მე სვამის ორდენის ბერი ვხდები
მთარგმნელი : ქრისტეანე სხივოსანი
„ბატონო, მამაჩემს ძალიან სურდა, რომ ბენგალის ნაგპურის რკინიგზაში აღმასრულებელ თანამდებობაზე მემუშავა. მაგრამ მე კატეგორიულად უარი ვთქვი“, იმედით დავამატე. „ბატონო, ხომ არ დამნიშნავდით სვამის ორდენის ბერად?“ ვედრებით შევხედე ჩემს გურუს. წინა წლებში, ჩემი მონდომების სიღრმის შესამოწმებლად, მან იგივე თხოვნაზე უარი მითხრა. თუმცა, დღეს მან კეთილგანწყობით გამიღიმა.
„კარგი; ხვალ გადმოგცემ სვამთა ინიციაციას.“ მან ჩუმად განაგრძო: „მიხარია, რომ ბერად აღკვეცის სურვილს არ კარგავ.“ ლაჰირი მაჰასაია ხშირად ამბობდა: „თუ ღმერთს ზაფხულში სტუმრად არ მოიწვევ, ის შენი ცხოვრების ზამთარშიც არ მოვა“.
„ძვირფასო ოსტატო, ვერასდროს შევყოვნდები ჩემს მიზანში, რომ სვამის ორდენს ვეკუთვნოდე, ისევე როგორც თქვენს პატივსაცემ მეს.“ უსაზღვრო სიყვარულით გავუღიმე მას.
„მე მინდა უზრუნველნი იყოთ; უცოლო უფლისას ზრუნავს, თუ როგორ აამოს უფალს, ცოლიანი კი ქვეყნისას ზრუნავს, როგორ აამოს ცოლს.“ 24.1. მე გავაანალიზე ჩემი მრავალი მეგობრის ცხოვრება, რომლებიც გარკვეული სულიერი დისციპლინის გავლის შემდეგ დაქორწინდნენ. მიწიერი პასუხისმგებლობების ზღვაში ჩაშვებისას მათ დაავიწყდათ ღრმად მედიტაციის გადაწყვეტილება.
ჩემთვის წარმოუდგენელი იყო ცხოვრებაში ღმერთისთვის მეორეხარისხოვანი ადგილის გამოყოფა. მიუხედავად იმისა, რომ ის კოსმოსის ერთადერთი მბრძანებელია, რომელიც მდუმარებით გვაფრქვევს საჩუქრებს სიცოცხლიდან სიცოცხლეში, რჩება ერთი რამ, რაც მას არ გააჩნია და რომლის ფლობის ან გაცემის უფლებამოსილება ყველა ადამიანის გულს აქვს _ ადამიანური სიყვარული. შემოქმედს, რომელიც უსაზღვრო ძალისხმევას იჩენს, რათა საიდუმლოებით შემოსოს თავისი თანამყოფობა ქმნილების ყოველ ატომში, მხოლოდ ერთი მოტივი შეიძლებოდა ჰქონოდა _ მგრძნობიარე სურვილი, რომ ადამიანები მას მხოლოდ თავისუფალი ნების მეშვეობით ეძებდნენ. როგორი ხავერდოვანი ხელთათმანით არ დაფარა მან ყოვლისშემძლეობის რკინის ხელი!
მომდევნო დღე ჩემს ცხოვრებაში ერთ-ერთი ყველაზე დასამახსოვრებელი იყო. მახსოვს, მზიანი ხუთშაბათი იყო, ივლისი, 1914, კოლეჯის დამთავრებიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ. სერამპურის სავანის უკანა აივანზე, ოსტატმა თეთრი აბრეშუმის ახალი ნაჭერი ოხრის საღებავში, სვამის ორდენის ტრადიციულ ფერში, ჩაასველა. ქსოვილის გაშრობის შემდეგ, ჩემმა გურუმ ის შემომახვია, როგორც განდგომილის სამოსი.
„ოდესმე წახვალ დასავლეთში, სადაც აბრეშუმს ანიჭებენ უპირატესობას“, მითხრა მან. „სიმბოლოდ, ჩვეულებრივი ბამბის ნაცვლად მე შენთვის ეს აბრეშუმის ქსოვილი ავირჩიე.“
ინდოეთში, სადაც ბერები სიღარიბის იდეალს იზიარებენ, აბრეშუმში ჩაცმული სვამი უჩვეულო სანახაობაა. თუმცა, ბევრი იოგი აბრეშუმის ტანსაცმელს ატარებს, რომელიც ბამბაზე უკეთ ინარჩუნებს სხეულის გარკვეულ დახვეწილ მოძრაობებს.
„მე ცერემონიების წინააღმდეგი ვარ“, აღნიშნა შრი იუკტესვარმა. „მე შენ სვამიდ ბიდვატის (არაცერემონიული) წესით გაქცევ“.
ბიბიდისა ან სვამთა კომპლექსური ინიციაცია მოიცავს ცეცხლის ცერემონიას, რომლის დროსაც სიმბოლური დაკრძალვის რიტუალები სრულდება. მოსწავლის ფიზიკური სხეული წარმოდგენილია, როგორც მკვდარი, სიბრძნის ცეცხლში დამწვარი. ახლადშექმნილ სვამის შემდეგ ეძლევა გალობა, მაგალითად: „ეს ატმა არის ბრაჰმა“ 24.2. ან „შენ ხარ ის“ ან „მე ვარ ის“. თუმცა, შრი იუკტესვარმა, სიმარტივის სიყვარულით, უარი თქვა ყველა ფორმალურ რიტუალზე და უბრალოდ ახალი სახელის არჩევა მთხოვა.
„მე მოგცემ უფლებას, თავად აირჩიო“, მითხრა მან ღიმილით.
„იოგანანდა“, ვუპასუხე ცოტა ფიქრის შემდეგ. სახელი სიტყვასიტყვით ნიშნავს „ნეტარებას (ანანდა) ღვთაებრივი კავშირის (იოგას) მეშვეობით“.
„ასე იყოს. შენი გვარის, მუკუნდა ლალ გოშის მიტოვებით, ამიერიდან სვამის ორდენის გირის შტოს წარმომადგენელი იოგანანდა გეწოდება.“
როდესაც შრი იუკტესვარის წინაშე დავიჩოქე და პირველად გავიგონე, როგორ წარმოთქვა ჩემი ახალი სახელი, გული მადლიერებით ამევსო. რა სიყვარულით და დაუღალავად შრომობდა ის, რომ ბიჭი მუკუნდა ერთ დღეს ბერ იოგანანდად გარდაქმნილიყო! სიხარულით ვიმღერე რამდენიმე სტროფი უფალ შანკარას გრძელი სანსკრიტული გალობიდან:
„არც გონება, არც ინტელექტი, არც ეგო, არც გრძნობა;
არც ცა, არც მიწა და არც ლითონები ვარ მე.
მე ვარ ის, მე ვარ ის, ნეტარი სული, მე ვარ ის!
არც დაბადება, არც სიკვდილი, არც კასტა მაქვს მე;
არც მამა, არც დედა, არცერთი მყავს მე.
მე ვარ ის, მე ვარ ის, ნეტარი სული, მე ვარ ის!
წარმოსახვითი ფრენების მიღმა, უფორმო ვარ მე,
გავმსჭვალავ ყველა სიცოცხლის ტოტებს;
მონობის არ მეშინია; თავისუფალი, მარადიულად თავისუფალი ვარ მე,
მე ვარ ის, მე ვარ ის, ნეტარი სული, მე ვარ ის!“
ყველა სვამი ეკუთვნის უძველეს სამონასტრო ორდენს, რომელიც ამჟამინდელი სახით შანკარამ დააარსა. 24.3. რადგან ეს ფორმალური ორდენია, წმინდანთა წარმომადგენლების უწყვეტი ხაზით, რომლებიც აქტიურ ლიდერებად მსახურობენ, ვერავინ შეძლებს საკუთარ თავისთვის სვამის ტიტულის მინიჭებას. ის კანონიერად იღებს მას მხოლოდ სხვა სვამისგან; ამგვარად, ყველა ბერის სულიერი წარმომავლობა ერთ საერთო გურუს, უფალ შანკარას, უკავშირდება. სიღარიბის, უმანკოებისა და სულიერი მოძღვრისადმი მორჩილების აღთქმით, კათოლიკე ქრისტიანების მრავალი მონასტერი სვამის ორდენს ჰგავს.
მისი ახალი სახელის გარდა, რომელიც ჩვეულებრივ ანანდაზე მთავრდება, სვამი იღებს ტიტულს, რომელიც მიუთითებს მის ფორმალურ კავშირზე სვამის ორდენის ათი ქვედანაყოფიდან ერთ-ერთთან. ეს დასანამები ანუ ათი აგნომენი მოიცავს გირის (მთას), რომელსაც შრი იუკტესვარი და შესაბამისად, მეც ვეკუთვნით. სხვა შტოებს შორისაა საგარი (ზღვა), ბჰარატი (მიწა), არანია (ტყე), პური (მიწის ნაკვეთი), ტირტა (მომლოცველობის ადგილი) და სარასვატი (ბუნების სიბრძნე).
ამგვარად, სვამის მიერ მიღებულ ახალ სახელს ორმაგი მნიშვნელობა აქვს და წარმოადგენს უზენაესი ნეტარების (ანანდას) მიღწევას რაიმე ღვთაებრივი თვისების ან მდგომარეობის - სიყვარულის, სიბრძნის, ერთგულების, მსახურების, იოგას _ და ბუნებასთან ჰარმონიის მეშვეობით, რაც გამოიხატება მის უსასრულო ოკეანეებში, მთებსა და ცაში.
მთელი კაცობრიობისადმი უანგარო სამსახურის იდეალი და პირადი კავშირებისა და ამბიციების უარყოფა სვამების უმეტესობას ინდოეთში, ან ზოგჯერ უცხო ქვეყნებში, ჰუმანიტარულ და საგანმანათლებლო საქმიანობაში აქტიურად ჩართვისკენ უბიძგებს. კასტის, მრწამსის, კლასის, კანის ფერის, სქესისა თუ რასის ყველა ცრურწმენის უგულებელყოფით, სვამი ადამიანთა საძმოს მცნებებს მიჰყვება. მისი მიზანი სამშვინველთან აბსოლუტური ერთიანობაა. თავისი ფხიზელი და მძინარე ცნობიერების გაჟღენთვით, „მე ვარ ის“ ფიქრით, ის კმაყოფილად დახეტიალობს სამყაროში, მაგრამ არ ეკუთვნის მას. მხოლოდ ამგვარად შეიძლება გაამართლოს მან თავისი წოდება, როგორც სვამი _ ის, ვინც ცდილობს მიაღწიოს ერთობას სვასთან ან თვითობასთან. საჭირო არ არის იმის დამატება, რომ ყველა ოფიციალურად ტიტულის მქონე სვამი ერთნაირად წარმატებული არ არის თავისი მაღალი მიზნის მიღწევაში.
შრი იუკტესვარი როგორც სვამი, ასევე იოგი იყო. სვამი, ფორმალურად ბერი უძველეს ორდენთან კავშირის გამო, ყოველთვის იოგი არ არის. ყველა, ვინც ღმერთთან კონტაქტის სამეცნიერო ტექნიკას იყენებს, იოგია; ის შეიძლება იყოს დაქორწინებული ან დაუქორწინებელი, ან მიწიერი ადამიანი ან ფორმალური რელიგიური კავშირების მქონე პირი. სვამი შესაძლოა მხოლოდ მშრალი მსჯელობის, ცივი უარყოფის გზას გაჰყვეს; მაგრამ იოგი გარკვეულ, ეტაპობრივ პროცედურას ასრულებს, რომლის მეშვეობითაც სხეული და გონება დისციპლინირებულია და სული თავისუფლდება. რწმენით ან ემოციებზე დაყრდნობის გარეშე, იოგი ვარჯიშობს სავარჯიშოების ფრთხილად შემოწმებულ სერიას, რომელიც პირველად ადრეულმა რიშებმა აღწერეს. ინდოეთის ყველა ეპოქაში იოგამ შვა ადამიანები, რომლებიც ჭეშმარიტად თავისუფლები, ჭეშმარიტად იოგი-ქრისტეები გახდნენ.
ნებისმიერი სხვა მეცნიერების მსგავსად, იოგა გამოიყენება ყველა კლიმატისა და დროის ადამიანებისთვის. ზოგიერთი უმეცარი მწერლის მიერ წამოყენებული თეორია, რომ იოგა „დასავლელებისთვის შეუფერებელია“, სრულიად მცდარია და სამწუხაროდ, ბევრ გულწრფელ სტუდენტს ხელს უშლის მისი მრავალმხრივი კურთხევის ძიებაში. იოგა არის მეთოდი აზრების ბუნებრივი მღელვარების შესაკავებლად, რომლებიც სხვაგვარად მიუკერძოებლად ხელს უშლიან ყველა ქვეყნის, ყველა ადამიანს, საკუთარი სულიერი ბუნების დანახვაში. იოგა აღარ ცნობს ბარიერს აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის ისევე, როგორც მზის სამკურნალო და თანაბარი შუქი. სანამ ადამიანს ექნება გონება თავისი მოუსვენარი ფიქრებით, მანამ იარსებებს იოგას ან კონტროლის უნივერსალური მოთხოვნილება.
არა ისტორიული პიროვნება კრიშნას მსგავსად, , არამედ შივა არის ღმერთის სამმაგი ბუნების ბოლო ასპექტის სახელი (შემოქმედი-შემნახველი-გამანადგურებელი). შივა, მაიას ანუ ილუზიის გამანადგურებელი, წმინდა წერილებში სიმბოლურად წარმოდგენილია, როგორც უარყოფის მბრძანებელი, იოგების მეფე. ინდუისტურ ხელოვნებაში ის ყოველთვის გამოსახულია თმებში ახალი მთვარით და გველების გვირგვინით, რაც ბოროტების დამარცხებისა და სრულყოფილი სიბრძნის უძველესი სიმბოლოა. მის შუბლზე ყოვლისმცოდნეობის „ერთიანი“ თვალია გახსნილი.
უძველესი რიში პატანჯალი „იოგას“ განმარტავს, როგორც „გონების რყევების კონტროლს“. 24.4. მისი ძალიან მოკლე და ოსტატურად შესრულებული ექსპოზიციები, იოგა სუტრები, ინდუისტური ფილოსოფიის ექვსი სისტემიდან ერთ-ერთს წარმოადგენს. 24.5. დასავლური ფილოსოფიებისგან განსხვავებით, ექვსივე ინდუისტური სისტემა არა მხოლოდ თეორიულ, არამედ პრაქტიკულ სწავლებებსაც მოიცავს. გარდა ყველა შესაძლო ონტოლოგიური კვლევისა, ექვსი სისტემა აყალიბებს ექვს განსაზღვრულ დისციპლინას, რომლებიც მიზნად ისახავს ტანჯვის სამუდამოდ მოხსნას და მარადიული ნეტარების მიღწევას.
ექვსივე სისტემის დამაკავშირებელი საერთო ძაფი არის დეკლარაცია, რომ ადამიანისთვის ნამდვილი თავისუფლება შეუძლებელია უმაღლესი რეალობის ცოდნის გარეშე. გვიანდელი უპანიშადები იოგას სუტრებს, ექვს სისტემას შორის, ჭეშმარიტების პირდაპირი აღქმის მისაღწევად ყველაზე ეფექტურ მეთოდებად მიიჩნევენ. იოგას პრაქტიკული ტექნიკის მეშვეობით ადამიანი სამუდამოდ ტოვებს სპეკულაციის უნაყოფო სფეროებს და გამოცდილებაში შეიცნობს ჭეშმარიტ არსს.
პატანჯალის მიერ აღწერილი იოგას სისტემა ცნობილია როგორც რვაფეხა გზა. პირველი ნაბიჯები, (1) იამა და (2) ნიამა, მოითხოვს ათი უარყოფითი და დადებითი მორალის დაცვას _ სხვების ზიანის მიყენების, სიცრუის, ქურდობის, თავშეკავების, საჩუქრების მიღების თავიდან აცილებას (რაც ვალდებულებებს იწვევს); და სხეულისა და გონების სიწმინდეს, კმაყოფილებას, თვითდისციპლინას, სწავლას და ღმერთისადმი ერთგულებას.
შემდეგი ნაბიჯებია (3) ასანა (სწორი პოზა); ხერხემალი უნდა იყოს გამართული, ხოლო სხეული _ მყარად, მედიტაციისთვის კომფორტულ მდგომარეობაში; (4) პრანაიამა (პრანას, დახვეწილი სასიცოცხლო დენების კონტროლი); და (5) პრატიჰარა (გრძნობების განცალკევება გარე ობიექტებისგან).
ბოლო საფეხურები იოგას ნამდვილი ფორმებია: (6) დჰარანა (კონცენტრაცია); გონების ერთ აზრზე დაჭერა; (7) დჰიანა (მედიტაცია) და (8) სამადჰი (ზეცნობიერი აღქმა). ეს არის იოგას რვაფეხა გზა 24.6., რომელსაც ადამიანი კაივალიას (აბსოლუტურობის) საბოლოო მიზნამდე მიჰყავს, ტერმინი, უფრო გასაგებად შეიძლება ითქვას, როგორც „ჭეშმარიტების გაცნობიერება ყოველგვარი ინტელექტუალური აღქმის მიღმა.“
„რომელია უფრო დიდი“, შეიძლება იკითხოს ადამიანმა, „სვამი თუ იოგი?“ თუ ღმერთთან საბოლოო ერთიანობა მიღწეულია, სხვადასხვა ბილიკებს შორის განსხვავებები ქრება. თუმცა, ბჰაგავად-გიტა აღნიშნავს, რომ იოგას მეთოდები ყოვლისმომცველია. მისი ტექნიკა არ არის განკუთვნილი მხოლოდ გარკვეული ტიპებისა და ტემპერამენტებისთვის, მაგალითად, იმ მცირერიცხოვანი ადამიანებისთვის, რომლებიც მონაზვნური ცხოვრებისკენ არიან მიდრეკილნი; იოგა არ საჭიროებს ფორმალურ ერთგულებას. რადგან იოგას მეცნიერება აკმაყოფილებს უნივერსალურ მოთხოვნილებას, მას აქვს ბუნებრივი უნივერსალური გამოყენებადობა.
ჭეშმარიტ იოგს შეუძლია ერთგული დარჩეს ამქვეყნიერებაში; იქ ის წყალზე კარაქს ჰგავს და არა დაუმუშავებელი და უდისციპლინო კაცობრიობის ადვილად გაზავებულ რძეს. მიწიერი მოვალეობების შესრულება მართლაც უმაღლესი გზაა, იმ პირობით, რომ იოგი, ეგოისტური სურვილებისგან გონებრივი ჩაურევლობის შენარჩუნებით, ღვთის ნებაყოფლობითი ინსტრუმენტის როლს შეასრულებს.
დღეს ამერიკელ, ევროპელ ან სხვა არაინდუისტურ სხეულებში მცხოვრები მრავალი დიდი სული არსებობს, რომლებიც, მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა არასდროს სმენიათ სიტყვები „იოგი“ და „სვამი“, მაინც ამ ტერმინების ნამდვილ მაგალითებს წარმოადგენენ. კაცობრიობისადმი უანგარო სამსახურით, ვნებებსა და აზრებზე ბატონობით, ღმერთისადმი წრფელი სიყვარულით, ან კონცენტრაციის დიდი უნარით, ისინი, გარკვეული გაგებით, იოგები არიან; მათ იოგა-თვითკონტროლის მიზანი დაისახეს. ამ ადამიანებს შეეძლოთ კიდევ უფრო დიდ სიმაღლეებზე ასვლა, თუ მათ იოგას განსაზღვრულ მეცნიერებას ასწავლიდნენ, რაც შესაძლებელს ხდის გონებისა და ცხოვრების უფრო შეგნებულ მიმართულებას.
ზოგიერთმა დასავლელმა მწერალმა იოგა ზედაპირულად არასწორად გაიგო, თუმცა მისი კრიტიკოსები არასდროს ყოფილან მისი პრაქტიკოსები. იოგასადმი მიძღვნილ მრავალ გააზრებულ ხარკს შორის შეიძლება აღინიშნოს ცნობილი შვეიცარიელი ფსიქოლოგის, დოქტორ კ. გ. იუნგის ერთ-ერთი ნამუშევარი.
„როდესაც რელიგიური მეთოდი თავს „მეცნიერულად“ წარმოაჩენს, მას შეუძლია სანდო იყოს დასავლელი აუდიტორისათვის.“ „იოგა ამ მოლოდინს ამართლებს“, წერს დოქტორი იუნგი. 24.7. „ახლის ხიბლისა და ნახევრად გაგებულის მომხიბვლელობის გარდა, იოგას ბევრი მიმდევარი ჰყავს, ამის საფუძვლიანი მიზეზიც არსებობს. ის გვთავაზობს კონტროლირებადი გამოცდილების შესაძლებლობას და ამით აკმაყოფილებს „ფაქტების“ სამეცნიერო მოთხოვნილებას. და, უფრო მეტიც, თავისი ფართობით და სიღრმით, თავისი პატივსაცემი ასაკით, სწავლებითა და მეთოდით, რომელიც ცხოვრების ყველა ფაზას მოიცავს, ის აქამდე წარმოუდგენელ შესაძლებლობებს გვპირდება.
„ყოველი რელიგიური თუ ფილოსოფიური პრაქტიკა ფსიქოლოგიურ დისციპლინას, ანუ ფსიქიკური ჰიგიენის მეთოდს ნიშნავს. იოგას მრავალფეროვანი, წმინდა სხეულებრივი პროცედურები ასევე ნიშნავს ფიზიოლოგიურ ჰიგიენას, 24.8. რომელიც აღემატება ჩვეულებრივ ტანვარჯიშსა და სუნთქვით ვარჯიშებს, რამდენადაც ის არა მხოლოდ მექანიკური და სამეცნიეროა, არამედ ფილოსოფიურიც; სხეულის ნაწილების ვარჯიშისას ის აერთიანებს მათ სულის მთლიანობასთან, როგორც ეს საკმაოდ ნათელია, მაგალითად, პრანაიამას ვარჯიშებში, სადაც პრანა არის როგორც სუნთქვა, ასევე კოსმოსის უნივერსალური დინამიკა.
„როდესაც ინდივიდის ქმედება ასევე კოსმიური მოვლენაა, სხეულში განცდილი ეფექტი (ინერვაცია) ერთიანდება სულის ემოციასთან (უნივერსალური იდეა) და აქედან წარმოიშობა ცოცხალი ერთიანობა, რომლის შექმნაც ვერცერთ ტექნიკას, რაც არ უნდა მეცნიერული იყოს ის, არ შეუძლია.“ იოგას პრაქტიკა წარმოუდგენელია და ასევე არაეფექტური იქნება იმ კონცეფციების გარეშე, რომლებზეც იოგაა დაფუძნებული. ის არაჩვეულებრივად სრულყოფილად აერთიანებს ერთმანეთთან სხეულებრივსა და სულიერს.
„აღმოსავლეთში, სადაც ეს იდეები და პრაქტიკები განვითარდა და სადაც რამდენიმე ათასი წლის განმავლობაში უწყვეტმა ტრადიციამ შექმნა აუცილებელი სულიერი საფუძვლები, იოგა, ჩემთვის ადვილი დასაჯერებელია, სხეულისა და გონების შერწყმის სრულყოფილი და შესაფერისი მეთოდია ისე, რომ ისინი ქმნიან ერთიანობას, რომელიც ძნელად თუ დადგება ეჭვქვეშ. ეს ერთიანობა ქმნის ფსიქოლოგიურ განწყობას, რომელიც შესაძლებელს ხდის ინტუიციებს, რომლებიც ცნობიერებას სცილდება.“
დასავლეთში, ის დღე, მართლაც ახლოვდება, როდესაც თვითკონტროლის შინაგანი მეცნიერება ისეთივე აუცილებელი გახდება, როგორც ბუნების გარეგანი დაპყრობა. ეს ახალი ატომური ხანა ადამიანთა გონებას გამოაფხიზლებს და გააფართოვებს იმ მეცნიერულად უდავო ჭეშმარიტებით, რომ მატერია სინამდვილეში ენერგიის კონცენტრატია. ადამიანის გონების უფრო დახვეწილ ძალებს შეუძლიათ და უნდა გაათავისუფლონ ქვებსა და ლითონებში არსებულზე მეტი ენერგია, რათა ახლად გათავისუფლებულმა მატერიალურმა ატომურმა გიგანტმა სამყარო უაზრო განადგურებით არ დააპირისპიროს.“ 24.9.
.............................................................................................................................................
24.1. პირველი კორინთელთა 7 : 32-33.
24.2. სიტყვასიტყვით, „ეს სული is spirit“. უზენაესი სული, შეუქმნელი, სრულიად უპირობოა (არც ეს, არც ის, არა ეს, არა ის), მაგრამ ვედანტაში ხშირად მოიხსენიება, როგორც სატ-ჩიტ-ანანდა, ანუ არსება-ინტელექტი-ნეტარება.
24.3. ზოგჯერ შანკარაჩარიას უწოდებენ. აჩარია „რელიგიურ მასწავლებელს“ ნიშნავს. შანკარას თარიღი ჩვეულებრივი სქოლასტიკური დავის ცენტრს წარმოადგენს. რამდენიმე ჩანაწერი მიუთითებს, რომ შეუდარებელი მონისტი ძვ. წ. 510 წლიდან 478 წლამდე ცხოვრობდა; დასავლელი ისტორიკოსები მას ჩვენი წელთაღრიცხვით მერვე საუკუნის ბოლოს მიაწერენ. მკითხველები, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან შანკარას მიერ „ბრაჰმა სუტრების“ ცნობილი განმარტებით, მის ფრთხილ ინგლისურ თარგმანს დოქტორ პოლ დოისენის „ვედანტას სისტემაში“ იპოვიან (ჩიკაგო: Open Court Publishing Company, 1912). მისი ნაწერებიდან მოკლე ამონარიდები შეგიძლიათ იხილოთ შრი შანკარაჩარიას რჩეულ ნაშრომებში (Natesan & Co., მადრასი).
24.4. „ჩიტა ვრიტი ნიროდჰა“ - იოგა სუტრა I:2. პატანჯალის დაარსების თარიღი უცნობია, თუმცა ზოგიერთი მეცნიერი მას ძვ. წ. მეორე საუკუნეში ათავსებს. რიშებმა ყველა საკითხზე ისეთი გამჭრიახობით შექმნეს ტრაქტატები, რომ საუკუნეები უძლური იყვნენ მათ გადასალახავად; და მაინც, ისტორიკოსების შემდგომი გაოცების მიუხედავად, ბრძენნი არ ცდილობდნენ საკუთარი თარიღები და პიროვნებები თავიანთ ლიტერატურულ ნაწარმოებებს მიემაგრებინათ. მათ იცოდნენ, რომ მათი სიცოცხლე მხოლოდ დროებით იყო მნიშვნელოვანი, როგორც დიდი უსასრულო სიცოცხლის ციმციმები; და რომ ჭეშმარიტება მარადიულია, მისი სავაჭრო ნიშნის დაფიქსირება შეუძლებელია და ისინი არავის საკუთრებაში არ არიან.
24.5. ექვსი მართლმადიდებლური სისტემა (სადდარსანა) არის სანკჰია, იოგა, ვედანტა, მიმამსა, ნიაია და ვაისესიკა. სამეცნიერო მიდრეკილების მქონე მკითხველები აღფრთოვანებულნი იქნებიან ამ უძველესი ფორმულირებების დახვეწილობებითა და ფართო მასშტაბით, როგორც ეს ინგლისურ ენაზეა შეჯამებული პროფესორ სურენდრანათ დასგუპტას „ინდური ფილოსოფიის ისტორიაში“, ტომი I, (კემბრიჯის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 1922).
24.6. არ უნდა აგვერიოს ბუდიზმის „კეთილშობილ რვაფეხა გზასთან“, რომელიც ადამიანის ცხოვრების წესის სახელმძღვანელოა და შემდეგნაირად გამოიყურება: (1) სწორი იდეალები, (2) სწორი მოტივი, (3) სწორი მეტყველება, (4) სწორი მოქმედება, (5) ცხოვრების სწორი საშუალებები, (6) სწორი ძალისხმევა, (7) სწორი ხსოვნა (მეს შესახებ), (8) სწორი რეალიზაცია (სამადჰი).
24.7. დოქტორი იუნგი 1937 წელს ინდოეთის სამეცნიერო კონგრესს დაესწრო და კალკუტას უნივერსიტეტიდან საპატიო ხარისხი მიიღო.
24.8. დოქტორი იუნგი აქ ჰათჰა იოგას გულისხმობს, რომელიც ჯანმრთელობისა და დღეგრძელობისთვის განკუთვნილი სხეულის პოზებისა და ტექნიკის სპეციალიზებული დარგია. ჰათჰა სასარგებლოა და სანახაობრივ ფიზიკურ შედეგებს იძლევა, თუმცა სულიერი განთავისუფლებისკენ მიმართული იოგების მიერ იოგას ამ დარგს ნაკლებად იყენებენ.
24.9. პლატონის „ტიმეოსის“ ატლანტიდის შესახებ მოთხრობაში ის მოგვითხრობს მაცხოვრებლების სამეცნიერო ცოდნის განვითარების შესახებ. ითვლება, რომ დაკარგული კონტინენტი დაახლოებით ძვ. წ. 9500 წელს ბუნების კატასტროფის შედეგად გაქრა; თუმცა, ზოგიერთი მეტაფიზიკოსი მწერალი ამტკიცებს, რომ ატლანტელები ატომური ენერგიის ბოროტად გამოყენების შედეგად განადგურდნენ. ორმა ფრანგმა მწერალმა ცოტა ხნის წინ შეადგინა ატლანტიდის ბიბლიოგრაფია, რომელშიც 1700-ზე მეტი ისტორიული და სხვა წყაროა ჩამოთვლილი.