგნებული ვიყავი იმის გამო, რომ მისი მდგომარეობა სულ უფრო გაუარესდა.
„სასი მთელი ღამის განმავლობაში ვერ გაძლებს.“ მისი ექიმის ამ სიტყვებმა და ჩემი მეგობრის სანახაობამ, რომელიც ახლა თითქმის ჩონჩხამდეა დაყვანილი, საჩქაროდ გამაგზავნა სერამპურში. ჩემმა გურუმ ცივად მოისმინა ჩემი ცრემლიანი მოხსენება.
„რატომ მოხვედი აქ ჩემს შესაწუხებლად? შენ უკვე გაიგონე, ჩემი მოსაზრება სასის გამოჯანმრთელებაში“.
მის წინაშე დიდი მოწიწებით თავი დავხარე და კარისკენ დავიხიე. შრი იუკტესვარს გამოსამშვიდობებელი სიტყვა არ უთქვამს, სანაცვლოდ სიჩუმეში ჩაიძირა, ნახევრად ღია თვალებით, მათი ხედვა სხვა სამყაროში გაიქცა.
მაშინვე დავბრუნდი სასის სახლში, კალკუტაში. გაოგნებულმა აღმოვაჩინე, ჩემი მეგობარი იჯდა და რძეს სვამდა.
„ო მუკუნდა! რა სასწაულია! ოთხი საათის წინ ვიგრძენი ოსტატის თანამყოფობა ოთახში; ჩემი საშინელი სიმპტომები მაშინვე გაქრა. ვგრძნობ, რომ მისი წყალობით ვარ სრულიად კარგად.“
რამდენიმე კვირაში სასი უფრო მოძლიერდა და უკეთესად გახდა, ვიდრე ოდესმე. 17.1. მაგრამ მის გამორჩეულ რეაქციას მის გამოჯანმრთელებაზე უმადური ელფერი ჰქონდა: ის იშვიათად სტუმრობდა შრი იუკტესვარს! ჩემმა მეგობარმა ერთ დღეს მითხრა, რომ იმდენად ნანობდა თავის ადრინდელ ცხოვრების წესს, რომ ოსტატთან შეხვედრის რცხვენოდა.
მე მხოლოდ ერთი დასკვნის გამოტანა შემეძლო, რომ სასის ავადმყოფობამ გამოიწვია მისი ნებისყოფის გამკაცრება და მანერების შელახვა.
შოტლანდიის ეკლესიის კოლეჯში ჩემი კურსის პირველი ორი წელი დასასრულს უახლოვდებოდა. ჩემი კლასში დასწრება ძალიან სპაზმური იყო; ის მცირე სწავლება, მხოლოდ იმისთვის იყო, რომ სიმშვიდე შემენარჩუნებინა ჩემი ოჯახისთვის. ჩემი ორი კერძო მასწავლებელი ჩვეულებისამებრ მოდიოდა ჩემს სახლში; მე ჩვეულებისამებრ ვაცდენდი : ჩემს სასწავლო კარიერაში ამ ერთ კანონზომიერებას მაინც ვამჩნევ!
ინდოეთში კოლეჯის ორ წარმატებულ წელს მოაქვს საშუალო განათლების დიპლომი; ამის შემდეგ სტუდენტს შეუძლია კიდევ ორი წლის განმავლობაში სწავლა და შემდეგ ბაკალავრის ხარისხის მოპოვება.
წინ საშუალო განათლების დასკვნითი გამოცდები ავისმომასწავლებლად გველოდა. მე გავიქეცი პურიში, სადაც ჩემი გურუ რამდენიმე კვირას ატარებდა. ბუნდოვნად იმის იმედით, რომ ის მოიწონებდა ჩემს არგამოცხადებას ფინალურებზე, გავუმხილე ჩემი სამარცხვინო მომზადების შესახებ.
თუმცა ოსტატმა მანუგეშებლად გაიღიმა. „შენ მთელი გულით ასრულებდი შენს სულიერ მოვალეობებს და ვერ შევძლებ დაგეხმარო შენი კოლეჯის სამუშაოს უგულებელყოფაში. გულმოდგინედ მოეკიდე მომავალ კვირას შენს წიგნებს : შენ გადალახავ შენს განსაცდელს წარუმატებლობის გარეშე.“
დავბრუნდი კალკუტაში, მტკიცედ დავთრგუნე ყველა გონივრული ეჭვი, რომელიც დროდადრო შემაშფოთებელი დაცინვით იჩენდა თავს. ჩემს მაგიდაზე წიგნების მთას რომ ვათვალიერებდი, უდაბნოში დაკარგული მოგზაურივით ვგრძნობდი თავს. მედიტაციის ხანგრძლივმა პერიოდმა შრომის დამზოგავი შთაგონება მომიტანა. ყოველი წიგნის შემთხვევით გაშლისას, მხოლოდ ის გვერდები შევისწავლე, რომლებიც იყო გადაშლილი. ამ კურსის შესწავლის შემდეგ, დღეში თვრამეტი საათი, ერთი კვირის განმავლობაში, თავს უფლებამოსილად მივიჩნევდი, მომავალი თაობებისათვის დაზეპირების ხელოვნებაზე რჩევები მიმეცა.
მომდევნო დღეები საგამოცდო დარბაზებში ჩემი ერთი შეხედვით შემთხვევითი პროცედურის გამართლება გახდა. ყველა გამოცდა ჩავაბარე, თუმცა ძლივს. ჩემი მეგობრებისა და ოჯახის მილოცვები გაოცების შეძახილებით იყო შერწყმული.
პურიდან დაბრუნებისას შრი იუკტესვარმა სასიამოვნო სიურპრიზი გამიკეთა. „დასრულდა შენი სწავლა კალკუტაში. მე ვიზრუნებ იმაზე, რომ შენი ბოლო ორწლიანი სწავლა აქ, სერამპურში გააგრძელო.“
გაოგნებული ვიყავი. „ბატონო, ამ ქალაქში საბაკალავრო კურსი არ არის“. სერამპურის კოლეჯი, ერთადერთი უმაღლესი სასწავლებელი, ჰუმანიტალური განათლების მხოლოდ ორწლიან კურსს სთავაზობდა.
ოსტატმა კეკლუცით გაიღიმა. „მე ძალიან ბებერი ვარ იმისთვის, რომ ვიყო ჩართული თანხების მოზიდვაში, რათა დავაარსო ბაკალავრიატის კოლეჯი შენთვის. ვფიქრობ, ეს სხვისი მეშვეობით მომიწევს.“
ორი თვის შემდეგ პროფესორმა ჰოუელსმა, სერამპურის კოლეჯის პრეზიდენტმა, საჯაროდ გამოაცხადა, რომ შეძლო საკმარისი თანხების მოპოვება ოთხწლიანი კურსის შესათავაზებლად. სერამპურის კოლეჯი გახდა კალკუტის უნივერსიტეტის ფილიალი. მე ვიყავი ერთ-ერთი პირველი სტუდენტი, როგორც ბაკალავრის კანდიდატი, რომელიც სერამპურის კოლეჯში ჩირიცხა.
„გურუჯი, რა კეთილგანწყობილი ხართ ჩემდამი, ძალიან დიდი სურვილი მაქვს, რომ კალკუტა დავტოვო და თქვენთან ახლოს ყოველდღე ვიყო სერამპურში. პროფესორ ჰოველსს წარმოდგენაც არ აქვს, რამდენადაა დავალებული თქვენი ჩუმი დახმარებისთვის!“
შრი იუკტესვარმა დამცინავი სიმკაცრით შემომხედა. „ახლა არ მოგიწევს ამდენი საათის დახარჯვა მატარებლებში; და რამდენი თავისუფალი დროა შენი სწავლისთვის! შესაძლოა, მეტად სწავლული გამოხვიდე, და ნაკლებად ბოლო-წუთის დამზუთხველი. მაგრამ რატომღაც მის ტონს დამაჯერებლობა აკლდა.
.......................................................................................................
17.1. 1936 წელს მეგობრისგან გავიგე, რომ სასი ჯერ კიდევ ჯანმრთელობის კარგ მდგომარეობაში იყო.