მხოლოდ გვაცალეთ
მხოლოდ გვაცალეთ
ოქროს თევზი ერთი აქვარიუმიდან მეორეში უნდა გადაცურდეს სასწრაფოდ. სიგნალია ნათურის ჩართვა. ამ სიგნალის მნიშვნელობის დახსომება, ან, სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პირობითი რეფლექსის გამომუშავება, თევზს რამდენიმე წუთის განმავლობაში შეუძლია და ამის მერე, მრავალმა დღემაც რომ განვლოს, მაშინვე მოუსვამს, როგორც კი შუქი აინთება. მაგრამ აი, გაუწვრთნელ თევზს ვარჯიშის წინ ან მის დამთავრებისთანავე უკეთებენ პირომიცინს - ანტიბიოტიკს, რომელიც ცილების სინთეზს ამუხრუჭებს. თითქოს არაფერი იცვლება. თევზი ისევე სწრაფად ერკვევა, რაშიცაა საქმე და ნათურის სიგნალისთანავე მიცურავს.
მაგრამ ერთი საათის ან დღე ღამის შემდეგ?
აღარავითარი რეაქცია. თითქოს არაფერი ესწავლებინოთ. ცხადია, რომ გრძელვადიან მეხსიერებაში ვერაფერი ვეღარ დაკავდა. ჩვენ წინაა კორსაკოვის დაავადების მოდელი.
მაგრამ პირომიცინი ვარჯიშიდან ერთი საათის შემდეგ რომ გავუკეთოთ, თევზს კორსაკოვის დაავადება აღარ ექნება და გრძელვადიან ჩვევას შეინარჩუნებს. ეს იმას ნიშნავს, რომ მოკლევადიანი მეხსიერების გრძელვადიანში გადასვლა სადღაც ამ დროის ფარგლებში უნდა ხდებოდეს და ვიდრე დამთავრდება, ეს პროცესი არამყარია და მოწყვლადი.
აი, კიდევ ერთი მოდელი - ელექტროშოკი - რომლის მეხსიერებაზე მოქმედებაც კარგადაა შესწავლილი მრავალ ცხოველში და ასევე ადამიანებშიც. ზომიერი ძალის ელექტრული მუხტი იწვევს ცნობიერების ერთბაშად დაკარგვას კრუნჩხვებით. საშიში არაფერია, ტვინი არ ზიანდება, ოღონდ მთლიანად იშლება მეხსიერების უკვე ახალი ნაკვალევი, დავიწყებულია ყველაფერი, რაც ელექტროშოკამდე 15-30 წუთის განმავლობაში ხდებოდა. მაგრამ, თუ ელექტროშოკს დამახსოვრებიდან რამდენიმე საათის შემდეგ გავიკეთებთ, მეხსიერების ყველა ნაკვალევი შენარჩუნებულია, მათ უკვე მოასწრეს განმტკიცება.
უკვე აქედან გამომდინარეობს, რომ მოკლევადიანი მეხსიერების გრძელვადიანში გადასვლა - ეს არის მოძრავ - არამყარ ტვინისეულ მოვლენათა გადაქცევა რაღაც მყარ სახეცვლილებად. კვალის განმტკიცებისათვის აუცილებელია გარკვეული კრიტიკული დრო.
ყოველდღიურ ცხოვრებაში ეს განსაკუთრებით ბავშვებში შეინიშნება. ერთმა პატარა ბიჭმა, შინაურების გასაოცრად, უცებ წამოიწყო სიმღერა, რომელიც მან სამი თვის წინ მოისმინა უკანასკნელად, როდესაც ლაპარაკი ჯერ კიდევ არ შეეძლო. მაშასადამე - შეეძლო? ოღონდ ფარულად?
მე ვიცნობდი გონებრივად ბრწყინვალედ განვითარებულ ხუთი წლის გოგონას, რომელსაც სავსებით გაცნობიერებული ჰქონდა საკუთარი მეხსიერების ეს თვისება.
- თქვენ თუ ლექსს წამიკითხავთ, დავიხსომებ, - მეუბნებოდა იგი, - მაგრამ მაშინვე ვერ გეტყვით. ზეგ და მაზეგ კი ვიტყვი.
შევამოწმე: მართლა ასე მოხდა.